De leider van nu is een creatie van de moderne mens. Probleem is echter: onze hersenen uit het Stenen Tijdperk kunnen die rolverdeling van baas en volger helemaal niet aan.
Vergeet alle managementboeken over leiders en leiding geven. Volgens professor Mark van Vugt, verbonden aan de Vrije Universiteit Amsterdam, wordt ons gedrag nog altijd aangestuurd door hersenen uit het Stenen Tijdperk en zijn die niet toegerust om in moderne organisaties te functioneren. Later vandaag presenteert hij op de universiteit zijn theorie over de basis van leiderschap. De titel? Van Darwin tot Obama. Van Vugt gebruikt daarbij voorbeelden van leiderschap bij bijen, buffels en bavianen. Hij gaat in op de vraag hoe leiderschap eruit heeft gezien bij onze jager-verzamelaar-voorouders en hoe deze voorouderlijke omgeving ons sociale brein heeft gevormd.
Wij leggen de professor alvast vier stellingen voor die hij vanmiddag gaat verdedigen.
Stelling 1: Lange leiders zijn in het voordeel
“Bij de manier waarop we onze leiders kiezen spelen onze hersenen uit het stenen tijdperk nog altijd een belangrijke rol. Die nemen we mee in het stemhokje. Stel dat er twee kandidaten zijn, van wie er één aanmerkelijk langer is. Dan gaat de automatische beslisregel een rol spelen die in onze voorouderlijke tijd voordelen bood. Met andere woorden: je kiest dan voor de langste. In vroegere samenlevingen werd een groep namelijk geregeerd op basis van gezondheid en fysieke kracht. Besturen vanuit de directiekamer kennen we pas sinds kort. Neem die foto van Poetin in ontbloot bovenlijf die ooit werd gepubliceerd. Dat appelleert aan ons stenen tijdperk brein. Automatisch zegt dat brein dat we iemand willen volgen die fysiek sterk is. Dat duidt op daadkracht.”
Stelling 2: Topspelers zijn middelmatige coaches
“Tienduizenden jaren geleden waren samenlevingen redelijk simpel, klein en informeel. De beste jager leidde de jacht. En was je goed met plantjes, dan werd je medicijnman. Nu is de samenleving veel complexer. In een voetbalteam heb je een topspeler, maar zit er op de bank een coach die de baas is. Dat is heel tegenstrijdig met de manier waarop ons voorouderlijk brein is geprogrammeerd. Van iemand die goed kan voetballen denken we daarom dat hij het voetbal ook wel goed kan organiseren. Ten onrechte, want als trainer komen er tegenwoordig heel andere kwaliteiten om de hoek kijken. Motiveren, goed met mensen omgaan, financiële aspecten en ga zo maar door. Dat zijn heel andere vaardigheden. Ik hou dan ook mijn hart vast wanneer die Oranje-spelers uit de WK-finale over tien tot vijftien jaar ineens voor de groep willen staan.”
Stelling 3: Iedereen heeft een hekel aan middenmanagers
“Gedurende de hele periode vóór 10.000 jaar geleden, 99 procent van onze geschiedenis, leefden mensen zoals gezegd in simpele groepen. Er bestond niet echt zoiets als een leider. Er waren al helemaal geen mensen die in opdracht van anderen vertelden wat iemand moest doen. Juist, de taak van de middenmanager nu. Hij geeft namens zijn meerdere commando’s door aan ondergeschikten. Zo’n rol gaat tegen de menselijke natuur in. Als gevolg hiervan staat de positie van de middenmanager altijd onder druk en komt er veel stress bij kijken. Het is een functie die we pas sinds 10.000 jaar kennen. Ons brein heeft er simpelweg nog geen antwoord op gevonden.”
Stelling 4: We werken het liefst voor kleine, platte organisaties
“Ook dit is weer evolutionair te verklaren. Onze verre voorouders leefden in groepjes van honderd tot honderdvijftig jagers waarbij er onderling nauwelijks sprake was van statusverschillen. Toen de ontdekkingsreizigers uit Europa in Zuid-Amerika aankwamen, was het eerste wat ze aan de mensen daar vroegen: breng ons naar jullie leider. Eh, leider? Wat bedoel je? Zo iemand kende ze daar helemaal niet. Ze waren allemaal leider en volger tegelijk. Wij westerlingen hebben die verhoudingen radicaal veranderd. Ons brein moet die evolutionaire sprong nog wagen.”
Prof.dr. Mark van Vugt houdt zijn oratie vandaag om 15.45 uur in de Aula van de Vrije Universiteit in Amsterdam. Voorafgaand aan de oratie vindt het symposium Darwin voor Leiders plaats. Toegang is vrij.
>> Bestel hier het boek: De natuurlijke leider
Lees meer over leiderschap:
- De do's en dont's van jong leiding geven
- Managen in recessietijd
- Leren van Afrikaans leiderschap
- Eerlijke communicatie levert het meest op
- Iedereen wil erbij horen, gebruik dat feit
- De meest gemaakte managementfouten
