De slechte economische tijden laten zich vertalen in veel beweging aan de top van 's lands grootste 500 bedrijven. Trends: buitenlanders rukken op, het old boys network zit nog stevig in het zadel en het glazen plafond vertoont nog altijd geen barsten.
Er waren in 2001 buitensporig veel toetredingen in de raden van bestuur van de Nederlandse top-500 ondernemingen. Het aantal door ons geregistreerde nieuwkomers op het pluche steeg van 161 in 2000 naar 206 in 2001 (+27 procent). Ook de doorstroom is redelijk. 46 procent van de nieuwe bestuurders was in 2001 afkomstig uit de eigen gelederen, tegen maar 38 procent in 2000. Er moet geconsolideerd worden na alle fusies/overnames en economische problemen. Veel buitenstaanders vielen dit jaar door de mand. Er is een trend om weer gewoon toplieden uit de eigen organisatie te rekruteren.
Dit gebeurde bijvoorbeeld bij Philips (Gerard Kleisterlee), Heineken (Thony Ruys), Nedlloyd (Haddo Meijer), Getronics (Peter van Voorst), Randstad (Cleem Farla), Martinair (Arie Verberk), Amstelland (K. De Ruiter) en C & A Nederland (Bart Brenninkmeijer).
Met de buitenlanders gaat het de laatste jaren bijzonder hard: negentien erbij in 2001 en ook in 2000 al vijftien, terwijl elf Nederlanders bij vergelijkbare grote buitenlandse ondernemingen aan de directietafels aanschoven.
Alle maatschappelijke verjonging ten spijt blijft de gemiddelde leeftijd van toetreding tot de hoogste gremia hoog; de laatste vijf jaar stationair hoog op 50. Ook het aantal Sara's neemt niet toe. Zegge en schrijve één vrouw mocht bij de heren directeuren aanschuiven. Helaas was dit ook een buitenlandse, namelijk de Amerikaanse M. McKinstry bij Wolters Kluwer.
Onenigheid
Dat de barometer nog steeds laag staat in de directiekamers van de 500 grootste ondernemingen van Nederland, blijkt uit het gestegen aantal uittredende bestuurders. In 2001 werden er door ons 156 geregistreerd, tegen 137 in 2000. Het aantal bestuurders dat vroegtijdig zijn biezen moest pakken (80 procent) is veel hoger dan de 55 procent van begin jaren negentig.
Onenigheid als reden van vertrek van bestuurders daalde overigens fors van 23 procent naar 10 procent.
Spectaculair was het vertrek van de NS-top (Hans Huisinga en Roy Lantain), de topmanagers van Laurus (David Kodde, Ole van der Straaten, Peter Stuyts en Hans Cornuit) en van gentechnologiebedrijf Pharming (Gerard van Beynum en Ino Cooijmans).
Het aantal bestuurders dat zijn pensioen haalde, bleef dit jaar stationair laag staan op 14 procent tegen gemiddeld zo'n 25 procent in de loop van de negentiger jaren. De slechte rechtspositie van de bestuurders komt ook sterk naar voren in de almaar dalende gemiddelde leeftijd van de vertrekkende heren. Van 59 jaar in 1989 naar zelfs 53 in 2001. Zo kun je ook verjongen.
Dramatisch laag is de macht van de bestuursvoorzitters. Nog meer dan in 2000 (41), namelijk 44 moesten het veld ruimen. Opvallend hierbij is de grote hoeveelheid 'nakomertjes', die charismatische en machtige bestuursvoorzitters moesten opvolgen. Dit jaar zijn het maar liefst 13 tegen 3 vorig jaar.
Old boys
Met het aantal fusies/overnames is het percentage commissarissen dat gefuseerd is en overgenomen werd, gedaald met 12 procent tot 10 procent nu. Ook het absolute aantal nieuw toetredende commissarissen is dramatisch gedaald van 140 in 2000 naar 95 in 2001. De 500 grootste ondernemingen van Nederland zitten niet te springen om zich almaar belangrijker vindende commissarissen.
En de toetredende commissarissen blijven old boys met een gemiddelde leeftijd van 59 over de laatste drie jaren. Nog steeds vallen veel commissariaten toe aan de old boys, die desalniettemin steeds vaker om andere redenen (charisma, beeldvorming) dan hun netwerk worden benoemd.
In de raden van commissarissen konden liefst zes vrouwen doordringen in het old boys network, waaronder overigens twee buitenlandse. Trude Maas-de Brouwer versierde nog een commissariaatje bij Schiphol, de Belgische Lutgart van den Berghe bij KLM, Marike van Lier Lels bij KPN en Sybilla Dekker bij de Rabobank.
Afrekenen
De trend tot afrekenen met de commissarissen springt onmiddellijk in het oog als je kijkt naar de percentages van vroegtijdig vertrek. In 1994 slechts 28 procent, in 2000 liefst 60 procent en nu nog altijd 56 procent.
Reorganisatie als reden voor opstappen van commissarissen bij top-500 ondernemingen steeg in 2001 van 2 naar maar liefst 12 procent. Bij De Vries Robbé Groep, NIB Capital en Amstelland werden meerdere commissarissen verwijderd. De door fusies/overnames uitgedijde raden van commissarissen worden evenals de raden van bestuur uitgeschud.
Cor Boonstra en Arie Maas (ex-Bijenkorf) raakten verschillende commissariaten kwijt. Zij werden verdacht van aandelenhandel met voorkennis.
Met de vrouwenemancipatie in de toezichthoudende gremia gaat het zelfs de verkeerde kant op. Er verdwenen twee vrouwen meer dan erbij kwamen, namelijk acht. Dat komt vooral door de depolitisering of verzelfstandiging van Nutsbedrijven; veel vrouwen zijn commissaris namens aandeelhoudende overheden.
Dat commissarissen steeds meer worden afgerekend, komt ook sterk naar voren uit de gemiddelde leeftijd van vertrek, die in 2001 met één jaar verder daalde naar 62. Zo worden old boys en girls toch nog een beetje jonger.
