Het informatietijdperk is voorbij.Als we Hans Peter Roel mogen geloven, leven we dankzij de opkomst van internet in het inspiratietijdperk. Het is dan ook hoog tijd voor een nieuw type manager: de inspirator. “Als we zo doorgaan wordt Nederland een derdewereldland.”
John de manager uit de Cup-a-Soup reclame wist het allang. Met de legendarische slogan ‘Ik ben geen manager, ik ben een inspirator’ werd de commercial een hit. Het was een welkome parodie op de triestheid van menige kantooromgeving, waar de medewerkers zich te buiten gaan aan een spelletje patience terwijl hun manager op tafel springt en roept: “Om mensen te houden, moet je van ze houden.”
Hoe hard we ook om de commercial moesten lachen, het raakte wel degelijk een pijnlijk punt. Welke manager wil nou niet zijn medewerkers inspireren? Hij leest boeken, bezoekt cursussen of raadpleegt een coach om erachter te komen hoe hij het beste zijn medewerkers kan stimuleren om gezamenlijk tot grote prestaties te komen. De medewerker is meestal niet onder de indruk en reageert onderkoeld op het nieuwste vision statement: “De baas is zeker weer op cursus geweest.”
John de manager was lachwekkend, maar als het aan Hans Peter Roel ligt omschrijft elke manager zijn taak tegenwoordig als die van inspirator. De veertigjarige manager new business van ABN Amro is uiterst serieus wat zijn lievelingsthema betreft en besteedt grote delen van zijn kostbare vrije tijd om inspiratie aan de man te brengen. Hij schreef onder andere het boek De kracht van inspiratie en verzorgt al jaren goedbezochte seminars inspiratiemanagement. Roel spreekt zeer gepassioneerd over het onderwerp inspiratie. Zijn droom: anderen overtuigen van de noodzaak van inspiratie in het bedrijfsleven. Zie hier een van de belangrijkste ingrediënten van inspiratie: voordat je anderen kunt inspireren, moet je zelf eerst geïnspireerd raken. Dat klinkt als een open deur, maar in de praktijk blijkt het nog niet zo eenvoudig. Wie kan er een droom oplepelen en er vervolgens concrete invulling aan geven?
In zijn boek beschrijft Roel de fictieve reis van een jonge ondernemer die de familieonderneming nieuw leven wil inblazen. Hij gaat in de leer bij een charismatische directeur van een succesvolle onderneming. Die leert de jonge man de geheimen van inspiratiemanagement. Het begint inderdaad met het inspireren van jezelf, vervolgens inspireer je de onderneming en de medewerkers. Daarna is de hele maatschappelijke omgeving aan de beurt.
Droom
Het leven met een droom is volgens Hans Peter Roel de formule van gepassioneerde en succesvolle mensen. Een droom geeft voldoening en plezier, waardoor medewerkers zich voelen aangetrokken en de energie terugkeert in het bedrijf. Hij citeert dan ook een van de belangrijkste uitspraken van Mahatma Gandhi: “Als je doet wat je leuk vindt en waarin je gelooft, hoef je nooit meer te werken.”
De belangrijkste vraag is nog steeds hoe we onze droom kunnen vinden. Daar heeft de energieke manager meteen een antwoord op. De eerste stap is volgens hem het kind in jezelf naar boven halen. Kinderen denken niet in belemmeringen en zijn van nature positief ingesteld. Managers moeten proberen zich te herinneren waar zij echt plezier aan beleven en waar zij gepassioneerd over raken. Met het hebben van een droom ben je er nog lang niet. Niet elke droom is een garantie voor succes. Een goede droom is positief geformuleerd, specifiek en ambitieus. Je moet er drive en passie aan kunnen ontlenen. Een goede droom laat zich makkelijk vertalen in een visie en strategie. Een geslaagd voorbeeld was volgens Roel de boodschap die president Kennedy aan de topmensen van de NASA meegaf in 1961: “Put a man on the moon before the Russians do.” Inspiratie is weliswaar van alle tijden, maar sinds een aantal jaren leven we in het tijdperk van inspiratie, aldus Roel. Sinds 2000 om precies te zijn. Het inspiratietijdperk komt namelijk niet uit de lucht vallen. Waar het agrarisch tijdperk (tot 1900) werd gekenmerkt door autoritair leiderschap en afkomst als belangrijkste machtsbron, werd het informatietijdperk (tussen 1960 en 2000) juist gekenmerkt door kennis als belangrijkste machtsbron. De nadruk lag niet langer op fysiek maar intellectueel werk.
Bosnegers
Door de opkomst van internet is kennis echter tegenwoordig makkelijk verkrijgbaar en kan iedereen in korte tijd informatie verzamelen. Roel: “Als ik alles over bosnegers wil weten, kan ik binnen een week via Google alles over bosnegers te weten komen en ben ik vervolgens de specialist over bosnegers in Nederland. Kennis is dus niet langer een onderscheidende factor. Creativiteit en de juiste mentaliteit zijn tegenwoordig de belangrijkste machtsbronnen. Daardoor is een bedrijf als Google in vier jaar tijd net zo groot geworden als Philips in 150 jaar. Het gaat om energie genereren en dan kom je vanzelf bij inspiratie terecht.” Tijdperken komen en gaan. Alleen de heersende leiderschaps- en managementstijl is door de jaren heen nauwelijks veranderd. Terwijl de aard van het werk ingrijpend is veranderd, is het merendeel van de managers nog steeds aan het plannen en controleren. “Managers zitten eigenlijk nog in de leiderschapsstijl van 1960,” zegt Roel. “Het gaat vooral om status, macht en controle. De focus ligt nog steeds op structuur en hiërarchie. En de gemiddelde manager ontleent zijn identiteit aan zijn werkzaamheden en bedrijfsdoelstellingen.” Plannen en controleren van medewerkers is in het inspiratietijdperk niet overbodig, maar een manager moet tegenwoordig ook in staat zijn energie bij zijn medewerkers te genereren en ze mee te nemen in zijn droom. Anders wordt hij razendsnel ingehaald door de competitie, stelt Roel. “We leven in een andere tijd waarin we dringend nieuw leiderschap nodig hebben. Als je niet het beste uit je mensen kan halen, zul je niet kunnen overleven als bedrijf.” Managers zijn zich volgens hem wel degelijk bewust van de noodzaak van inspiratie. Zijn seminars zitten dan ook vol met managers die zich afvragen hoe ze hun team op de juiste manier kunnen inspireren. Iedereen lijkt volgens hem op dit moment zoekende te zijn.
Liefde
Inspirerend leiderschap gaat een stap verder dan management. “Een manager raakt mensen in hun hoofd, een leider raakt mensen in hun hart. Als je mensen niet raakt, kunnen ze nooit bevlogen worden,” verklaart hij. “Het is hetzelfde als met de liefde. Ik kan hier jou ideale man neerzetten die aan al je rationele criteria voldoet. Maar je wordt pas geïnspireerd als iemand je in je hart raakt.” Roel is ervan overtuigd dat je als leider pas medewerkers kunt raken als je authentiek bent. Medewerkers rennen nou eenmaal niet achter beleidsplannen of strategieën aan. Mensen lopen achter mensen aan. Een inspirator stuurt zijn team aan door de toegevoegde waarde van de werkzaamheden duidelijk te maken. Hij leidt anderen op basis van zijn eigen kracht en niet op basis van angst en onzekerheden. Management by fear zoals de herkozen Amerikaanse president Bush volgens Roel opereert is dus zeker geen inspirerend voorbeeld. Een inspirator is juist iemand die zijn identiteit aan zijn persoonlijkheid ontleent en niet aan zijn werk of functierang. En last but not least: de drijfveer van een inspirator is het groepsresultaat en de samenwerking is gebaseerd op ondersteuning en vertrouwen. Roel is er hartstochtelijk van overtuigd dat management op basis van inspiratie over een aantal jaren de norm zal zijn. “Het gaat er tenslotte om hoe je als bedrijf talent aan je kunt binden. Als je geen inspirerende organisatie bent, willen getalenteerde mensen gewoon niet meer voor je werken. Vroeger koos men voor zekerheid, nu willen medewerker zich kunnen ontplooien en zijn ze op zoek naar zingeving en toegevoegde waarde.” Of zijn eigen werkgever ABN Amro een inspirerende werkomgeving is, wil hij liever in het midden laten. Hij praat op persoonlijke titel en is niet gerechtigd om daar uitspraken over te doen. Hij wil er wel nog over kwijt dat hij als pleiter voor inspiratie niet bij een oninspirerend bedrijf zou werken. Dat zou niet geloofwaardig zijn. Anders kon hij het er niet volhouden. Zijn uitgangspunt is dat elk mens iets zinvols wil doen met zijn leven. Iedereen wil volgens hem een positieve bijdrage leveren aan de samenleving zodat die zich verder kan ontwikkelen. Hij schetst daarmee een vrij positief beeld van de mens en diens drijfveren, dat is hem zonder meer duidelijk. Inspiratie is een ‘containerbegrip’ waaronder van alles kan worden verstaan. Zelf geeft hij er invulling aan met de definitie ‘mensen in hun hart raken zodat zij de doelstellingen ondersteunen en mensen helpen zichzelf te ontwikkelen’. Terwijl inspirerend leiderschap haaks staat op de Nederlandse cultuur – geen kop boven het maaiveld, anders hakken we hem eraf – kan hij moeiteloos inspirerende Nederlanders opnoemen. “Eckart Wintzen of Paul Fentener van Vlissingen zijn voorbeelden van inspirerende mensen. Zij zijn uitgesproken maatschappelijk betrokken ondernemers.” Nederland is sterk in management en controle, denkt Roel. Maar daarmee gaan we het niet redden in de veranderende wereld. Creativiteit en risico’s nemen zijn juist bepalend voor groei en ontwikkeling. “Het is niet voor niks dat wij internationaal erg laag staan als het om innovatie gaat. Daar moeten we ons zorgen over maken. Als we zo doorgaan worden wij een derdewereldland.” Hoogste tijd dus dat John de manager werkelijkheid wordt.
Tennis
De meeste managementopleidingen besteden te weinig aandacht aan inspiratie, waardoor er wel managers worden afgeleverd, maar geen inspirerende leiders. Er moet naast feitelijke kennis meer ruimte komen voor bewustwording, authenticiteit en intuïtie, is de overtuiging van Roel. En laat dat nou net de natuurlijke kracht van vrouwen zijn. Hij is er dan ook van overtuigd dat inspiratie vanzelf meer ruimte krijgt als meer vrouwen in Nederland topposities gaan bekleden. Vrouwen zullen in de toekomst de effectieve leiders zijn omdat zij meer over de vereiste kwaliteiten beschikken. Zover is het helaas nog lang niet, al maakt hij zich daar niet druk over. “Alles heeft nou eenmaal zijn tijd nodig.” Gelukkig is er hoop. Inspiratie valt te leren. Hij vergelijkt inspiratiemanagement graag met tennis spelen. Niet iedereen kan een Krajicek worden, maar door te oefenen kunnen we aardig een balletje leren te slaan. “We worden niet allemaal inspirerende leiders, maar we kunnen wel degelijk leren anderen te inspireren. Zelfs de meest verstokte manager kan het leren.”
Verwacht alleen geen tienstappenplan. Hij ziet het vooral als zijn taak om managers wakker te schudden. Wel gebruikt hij daarbij een aantal ‘kerninzichten’. “Inspiratie komt uit jezelf. Je moet het echt willen, anders heeft het geen nut. Het is natuurlijk erg moeilijk om een droom te formuleren. Je moet je afvragen waar je energie van krijgt en waar je voor wilt gaan. Inspirerend leiderschap is een reis die je moet willen ondernemen.” En dan komen we tenslotte weer uit bij zijn droom. Hij vindt dat er teveel mensen geestelijk worden mishandeld door slecht leiderschap. Als hij een klein beetje aan meer humaan en dienstbaar leiderschap in Nederland kan bijdragen, is hij een tevreden man. Tot die tijd blijft hij seminars verzorgen en boeken schrijven in zijn vrije tijd. Maar nu eerst maar eens een kopje cappuccino. Daarna zien we wel weer verder.
Elementen van inspiratiemanagement
Je droom komt uit, de kracht van inspiratie, Hans Peter Roel, ISBN 90 5599 134 1
• Een droom met een hoog maatschappelijk gehalte
• Gepassioneerd werken en leven vanuit die droom
• Ruimte bij werknemers voor vrijheid, zelfontplooiing en zingeving
• Een leidende positie in maatschappelijk verantwoord ondernemen
• Een sterke leider die mensen weet te overtuigen van zijn droom en visie
• Duidelijke gedragscodes
• Iedere medewerker werkt eraan de visie en droom waar te maken
