Klein land, wereldproduct. Deze aflevering: de DAF Variomatic, beter bekend als het pientere pookje. Onder de naam ‘Continu Variabele Transmissie’ nog steeds een hit.
Pienter pookje als nachtelijk idee
De Variomatic, in de volksmond algauw ‘Het pientere pookje’ geheten, is een van de briljantste vindingen geweest ooit op Nederlandse bodem gedaan. Dr. Hub van Doorne, directeur van Van Doorne’s Automobielfabrieken, beter bekend als DAF, bedacht het al ergens in de jaren ’40: een continu variabele transmissie, met twee rubberen riemen die tussen twee schijven traploos nieuwe overbrengingsverhoudingen realiseert. Kortom: je hoefde niet meer te schakelen.
Vanaf 1954 ontwikkelde een technisch team het idee voor toepassing in een personenauto, de DAF 600, die in 1959 in productie zou gaan. Oscar Wibaut (nu 85) was vanaf 1953 in allerlei functies, waaronder die van perschef, bij DAF werkzaam. “Het verhaal is dat Hub zijn ingevingen ’s nachts had, ook die voor de Variomatic. Dan schreef hij ze op en legde het papier op z’n nachtkastje. De volgende dag nam hij het mee naar de tekentafel.”
Sensatie op de RAI
De ontwikkeling van de revolutionaire Variomatic en de DAF 600 geschiedde in het diepste geheim. De eigenzinnige Hub wilde geen ingenieurs in het team, maar middelbare technici, knappe koppen, dat wel. “Er gingen wel geruchten”, zegt Wibaut. “Een journalist fluisterde: ik hoor dat jullie bezig zijn met een auto die op rubberen riemen draait… Ik zei: kom nou toch, joh. In 1958 lieten we het nieuws los. Iedereen wilde meer weten, ook de internationale pers. In werkelijkheid waren er toen nog allerlei onvolkomenheden, die Hub erg ongeduldig maakten. Hij wilde altijd sneller, was bezeten van het project, eerder dan trots. De presentatie op de RAI in februari 1959 was een sensatie. Het was echt een betaalbare auto voor gewone mensen zonder rijervaring. Een chassis om de Variomatic heen. Pas in 1960 kwam de productie van de 600 op gang, de eerste Nederlandse personenauto sinds Spyker in de jaren ’20.”
Oudere dames met magnolia
Langzaam werd een Europees verkoopapparaat opgezet, wat er natuurlijk al eerder had moeten zijn. Toen Oscar Wibaut in 1962 met zijn 600 op vakantie in Italië kwam reserveriemen bij zich – bleek de dealer een kapper. “Blij eindelijk een DAF te zien. Later in de jaren ’60 is de verkoop van de opvolgers van de 600 redelijk geweest, maar het is nooit echt rendabel geworden. De aantallen bleven te laag, wat sommige financiële mensen al in de jaren ’50 hadden voorzien. Maar Hub wilde door, hè. Pr en sales waren nog geen gangbare begrippen in 1959, al gaven we wel richting aan de publiciteit. Met perscommuniqués, tekeningen, folders. Maar… de marketing was niet handig. Vooral dames en ouderen kwamen erop af. Ook dat, zeg je achteraf, was te voorzien geweest. Zeker als je die allereerste folder ziet. Man met sigaar aan het stuur, oudere dames achterin, een magnolia ernaast.”
En zo ontstond DAF’s imagoprobleem. Het werd de ‘truttenschudder met jarretelaandrijving’ (in woorden van Freek de Jonge). Wibaut: “Pon, importeur van Volswagen, zei ooit tegen mij: jullie motoriseren mensen die nog nooit in een auto hebben gereden. Die komen daarna bij ons…”
Nog altijd traploos
Pogingen – onder leiding van Hubs zoon Martin – om het imago te verbeteren door aan rally’s mee te doen hadden niet het gewenste effect. In 1975 kwam DAF-personenauto’s in handen van Volvo, dat het traploze systeem, weliswaar aangepast, nog 15 jaar aanwendde in diverse types. Tegenwoordig zijn er nog steeds allerlei doorontwikkelde versies van de Variomatic in productie. Zo maakt Van Doorne’s Transmissie BV, gevestigd in Tilburg, systemen die vallen onder de naam Continu Variabele Transmissie (CVT). Deze ‘inbouw’aandrijving – met metalen banden en alles veel compacter – vindt toepassing in diverse Europese en Japanse automobielen. Het zeer succesvolle bedrijf is nu eigendom van de multinational Bosch Groep en heet Bosch Transmission Technology.
> Dit artikel is afkomstig uit MT Magazine. Klik hier om het magazine online te bestellen.
