In de managementboeken staat dat de ware leider zijn eigen tegenspraak organiseert. Waarom zijn voorbeelden dan zo moeilijk te vinden? Een oproep.
Waarom zouden (top)managers hun eigen tegenspraak eigenlijk organiseren? De Nederlandsche Bank gaf vorig jaar in het rapport Leading by example enkele redenen: ‘Daarmee bevorder je ten eerste een goede bespreking van de relevante risico’s en anderzijds voorkom je ermee dat de besluitvorming te veel afhankelijk is van de dynamiek tussen mensen.’
Als je langs de literatuur over het onderwerp rondgaat, vind je nog meer voordelen: tegenspraak kan tunnelvisie bij het management tegengaan en positieve effecten hebben op de sfeer, cultuur en motivatie. Tegenspraak is de sanity check van leiderschap. Meer tegenspraak in de financiële sector had (zo is de diep verstopte implicatie uit het rapport van DNB) zoniet de bankencrisis kunnen voorkomen, dan wel minder schadelijk gemaakt.
Naïeve journalist
Niet voor niets adviseert zo ongeveer elk managementboek dat leiders hun eigen tegenspraak organiseren. Een mooie aanleiding (zo was de gedachte bij de naïeve journalist die de stukjes op deze pagina schrijft) om de best practices in een artikelenserie op een rij te zetten. Enkele maanden geleden begon die journalist met het zoeken naar dergelijke praktijken. Het resultaat was… onthutsend.
Magere oogst
Honderden mensen heb ik inmiddels gesproken en benaderd: managers, topconsultants, communicatiespecialisten en andere mensen uit het vak. Ja – het heeft wat opgeleverd, zoals een gesprek met ABN Amro-topman Gerrit Zalm. Maar over het geheel gezien was de oogst verbazend mager. Georganiseerde tegenspraak lijkt nauwelijks te bestaan.
Medewerkers in de lift
Misschien moet ik dat nuanceren. De vraag is wat georganiseerde tegenspraak precies inhoudt. Er zijn vast en zeker topmensen die regelmatig vergaderen met hun staf en met de OR, die een praatje aanknopen met hun medewerkers in de lift en die soms hun chauffeur om zijn mening vragen. En die denken dat ze daarmee hun tegenspraak voldoende hebben georganiseerd. Maar dat is niet wat die managementboeken en DNB bedoelen. Tegenspraak is als de mensen in het bedrijf het gevoel hebben dat hun mening aan de top kan worden gehoord. Dat gevoel krijgen ze als hun leiders duidelijk laten merken dat ze luisteren.
Ideeënbus
Onder de suggesties die ik in mijn zoektocht wél kreeg aangereikt, waren bedrijven die trots meldden dat ze een ideeënbus hadden. Als leiders menen dat ze met een ideeënbus hun tegenspraak voldoende hebben georganiseerd, ben ik bang dat de omvang van het probleem nog groter is dan we denken.
Belang van het onderwerp
Mijn onschuldige veronderstelling was dat (top)managers hun best practices graag willen vertellen, omdat ze het belang van het onderwerp inzien en daarom hun ervaringen willen delen. Moet ik nu concluderen dat er niks te vertellen valt? Hierbij een oproep: laat me a.u.b. weten dat ik ernaast zit! Dat er wel degelijk inspirerende voorbeelden zijn, dat er managers en bestuurders bestaan die hun leiderschap serieus nemen en het lef hebben om zichzelf en hun besluiten ter discussie te stellen. Stuur lichtende voorbeelden naar [email protected]. Twitter ze naar @plonk.
Zo veel mogelijk! De komende weken op deze plek de oogst.
