De relatie met de baas is de belangrijkste relatie van uw loopbaan. Om uw directe chef te vriend te houden is het zaak dat u zijn of haar eigenschappen kent. Hier zetten we de meest voorkomende baastypes op een rij.
Boeken zijn volgeschreven over de vraag hoe u met uw werknemers moet omgaan. Over het voeren van pop-gesprekken, eerste-hulp-bij-burnout, de fijne kneepjes van situationeel leiderschap. U heeft ze vast en zeker allemaal gelezen. Maar over die andere werkrelatie bestaan geen boeken: de relatie met uw chef. Toch is dat de belangrijkste relatie van uw carrière.
In de slangenkuil van de bedrijfsomgeving is uw baas de opperslang. Hij of zij bepaalt meer dan wie ook of u met plezier naar uw werk gaat. Wanneer mensen ontslag nemen, is de relatie met de baas vaak de doorslaggevende factor. Wilt u verder stijgen op de carrièreladder? Als u het slecht met de baas kunt vinden kunt u dat vergeten. Managers zijn net zo afhankelijk van hun superieuren als mensen zonder leidinggevende verantwoordelijkheden. Sterker, doordat ze tussen hun ondergeschikten en het hogere management in staan wordt hun manoeuvreerruimte beperkt. Dat maakt de relatie met ‘boven’ alleen maar gevoeliger.
Mensen op de werkvloer hebben het in zekere zin makkelijk. Zij hoeven zich alleen te richten op hun directe chef. Als de relatie niet bevalt, kunnen ze zich in gemopper uitleven. Er is altijd wel een collega te vinden die een potje mee wil mopperen. Voor middenmanagers ligt het moeilijker. Als hún directe chef een enorme hork is, dienen ze zich diplomatiek op te stellen. Managers die zich negatief uitlaten over hun baas kunnen er vergif op innemen dat hun woorden meestal aangedikt vroeg of laat bij hem of haar terecht komen.
Niet mopperen
Middenmanagers moeten helemaal niet op hun chefs mopperen, ze moeten ze bespelen. Met de juiste technieken kan de relatie met de bovenbaas naar de hand worden gezet. Om de chefs te bespelen moet je ze eerst begrijpen en om ze te begrijpen moet je ze herkennen.
Bazen zijn in te delen in herkenbare profielen, elk met hun eigen kenmerken en gedrag. Op de volgende pagina’s hebben we de belangrijkste soorten op een rij gezet. Het Peter-projectiel, de Superster-maar-waar?, het Vaantje en nog enkele archetypes. Welke soort bazen zijn prettig om mee te werken? Bij welke moet je op je tellen passen? Bij welke baas kun je op welke manier je zin krijgen?
Deze handleiding is geschreven voor middenmanagers die voor de dubbele taak staan om zowel hun eigen ondergeschikten als superieuren tevreden te houden. Vindt u dat we het managementvak te karikaturaal voorstellen? Geloof ons, het Vaantje en het Peter-projectiel komen écht voor. Het zou natuurlijk (onverhoopt) kunnen gebeuren dat u zichzelf herkent in een van de profielen. Bent u misschien zelf een Bikkel of een Vaantje? Als dat voorkomt is er op zich geen man overboord. Maar zorg wel dat uw medewerkers dit artikel niet in handen krijgen!
ARCHETYPE 1 – Superster-maar-waar?
Superster-maar-waar?
De Superster-maar-waar? is de meest charmante chef die u ooit heeft gehad. U bent altijd welkom op zijn kamer, om openhartig over van alles en nog wat te bomen. Eén probleem: de kamer is bijna altijd leeg, de chef is op stap, en niemand weet precies waar hij uithangt. De Superster-maar-waar? is vooral een superster in de buitenwereld. Vandaag spreekt hij op een congres in Narbonne, morgen moet hij naar een netwerkbijeenkomst in Narvik. Hij kent iedereen-die-er-toe-doet en komt bij alle leden van de raad van bestuur over de vloer. Maar van de mensen die direct voor hem werken, kan hij zich helaas niet alle namen herinneren.
Voor- en nadelen
Werken onder de Superster-maar-waar? betekent dat u er alleen voor staat. U heeft veel autonomie maar weinig steun. Als de zaken slecht gaan zal hij er geen enkele moeite mee hebben om u de schuld te geven. Soms zult u kunnen profiteren van zijn machtige netwerk.
Hoe bespeel je de ‘Superster-maar-waar?’
Voor dit soort managers zijn alle lagen in het bedrijf onder hun eigen niveau een zwart gat. U kunt nog zo hard werken ze zien het niet eens. Zo lang u geen onderdeel uitmaakt van het Grote Netwerk, bestaat u eenvoudig niet. Hooguit merken ze u op als u een keer te laat bent met de cijfers. If you can’t beat them, join them. U moet onderdeel worden van zijn leven. Word lid van een managersnetwerk, treed toe tot de juiste politieke partij, ga tennissen met het neefje van de Superster-maar-waar? Zorg dat de mensen die hij kent, u kennen. De weg naar het hart van de netwerker loopt via de Rolodex.
Favoriete uitspraak:
“Fantastisch gedaan. Zonder jouw steun was ik nergens!”
Rolmodel:
Bill Clinton
ARCHETYPE 2 – Bikkel
Bikkel
De Bikkel is bikkelhard. Niemand vindt hem aardig. Hij is het zich bewust, sterker, hij wil helemaal niet aardig worden gevonden. Hij wil resultaten. Er moeten cijfers uit de bus komen waarmee hij zich bij de directie kan vertonen. Dat is het beste voor het bedrijf en daarmee ook voor het personeel. Als dat betekent dat een deel van het personeel eruit vliegt, kan hij daar niet wakker van liggen. Het is immers het beste voor het bedrijf, en daarmee voor (de rest van) het personeel.
Bikkels zijn in de regel keiharde werkers, en ze verlangen van hun werknemers dezelfde inzet. Als u ze teleurstelt zullen ze niets liever doen dan u publiek onderuithalen. Botheid is toegestaan. Botheid leidt tot angst, angst leidt tot ijver en volgzaam gedrag.
Voor- en nadelen
De methode van de Bikkel is over het algemeen zeer effectief. De resultaten verbeteren in elk geval een tijdlang. Op termijn kan de sfeer in het bedrijf ernstig vervuild raken. Talentvolle medewerkers gaan om zich heen kijken naar een andere baan. Als alles gehakt en gesnoeid is wat er te hakken en snoeien was, heeft de Bikkel niets meer omhanden.
Hoe bespeel je de Bikkel?
Bikkels hebben een aura van eenzaamheid om zich heen. Maar niemand kan overleven in een organisatie zonder vertrouwelingen ook Bikkels niet. Hij zal ze echter met zorg selecteren. Bij Bikkels is het zinloos om dwars te liggen, dat geeft hem alleen maar een alibi om zijn onaardigheid te demonstreren. Zorg dat je een vertrouweling wordt. Werk hard en wees loyaal. In zijn slipstream kun je ver komen.
Favoriete uitspraak:
“Niemand is ooit doodgegaan van hard werken.”
Rolmodel:
Margaret Thatcher
ARCHETYPE 3 – Peter-projectiel
Peter-projectiel
Het Peter-principe, in 1968 geformuleerd door Laurence J. Peter, doet nog steeds opgeld. In elke organisatie worden mensen gepromoveerd tot een niveau dat hun competenties te boven gaat. Vaak zijn het uitstekende vaklieden, mensen met een grote inhoudelijke kennis. Op een dag moeten ze leiding geven aan andere vaklieden, en dan gaat het mis. Het worden besluiteloze, visieloze managers. Ze voelen zich (hoewel ze dat nooit zullen erkennen) incompetent en zijn doodsbang voor kritiek. Ze raken bekneld tussen de eisen van de hogere leiding en hun mondige medewerkers. Je zou medelijden met zo’n Peter-projectiel krijgen, maar zelf zijn ze gewend geraakt aan hun nieuwe status als manager en ze willen niet meer terug.
Voor- en nadelen
Op het oog hebben ondergeschikten van Peter-projectielen veel vrijheden. Maar vaak ontaardt de afdeling in chaos. Als onderdeel van een slecht georganiseerd bedrijfsonderdeel gaan uw vooruitzichten er over het algemeen eerder op achter- dan vooruit.
Hoe bespeel je het Peter-projectiel?
Zoals Friedrich von Schiller zei: “Tegen de domheid strijden zelfs goden vergeefs.” Het is lastig, zelfs gevaarlijk, om te proberen het Peter-projectiel te corrigeren. Hij is erg onzeker, geneigd om zelfs de meest subtiele opmerking als kritiek op te vatten. Om te voorkomen onderdeel te zijn van een langzaam ten onder gaande afdeling, kan het zaak zijn om weg te wezen. Aan de andere kant, elk moment kan de directie ingrijpen. Als het Peter-projectiel uit zijn lijden wordt verlost, komt er een baantje vrij. Iets voor u?
Favoriete uitspraak:
“Een goed idee. Ik zal er eens over nadenken.”
Rolmodel:
Austin Powers
ARCHETYPE 4 – Vaantje
Vaantje
Het Vaantje heeft een ruime geest. Zo ruim dat er genoeg plaats is voor verschillende meningen. Hij kiest de mening die het vandaag de dag goed doet, als schoenen met of zonder gaatjes of wel of geen manchetknopen. Vindt Jack Welch dat we de slechtste 10 procent van de werknemers moeten laten gaan? Het Vaantje vindt het ook. Roept Stephen Covey op tot meer integriteit? Het Vaantje had het zelf niet beter kunnen uitdrukken. Vaantjes bezitten het talent om precies te weten wat het hogere management wil horen. Ze zijn er goed in om te zorgen dat het dat uit hun mond te horen krijgt. Daarmee maken ze de hogere bazen zeer dankbaar. Dankbaar dat ze zo goed worden begrepen.
Voor- en nadelen
Vaantjes zijn belangrijk in de organisatie. Ook ceo’s kunnen onzeker zijn, en dan is het prettig als er mensen in de buurt zijn die hen naar de mond praten. Verwacht van het Vaantje echter geen visie op waar het met uw afdeling naar toe moet. Die visie mag u zelf formuleren. Zorg er wel voor dat het een modieuze visie is.
Hoe bespeel je het Vaantje?
Aangezien Vaantjes inhoudelijk meestal weinig voorstellen, zijn ze van u afhankelijk. Daarmee kunt u zich belangrijk maken. Verwacht geen loyaliteit, daarvoor is de waan van de dag te onvoorspelbaar. Verwacht ook niet dat ze zich uitspreken over uw werk. Ze hebben immers geen eigen mening. Vraag nooit: ‘Ben je tevreden met de cijfers?’ Vraag: ‘Ik kwam gisteren op een receptie die-en-die tegen, die zei dat hij onze cijfers erg goed vond. Die-en-die heeft altijd zo’n goede kijk op dat soort dingen, vind je ook niet?’
Favoriete uitspraak:
“Inderdaad. Precies. Daar ben ik het helemaal mee eens. Dat heb ik altijd al gezegd.”
Rolmodel:
Silvio Berlusconi
ARCHETYPE 5 – Baas op het witte paard
Baas op het witte paard
Bestaan ze, de bazen op wie weinig tot niets aan te merken is? Die weten wie u bent, uw werk op waarde kunnen schatten? Bazen die benaderbaar zijn, die zinvol commentaar geven op uw plannen zonder u te veel voor de voeten te lopen? Die goed liggen bij de raad van bestuur, zodat uw plannen voldoende aandacht krijgen? Die u afschermen als uw afdeling heeft geblunderd, maar alle krediet geven bij bijzondere prestaties? Die voor uw afdeling vechten bij het topmanagement, zodat u over voldoende middelen en faciliteiten beschikt? Die zowel standvastig als flexibel, prettig als resultaatgericht, bescheiden als geprononceerd zijn?
Misschien is de ideale baas een illusie. Toch zijn er aardig wat te vinden die dichtbij komen. Ze beschikken over gevoel voor humor.
Ze zijn ambitieus maar toch geduldig. Ze stellen hoge doelen en inspireren u om die doelen te bereiken. Ze wekken motivatie en energie op.
Dit soort bazen wordt op geen enkele mba gekweekt. De opleiding doet niet ter zake. Sommige zijn vanaf de eerste dag zo, andere groeien tijdens hun loopbaan in hun rol. Competentie, zelfvertrouwen en lak aan wat de rest van het bedrijf van hen denkt lijken de belangrijkste sleutels te zijn.
Hoe bespeelt u dit soort bazen? Er valt weinig te bespelen. Bovendien, als u ze zou willen beïnvloeden, zouden ze het in de gaten hebben. U kunt eigenlijk weinig doen om uw carrière te bespoedigen. Behalve hard werken en uzelf zijn. Bovendien valt er bij hen weinig te mopperen. Nou ja, je kunt niet alles hebben.
