Roddelen op de werkvloer is zeker in tijden van crisis een populaire bezigheid. Moet je er iets aan doen, en zo ja: wat?
Zet een groep mensen bij elkaar en ze zullen op een gegeven moment gaan roddelen. Dat zit nu eenmaal in onze natuur. Bekend en veelvuldig bestudeerd zijn de geruchtenstromen tijdens de twee wereldoorlogen (‘loose lips, sink ships’). Maar ook na de aanvallen op het World Trade Center in New York kwamen er veel geruchten en broodjes aap naar boven. Satan zou te zien zijn geweest in de opstijgende rookpluimen, Joodse werknemers zouden toevallig niet op kantoor zijn verschenen en er was het verhaal van een man die de aanslag overleefde door van de tweeëntachtigste verdieping op brokstukken naar beneden te surfen.
De situatie is onvergelijkbaar
Kies een willekeurig ramp en je vindt geruchten. Dergelijke situaties zijn natuurlijk niet te vergelijken met het dagelijkse leven op een kantoor. Maar ook binnen organisaties, en zeker wanneer de stress en de onzekerheid over het behouden van banen oploopt, gaan geruchten en roddels als een lopend vuurtje rond. Wat moet je hier als werkgever aan doen: stevig de kop indrukken, heftig ontkennen of juist inzien dat geruchten nuttig zijn en ze naar je hand proberen te zetten?
Roddelcircuit versus nieuwsbrief
Als geruchten in een organisatie toenemen, zou een bestuurder naar voren kunnen stappen om de troepen eens goed toe te spreken. De vraag is echter of zijn of haar woord wordt geloofd, zegt Carol Kinsey Goman. Zij is auteur van onder meer 'The Non Verbal Language at Work' en 'The Truth About Lies in The Workplace: How to Spot Liars and What to do with Them'. Ze interviewde meer dan 800 werknemers in uiteenlopende organisaties over de rol en geloofwaardigheid van roddels op de werkvloer. Op de vraag wat geloofwaardiger is, de speech van een bestuurder of een gerucht uit het roddelcircuit, zegt 47 procent van de respondenten meer waarde te hechten aan de roddel.
Te gelikt en te geredigeerd
Officiële speeches van het senior management worden vaak als te ‘positief’ en ‘te gelikt in elkaar gedraaid’ beschouwd. Dat verandert enigszins als er een officieel statement, bijvoorbeeld via een nieuwsbrief, wordt gecommuniceerd. Dan gelooft 51 procent het geschreven woord, boven de 40 procent die het houdt bij de ‘echte waarheid’ uit het roddelcircuit. Overigens merken werknemers ook op dat een nieuwbrief vaak te secuur geredigeerd is en dus minder betrouwbaar overkomt, en bij foto’s van al te stralend lachende medewerkers worden per definitie vraagtekens gezet. Een werknemer zegt: ‘Zulke lachende mensen heb ik hier nog nooit gezien.’ Een directe leidinggevende wordt volgens de onderzoeken van Kinsey Goman als een stuk betrouwbaarder beschouwd dan bijvoorbeeld de ceo, maar geruchten via een collega worden als meest betrouwbaar gezien.
Roddelen mogelijk reden voor ontslag
Roddelen op werk behoort volgens de recruitmentsite vacature.com tot een van de dertien meest voorkomende redenen voor ontslag. Maar, zo bleek uit diverse onderzoeken, dit soort persoonlijke roddels kunnen ook juíst bevorderlijk zijn voor een goede werksfeer. De studie ‘The Virtues of Gossip’, gepubliceerd in The Journal of Personality and Social Psychology, wijst er bijvoorbeeld op dat roddels ook een beschermende rol kunnen spelen, omdat ze anderen waarschuwen tegen het slechte gedrag van derden uit de groep. Zoals Matthew Weinberg van Stanford University en co-auteur van het onderzoek subtiel uitlegt: 'If you tell people that a person is a selfish jerk, people learn to avoid the exploitive jerk.’
Aardiger door roddels
Experimenten uit de studie toonden aan dat mensen zich door de kans op roddels juist aardiger kunnen gaan gedragen. Zo werd de hartslag van 51 participanten gemeten terwijl ze toekeken hoe twee anderen een spel speelden. Nadat opgemerkt werd dat een van de deelnemers vals speelde, ging de hartslag van de toeschouwers omhoog. De meesten maakten vervolgens gebruik van de mogelijkheid om een nieuwe speler te waarschuwen dat de tegenstander waarschijnlijk vals zou gaan spelen. Zodra toeschouwers de kans kregen deze informatie door te spelen, ging de hartslag weer beduidend omlaag.
Juist beter gedrag door kans op roddel
We brengen tussen de 65 tot 90 procent van onze dagelijkse gesprekken roddelend door, zo schreven de Nederlandse professoren Bianca Beersma en Gerben van Kleef van de Universiteit van Amsterdam in hun onderzoek. Zij probeerden aan te tonen dat mensen zich beter gaan gedragen als ze weten dat er over hun geroddeld wordt. Onder een groep participanten werden loten voor een geldprijs verspreid. Iedereen kreeg de keuze om de loten zelf te houden, of aan anderen te geven. Wat bleek? Als mensen vooraf wisten dat hun keuzes bekend werden gemaakt (wat tot roddelen zou kunnen leiden), werden de participanten opeens een stuk minder zelfzuchtig. Zo kan geroddel dus heel nuttig zijn.
Niet blijven ontkennen
Net zo goed kan een negatieve roddel zeer veel schade opleveren. Wat je in dat geval in ieder geval niet moet doen, is blijven hameren op de ontkenning. McDonald’s en Kentucky Fried Chicken hebben hun lesje in het verleden geleerd: hoe meer zij ontkenden dat er respectievelijk wormen in de hamburgers zaten en dat ze een gefrituurde rat hadden geserveerd, hoe meer mensen de verhalen hoorden en de negatieve associatie in stand werd gehouden. Coca Cola trekt zich van deze geruchtenregel trouwens weinig aan. Wie ‘Middle East Rumours’ intikt bij Google belandt niet op websites gevuld met samenzweringstheorieën, maar op de Coca Cola-website. Nee, zo schrijft het bedrijf, het Coca Cola-logo is vertaald in het Arabisch niet te lezen als ‘No Muhammed, No Mecca’ en de frisdrank is ook niet vergiftigd door terroristen. Met dit soort ontkenningen blijft de geruchtenstroom heerlijk doormalen.
Beeld via Flickr.
