Zesenveertig jaar oud en onuitstaanbaar succesvol. Terwijl hele bedrijfstakken in 2001 natte voeten kregen, bouwde John de Mol gestaag verder aan zijn wereldrijk. Hoe doet hij het toch? John de Mol in 22 vragen.
Wie is John de Mol?
Hagenaar, geboren in 1955, opgegroeid in het Gooi, havo-scholier, opa en vader zaten in de amusementswereld.
Kwam hij in een gespreid bedje terecht?
Ja en nee. Het gezin De Mol was niet bemiddeld. De kinderen liepen krantenwijken of werkten in winkels. Maar John profiteerde wel van het feit dat zijn pa directeur bij Radio Noordzee werd. Hij kreeg een baantje als technicus, onder meer bij Joost den Draaier. Zijn netwerk groeide en zijn ster rees razendsnel. Op zijn 23e produceerde hij al grote spelshows, zoals de Showbizzquiz.
Alles ging van een leien dakje?
Het tv-productiebedrijf dat hij in 1979 oprichtte, stond twaalf jaar later aan de rand van de afgrond. “In 1981 ging hij failliet,” vertelde zijn oud-mentor Willem van Kooten (Joost den Draaier) in NRC Handelsblad. In arren moede stond De Mol voor zijn deur. Van Kooten redde hem door een belang van 50 procent in het bedrijf te nemen.
Wie heeft hem de geheime kneepjes van het managementvak geleerd?
Een pijnlijk puntje voor de businessschools, heao's en economiefaculteiten: de succesvolste ondernemer van Nederland weet niet eens hoe een studieboek er van binnen uitziet. Niet meer dan een havo'tje zit er in zijn bagage. Evenmin staat hij bekend als verslinder van de Michael Porters, C.K. Prahalads en andere wijsneuzen. De Mol heeft het in de praktijk geleerd. Hij is communicatief, en steekt veel van gesprekken met collega-ondernemers uit zijn omgeving op. Hij gaat er niet prat op dat hij de 'self made man' is, integendeel, hij betreurt soms hardop dat hij zich tekort voelt schieten als ceo. Zonder meer een verfrissend geluid naast de gebruikelijke bravoure die vanuit de bestuurskamers opstijgt.
Is hij eigenlijk wel een manager?
Tegen wil en dank. Hij ziet zichzelf liever als de programmamaker die, omdat er toevallig niemand anders kan worden gevonden die het doet, aan het hoofd staat van een multinationaal bedrijf. Zijn belangrijkste bijdrage is en blijft het bedenken en herkennen van succesvolle programmaformats. Of zoals hij zelf in de Volkskrant zei: “De enige zorg die ik heb, is de creativiteit van deze onderneming op peil houden.”
Een fijngevoelige people-manager of een botte hans?
Hoewel zijn vrienden hem beschrijven als zachtaardig, staat hij bekend als een veeleisende baas en harde zakenman. Personeelsleden zijn nuttig, mits ze dag en nacht klaarstaan. Smoes: 'dat moet nu eenmaal in het harde televisiewereldje'. En bij voorkeur geeft hij ze dan een freelance contract, zodat ze er zonder veel moeite weer uit te knikkeren zijn. De glamour van de tv-business is zo groot dat er altijd jonge mensen te vinden zijn die hier (voor weinig geld) intuinen. In zijn contacten met zakenpartners is De Mol een geslepen onderhandelaar die precies weet waar hij heen wil, en doordrijft totdat hij tot in de details zijn zin heeft.
Een 21e-eeuwse manager?
Geen privé-jet, geen palm-computer of satelliettelefoon, geen privé-chauffeur (meer), geen keynote speeches met powerpoint-presentaties, nauwelijks commissariaten (alleen bij Ajax), geen voorzitterschappen van gewichtige overheidscommissies, geen autobiografie geschreven door ghostwriters, geen voorkennisaffaires.
Wat is zijn allergrootste talent?
Om van een idee op een A-viertje te kunnen inschatten of het een kassucces of een grote flop zal worden. Dat lijkt eenvoudiger dan het is: producenten worden overstelpt met ideeën – die er aanvankelijk allemaal even aantrekkelijk uitzien. De Mol wordt door ex-werknemers omschreven als de meest vakkundige producent die ze ooit hebben meegemaakt.
Waarom lukte het niet om een ceo te vinden?
De Mol is chief creative officer én ceo. Ruime tijd had hij de illusie de zakelijke taken over te kunnen dragen aan een 'echte' ceo, zodat hij zich kon concentreren op de programma's. Maar wie wil er nu de baas spelen in een concern, terwijl de oprichter er ook nog rondloopt? Zijn chauffeur heeft het bijltje er ook al bij neergegooid, omdat John tijdens het rijden steeds over zijn schouder zat mee te kijken. De hoop op het aantrekken van een ceo is inmiddels opgegeven, medebestuurslid Aat Schouwenaar neemt nu veel managementtaken voor zijn rekening.
Wat zou hij zijn zonder Big Brother?
Een middelmatig grote tv-producent in Nederland, Duitsland en enkele andere Europese landen. Meer niet.
Heeft hij Big Brother zelf bedacht?
Ja, samen met enkele collega-producenten. Na afloop van een mislukt brainstorm-avondje. 'Gouden Kooi', zoals het aanvankelijk was gedoopt, zou een jaar moeten duren. Voordat het getransformeerd was tot Big Brother ging er een jaar ontwikkelwerk overheen, plus anderhalf jaar voordat een tv-zender zo gek gekregen was om het uit te zenden.
Wat is het recept van de mondiale expansie?
Met acquisities, maar liever nog met een joint venture. Bijvoorbeeld met de populairste tv-zender van het land in kwestie. De zender wil nieuwe kijkers trekken, en is geïnteresseerd in Big Brother. De gezamenlijke werkmaatschappij (50 procent Endemol en 50 procent van de tv-zender) produceert niet alleen Big Brother, maar daarna nog een hele trits andere formats die zich in Nederland en elders al hebben bewezen. Na enkele jaren trekt de tv-zender zich in de regel terug, productie is immers geen kernactiviteit. Endemol blijft achter als een van de grootste onafhankelijke tv-productiemaatschappijen (of dé grootste maatschappij) in het betreffende land.
Wat heeft hij in cyberspace te zoeken?
Precies datgene wat al die andere gelukszoekers op internet niet kunnen vinden: winst. Weinig bedrijven, zelfs op mondiale schaal, hebben zo goed geboerd met hun online activiteiten. Oorspronkelijk was het een 'bijgedachte' bij Big Brother: extra tv-camera's kunnen via een site 24 uur per dag worden bekeken. Internetproviders bleken echter bereid om flinke bedragen te betalen voor het recht om deze camera's aan hun abonnees beschikbaar te stellen (unieke 'content' in de concurrentiestrijd tussen de providers). Zo incasseert Endemol miljoenen in elk land waar Big Brother wordt uitgezonden, alleen al aan de internetrechten.
Was de verkoop van Endemol aan Telefónica eigenlijk wel zo'n fantastische deal?
Telefónica betaalde 12,5 miljard gulden in aandelen – aandelen waarvan de waarde inmiddels ineengeschrompeld is. Maar afgezien van het feit dat De Mols eigen vermogen in een jaar tijd met ongeveer een miljard is gekrompen, is het de vraag wat Endemol en Telefónica elkaar eigenlijk nog te bieden hebben. De geldkraan van de moeder naar het dochterbedrijf (bijvoorbeeld voor de verdere internationale expansie) is dichtgedraaid. De gedroomde synergie ('interactieve programma's via het mobiele netwerk van Telefónica') is verder weg dan ooit. De verkoop van dit sappige bedrijf zou het armlastige Telefónica kunnen helpen bij het aflossen van zijn schulden. Daarmee zou Endemol kunnen worden overgeleverd aan een overnamestrijd, en moet het bedrijf maar afwachten wie dan de nieuwe 'moeder' wordt.
Zowel Assepoester als Sneeuwwitje hadden daar slechte ervaringen mee.
Is hij een beetje rijk?
Het is maar wat je een beetje noemt. Zijn vermogen ligt rond de twee miljard gulden, volgens Quote. Dus na 1 januari is hij niet eens meer miljardair! Bill Gates ziet hem niet staan. Toch zullen veel andere mensen het wel een aardig bedragje vinden. Als zijn beleggingen volgend jaar 5 procent rendement opbrengen, verdient hij 100 miljoen gulden.
Wat voert hij met dat geld uit?
Wat moet je met twee miljard als je tachtig uur per week werkt en nauwelijks op vakantie gaat? Zelfs het tweede huis in Portugal is vooral een goede locatie om de opnames van Blind Vertrouwen in de gaten te houden.
Wat doet hij in zijn (schaarse) vrije tijd?
Om in het omroepwereldje te overleven moet je je neus op borrels en partijen laten zien. Daarnaast bezoekt hij, als tegenwicht tegen het harde werken, de tennisbaan en het zwembad. Eenmaal thuis kijkt hij níet naar Big Brother ('ik ben er wel trots op, maar ik zou er niet voor thuisblijven'), maar drinkt een pilsje, organiseert barbecues, loopt met de hond of speelt een familiespelletje. Vooral Risk.
Is hij ijdel?
Iedereen in Hilversum is ijdel. De vuistregel is: hoe ijdeler je bent, hoe gedrevener om het te 'maken' in de omroepwereld, hoe verder je komt. John is héél ver gekomen. Hij steekt vooral veel energie in de haarverzorging. Ook zou hij de wallen onder zijn ogen hebben laten liften. Op tv verschijnen doet hij echter niet veel, dat laat hij aan zijn familie over.
Welke bijnaam verzon The New Yorker voor Endemol?
“The end of the world as we know it.” (Naar aanleiding van de stortvloed van oppervlakkige reality-programma's.)
Hoe gaat hij met de ranzigheid van de programma's om?
Dat is en blijft een moeilijk punt. Hij verdedigt zich met verve. “We schamen ons niet voor hoge kijkcijfers,” zegt hij. Hij maakt geen televisie voor 'de grachtengordel'. Als de doelgroep wil dat de bewoners van het Big Brother-huis uit de kleren gaan, dan produceert Endemol dat. Toch zijn er grenzen. Zelfmoord op tv zou hij nóóit uitzenden. En de derde Big Brother in Nederland wordt niet geschikt bevonden voor een jeugdig publiek. De eerste scrupules? Of zou het de leeftijd zijn?
Heeft hij nog een droom?
Endemol behoort tot de mondiale top-3 van de productiebedrijven.
En daarna?
John de Mol trekt zich bescheiden terug als producent van kwaliteitsdocumentaires. Net zoals ex-collega Joop van den Ende zich inmiddels helemaal op het theater stortte. Verantwoorde cultuurproducties na het jarenlang produceren van pulp.
Toch een soort boetedoening?
