Strategie kan verschrikkelijk saai zijn. Strategische planning, strategische consultancy, wetenschappelijk onderzoek naar strategie – het is allemaal even slaapverwekkend. Als de dodelijke ernst waarmee strategieën worden uitgedokterd nou nog iets zou opleveren, was er niets aan de hand.
Henry Mintzberg betoogt in zijn nieuwste boek dat het tegendeel het geval is. Veel strategieën zijn standaard, weinig specifiek en niet inspirerend. Dat komt doordat strategie vaak blijft steken in positionering: in het bepalen van de plaats die het bedrijf inneemt tussen andere bedrijven, het merk tussen andere merken, het product tussen andere producten. Het is alsof strategen denken dat het doel van de reis vanzelf wordt bereikt als de coördinaten van het vertrekpunt maar eenmaal nauwkeurig genoeg zijn bepaald. Er is geen visie en er is geen inspiratie.
En zonder visie en inspiratie is strategie geen strategie. Mintzberg weet het mooi te brengen, maar hij heeft natuurlijk wel boter op zijn hoofd. Hij schreef in het verleden zelf saaie boeken over strategie. De laatste keer dat hij een boek over het onderwerp publiceerde was in 1998, samen met Bruce Ahlstrand en Joseph Lampel.
Dat boek, Strategy Safari, was ondanks de speelse titel toch vooral een heel serieus academisch werkstuk waarin veel literatuur over strategie werd samengevat en becommentarieerd. Inhoudelijk staat de managementgoeroe uit Canada daar nog steeds achter. En waarom ook niet? Zijn analyse van tien strategische denkramen snijdt nog steeds hout. Evenals zijn conclusie dat zelfs een synthese van die tien geen definitief antwoord geeft op de belangrijkste strategische vragen. Maar, merkt hij zelf terecht op, Strategy Safari was een boek voor het hoofd, geen boek voor het hart. En het hart is nu eenmaal waar de visie en de inspiratie vandaan moeten komen waar geen strategie buiten kan.
Vandaar dat Mintzberg nu, met dezelfde kompanen als in 1998, een ander boek over strategie heeft gemaakt dat juist het hart wil aanspreken: Strategie slaat terug! Ondertitel: De verbeelding aan de macht. In plaats van uit pure beschrijvingen van manieren om naar strategie te kijken, bestaat het uit een heleboel over elkaar heen buitelende beelden, impressies en inzichten. Als het geen boek was maar een radioprogramma, zou je zeggen dat het een collage is van soundbytes uit de wereld van de strategie. Er staan niet alleen fragmenten in van vooraanstaande managementauteurs maar vooral veel verhalen waarin strategievorming in volle gang is. Het leukst zijn die als ze een ineens een onverwachte wending nemen.
Een goed voorbeeld van zo'n stukje waarin het echte leven wordt betrapt, is de ultrakorte herinnering van Richard Rummelt die in de jaren zeventig en tachtig strategie doceerde in Los Angeles. Die vertelt hoe hij nog in 1977 op een examen aan zijn MBA-studenten vroeg of motorfietsenfabrikant Honda zou moeten toetreden tot de internationale automobielindustrie. Iedereen die “ja” zei, zakte. Want de markten waren verzadigd, overal ter wereld zaten succesvolle concurrenten, Honda had geen enkele ervaring met auto's, en het beschikte ook niet over de distributiekanalen. Rummelt, achteraf: “In 1985 reed mijn vrouw in een Honda.”
Daarmee wil dus niet gezegd zijn dat iedere poging tot strategievorming bij voorbaat zinloos is, en ook niet dat een goede strategie alleen instinctief kan worden bepaald door geboren ondernemers. Integendeel, benadrukt Mintzberg: “Strategievorming is oordeelkundig ontwerpen, een intuïtieve visie hebben en al doende leren. Dat vereist individueel nadenken en sociale interactie, in samenwerking en in conflict. Het kan analyse vooraf vereisen, programmering achteraf en fantasie onderweg.” Wie daar niet tegen opziet, vindt in Strategie slaat terug! de nodige inspiratie om weer eens met een frisse blik naar strategie te kijken.
Strategie slaat terug!
Henry Mintzberg, Bruce Ahlstrand en Joseph Lampel Pearson
Amsterdam
ISBN 90-430-1005-7
€ 22,95
