Financiële instellingen worden van binnenuit aan de schandpaal genageld. Wat leren we van deze 7 bankbashende boeken?
Het is een opmerkelijke lawine. Veel uitgevers mogen steen en been klagen, boeken over banken en andere financiële instellingen lijken welhaast niet aan te slepen. De een na de ander ziet het daglicht, en allemaal beloven ze het verhaal 'van binnenuit'. Het succes van De Prooi heeft blijkbaar wat losgemaakt. Nu banken het favoriete onderwerp lijken te zijn geworden om te bashen, laat vrijwel geen enkele (ex-)medewerker zich meer onbetuigd. Een overzicht van zeven van de meest recente aanwinsten over de banken, met de hamvraag: wat kunnen we ervan leren? (En nog een vraag: wanneer verschijnt de eerste ex-Rabo-medewerker met zijn of haar memoires?)
#1. In de bank van hectiek
Wat? Nogal technisch boek over de integratie van Fortis en ABN Amro, dat 'een kijkje achter de schermen' belooft, maar zelden spannend wordt.
Van binnenuit? Auteur (en ex-D66-Statenlid) Han Gaaikema is een 'insider uit het middle management' van de bank, zoals bestuursvoorzitter Gerrit Zalm het in eigen persoon op de achterflap opschrijft. Dan weet je het eigenlijk al wel: verwacht geen trefzekere analyse op het niveau van De Prooi, maar een door de top van de bank goedgekeurde, en waarschijnlijk mede daarom nogal zouteloze, procesbeschrijving, met een accent op de IT-veranderingen.
Wat leren we ervan? Naar smeuïge details à la De Prooi is het vergeefs zoeken: Rijkman Groenink komt er bijvoorbeeld vanaf met slechts 1 summiere vermelding. Voor wie geïnteresseerd is in 'het grote verhaal' van megalomane topmannen, gekrenkte ego's en overdreven ambities is dit boek niet geschikt. Wel voor mensen die zich niet laten afschrikken door termen als 'big bang migratie', 'uitgespiegelde medewerkers' of 'Houtskoolschetsen'. Voor hen kan het inzicht bieden in hoe complexe fusietrajecten vorm te geven.
Kopen? Klik hier.
#2. Eerlijk over later
Wat? 'De prooi van de verzekeringswereld', zo ronkt de achterflap, om maar meteen even de grote ambitie van het boek weer te geven. Denk verder aan hoofdstukken als 'De liegmachine', 'Roversbende' en 'Geldgeil gedrag', en je weet ongeveer wat je kunt verwachten: een demasqué van een van Nederlands grootste verzekeraars en een verslag van de cowboypraktijken waar het zich jarenlang van bediende.
Van binnenuit? 'Een schokkend beeld van binnenuit', wordt beloofd op de achterflap. Kees Kooman is onderzoeksjournalist en heeft zich de afgelopen jaren 'volledig toegelegd' op de research voor dit boek.
Wat leren we ervan? Helaas niet zoveel wat we nog niet wisten. Het beeld van graaiende verzekeraars is bij tijd en wijle zeker schokkend, zoals de auteur terecht voorspelde, maar leidde – waarschijnlijk tot zijn eigen frustratie – nauwelijks tot algemeen protest. Kooman, zelf ook slachtoffer van de woekerpolisaffaire, laat in zijn boek in elk geval overtuigend zien dat een financieel spel waarbij iedereen winst maakt gewoon onmogelijk is. Dat wisten we natuurlijk allang, maar het blijft verhelderend om te lezen hoe we hier toch vrij collectief steeds weer intuinen.
Kopen? Klik hier
#3. De ondergang van de SNS Bank
Wat? Het eerste boek in een inmiddels aardige serie over de vorig jaar met veel ophef genationaliseerde bank.
Van binnenuit? Auteur Hetty van de Laar werkte van 2009 tot 2012 als extern adviseur voor SNS Property Finance, het bedrijfsonderdeel waar de ellende begon. Dus: ja, van binnenuit, al is ze zelf ook zeker niet van onbesproken gedrag, wat zelfs leidde tot aangifte tegen haar door het onderwerp waarover ze schrijft.
Wat leren we ervan? Dat de mooie, snelle maatpakken van de bankiers niet kunnen verhullen dat het er in de financiële wereld best ordinair aan toegaat. Dat selectieprocedures er nou niet bepaald volgens het boekje verlopen. En verder? Eerlijk gezegd heel weinig. Er wordt volop met modder gegooid, er is veel oud zeer, verwijten over en weer, maar hoe het dan wel zou moeten? Dat horen we helaas niet van de auteur. Veel ondergang dus, weinig opbouw. Voor de liefhebber, zullen we maar zeggen.
Kopen? Klik hier
#4. In het hol van de leeuw
Wat? Een zeer persoonlijke afrekening van een oud-medewerker van ING met zijn voormalig werkgever.
Van binnenuit? Jazeker. Spelbos werkte tussen 2000 en 2005 bij ING als communicatiedirecteur, maar werd naar eigen zeggen 'geslachtofferd' in de richtingenstrijd bij bank, en de deur gewezen vanwege nooit bewezen malversaties.
Wat leren we ervan? Dat de geschiedenis van ING op zijn zachtst gezegd rumoerig is. Al moet ook gezegd worden: het is ook al wel allemaal een behoorlijke tijd geleden. En zo'n oordeel van 'een criminele organisatie', dat is natuurlijk ook meer een schreeuw om aandacht dan een objectief oordeel. Maar de waarde van Spelbos' boek zit hem zeker wel in de link naar het heden, als hij een boekje open doet over de huidige bestuursvoorzitter Ralph Hamers, die hij omschrijft als 'aan de ene kant sympathiek, en aan de andere kant onverbiddelijk'.
Kopen? Klik hier
#5. Dagboek van een bankier
Wat? Nogal ondergesneeuwd boek van een man die in ruim een kwart eeuw alles en iedereen bij ABN Amro meemaakte, maar zelden het gelijk aan zijn zijde kreeg.
Van binnenuit? Ja, dat mag je zeker zeggen, als je 26 jaar van je leven bij het onderwerp van je boek gewerkt hebt.
Wat leren we ervan? Dat de megalomanie die Jeroen Smit in De Prooi beschrijft, er al was bij Jan Kalff, die grotendeels voor de fusie van ABN en de Amro bank tekende, en sindsdien eigenlijk nooit is verdwenen. Aan De Bree is bepaald geen groot schrijver verloren gegaan, maar dat maakt zijn relaas er niet minder leerzaam en inzichtrijk op. Wat echter vooral opvalt, is dat hij zo vaak beschrijft dat hij de ellende allemaal heeft zien aankomen, dat je je afvraagt waarom daar dan helemaal niets mee gedaan is. Was er echt een boek nodig om dat aan te tonen? Als je 26 jaar ergens werkt, wordt er toch ook wel een keer naar je geluisterd en krijg je toch ook de kans om dingen te veranderen? Of zou de managementcultuur bij ABN Amro echt zo vergiftigd zijn (geweest) dat initiatief van de medewerker altijd de kop wordt ingedrukt? Het is bijna niet voor te stellen. Als dat werkelijk zo is, dan biedt dit boek zeker een mooie les in organisatiekunde.
Kopen? Klik hier
#6. De val van SNS Reaal
Wat? Vijf journalisten van het FD doken diep in de inmiddels staatsbank, en troefden daarmee hun collega's van NRC in elk geval in snelheid af.
Van binnenuit? Nee. Maar dat beloven de auteurs dan ook niet, al hebben ze wel iedereen gesproken die ertoe doet en kregen ze inzicht in veel documenten. Daardoor is hun beschrijving van het gebeurde opmerkelijk gedetailleerd te noemen.
Wat leren we ervan? Veel, en vooral dat hoogmoed toch nog steeds voor de val komt. SNS Reaal wou dolgraag meedoen met de grote jongens, zo blijkt al snel, maar waarom eigenlijk? Wat bleef er nog over van de grondbeginselen van de bank, die ooit als 'de Maatschappij tot Nut van 't Algemeen' werd opgericht, met als doel de spaarzin van Nederlanders te bevorderen? Verdraaid weinig. Het is een boek dat veel inzicht geeft (al is er ook ongezouten kritiek). Het lijkt niet alleen over SNS te gaan, eigenlijk leest het als een kritiek op de hele financiële sector. Al blijft in alle ellende wel één vraag overeind: hoe nu verder? De financiële sector neerzetten als geldwolven, dat weten we nu allemaal wel. Maar hoe van SNS Reaal weer een bedrijf te maken waar de medewerkers trots op kunnen zijn? Dat zou een aardig boek op kunnen leveren.
Kopen? Klik hier. Een grote samenvatting is ook (gratis) online te lezen.
#7. Vuil spel
Wat? Misschien wel het eerste, en zeker een van de bekendste banken-bash-boeken ooit, en waarschijnlijk mede daarom vorig jaar opnieuw uitgegeven. Het boek handelt – in tegenstelling tot de hierboven beschreven boeken – eens niet over een Nederlandse instelling, maar over een bank uit het land waar de financiële crisis begon en de getallen altijd vele malen duizelingwekkender zijn: de Verenigde Staten.
Van binnenuit? Auteur Michael Lewis (later ook bekend van onder meer Moneyball en The Big Short) begon in 1985 als trainee bij Salomon Brothers, destijds de grootste investeringsbank van Wall Street, vers van Princeton en de London School of Economics. Drie jaar en heel veel bonussen later besloot hij zijn verhaal in een boek vast te leggen, dat oorspronkelijk verscheen onder de titel Liar's Poker.
Wat leren we ervan? Dat achteraf iedereen altijd gelijk heeft, maar dat er wel degelijk ook al vóór de crisis mensen waren die de ellende voorzagen én – in elk geval persoonlijk – ingrepen. Voor wie Lewis' boek gelezen heeft, kunnen alle recente Nederlandse boeken geen verrassing meer bevatten: werken in de wereld van het geld brengt een groot risico op besmetting met geldkoorts met zich mee. Maar geld met geld maken, dat blijft een piramidespel, wat in the end nooit tot daadwerkelijk toegevoegde waarde leidt. Dat gezegd hebbende: het boek maakt ook duidelijk hoe moeilijk daadwerkelijke verandering te bereiken is in de sector. Toen Lewis in 1988 begon aan zijn boek dacht hij de kronieken te schrijven van 'een verdwijnend systeem'. In werkelijkheid werd de ellende in de 25 jaar erna alleen maar groter. Benieuwd dus hoe we over 25 jaar terugkijken op alle hedendaagse boeken over onze banken…
Kopen? Klik hier
