Een sabbatical: een paar maanden even de boel de boel laten en met je in teenslippers gehulde voeten omhoog zitten. Maar zo eenvoudig als het lijkt, er komt heel wat bij kijken. Hoe bereid je zo’n reis voor en waar moet je op letten als je terugkomt? MT zette het voor u op een rijtje.
De term ‘sabbatical’ stamt uit het Hebreeuws en is al zo’n slordige veertig eeuwen oud. De wortels liggen in de Bijbel. In de boeken Exodus en Leviticus wordt gesproken over een ‘sabbatsjaar’ oftewel rustjaar. Dit zevende jaar was bedoeld om het land braak te laten liggen en in sommige gevallen schulden kwijt te schelden.
Het sabbatical in zijn huidige context als carrièreonderbreking stamt uit de Verenigde Staten. Eind negentiende eeuw stelde de Universiteit van Harvard een van haar wetenschappers, Charles Lanman, in de gelegenheid, om na zes jaar hoogleraarschap, voor één jaar met verlof te gaan om zijn batterijen weer op te laden.
De levensloopregeling
Inmiddels is het fenomeen ‘sabbatical’ wereldwijd ingeburgerd. Ook in Nederland zijn verlofregelingen inmiddels volstrekt normaal. Kijk maar naar het nieuwe instrument ‘de levensloopregeling’.
Sinds 1 januari van dit jaar heeft iedere werknemer het recht om jaarlijks 12 procent van zijn brutoloon opzij te zetten en zo gedurende zijn werkende leven een spaarpot op te bouwen, tot maximaal 210 procent van het bruto jaarsalaris. Hiervan zou je een tijdje voor de kinderen kunnen zorgen, een studie kunnen volgen of eerder met pensioen kunnen gaan. Maar ook kun je sparen om, betaald, een lange reis te maken, een sabbatical dus. Alle werknemers hebben wettelijk recht op deelname aan de levensloopregeling. Werkgevers mogen hun personeel niet verbieden om hieraan deel te nemen, wel mag je alleen je verlof opnemen in overleg met je baas. Behalve als het gaat om ouderschaps- of langdurend zorgverlof.
Volgens het ministerie van SZW neemt nu 5 procent van de werknemers deel aan de levensloopregeling. Of men spaart om een sabbatical te nemen of om eerder met pensioen te kunnen gaan is nog niet bekend, omdat het ministerie dat nog niet onderzocht heeft.
Terugkeergarantie
Uit het onderzoek ‘Werkt verlof?’ van het Sociaal en Cultureel Planbureau (2004) kwam naar voren dat slechts één op de 25 werknemers voor een paar maanden verlof neemt. Twee derde van hen ging er voor tenminste vier maanden tussenuit en in ruim de helft van de gevallen betaalde de werkgever het salaris door. Voor de invoering van de levensloopregeling is er wel onderzoek gedaan naar hoe men er tegenaan keek om te gaan sparen voor betaald verlof.
Uit een onderzoek van het Nibud (2004) bleek dat slechts drie op de tien ondervraagden jonger dan 35 jaar bereid zouden zijn om salaris in te leveren, om later met verlof te kunnen. Wel zou de helft van deze groep onbetaald verlof willen met een terugkeergarantie. Of deze cijfers veranderd zijn nu de levensloopregeling daadwerkelijk is ingevoerd, is nog niet bekend.
Sabbatical frist op
Een sabbatical heeft overwegend positieve gevolgen. Dat is gebleken uit Canadees onderzoek (2002). Meer dan driekwart van de verlofgangers voelde zich opgefrist, ook zag bijna driekwart nieuwe perspectieven. Iets meer dan een derde ervoer vermindering van stress, terwijl een vijfde het sabbatical zag als een bijdrage ter voorkoming van stress. Van de deelnemers uit het eerder genoemde SCP-onderzoek nam twee derde om onbekende redenen een sabbatical. Wel werd duidelijk dat mensen die hun loopbaan onderbreken voorafgaand aan hun verlof vaker last hebben van burn-outklachten en een druk gevoel. Volgens carrièresite Monsterboard zijn er tien redenen om een rustperiode in te lassen, met op de eerste plaats: ‘het zoeken en vinden van de balans tussen werk en privé’ en op de tweede: ‘geestelijk of fysiek de batterijen weer opladen’.
Waar moet je op letten?
1. Moet je je eigenlijk voorbereiden?
Om teleurstelling te voorkomen en twijfels of somberheid het hoofd te bieden is een goede voorbereiding noodzakelijk. Dit stelt, onder meer, Gyuri Vergouw, auteur van het boek ‘Sabbatsverlof’. De mate waarin je je sabbatical moet plannen hangt af van wat je ermee wilt. Een wereld reis? Die roman schrijven? Of simpelweg afstand nemen van je werk? Iedere wens vraagt zijn eigen planning. Vergeet alleen niet flexibel te blijven en ruimte over te laten voor het onverwachte.
2. Ben je ondernemer of in loondienst?
Als je een zelfstandig ondernemer bent, moet je in principe je eigen verlof betalen. Houd er rekening mee dat je niet alleen geld nodig hebt voor de reis, maar ook voor je premies en verzekeringen. Bent u werknemer: door naar vraag 3.
3. Staat er iets in de CAO over verlofregelingen?
In de meeste CAO’s staat tegenwoordig iets over verlofregelingen. Dan gaat het bijvoorbeeld over
voorwaarden voor het opnemen van (onbetaald) verlof, procedures voor het aanvragen
van verlof en een minimum- en maximum verlofperiode. Je kunt je hierover laten informeren bij de OR of kijk even op de website van het ministerie van SZW.
4. Kun je zelf bepalen wanneer je met verlof gaat?
Je hebt geen wettelijk recht op het opnemen van het verlof. Dat kan alleen met toestemming van de werkgever. Alleen bij ouderschapsverlof en langdurend zorgverlof heb je wel het recht om het verlof op te nemen.
Druk de kosten van je sabbatical!
1. Verhuur je huis, bijvoorbeeld via een expatbureau.
2. Zeg alle lopende abonnementen op; van tijdschrift tot hobbyvereniging.
3. Probeer je reis gesponsord te krijgen.
4. Breng eventuele kinderen onder bij familieleden.
5. Ga naar een relatief goedkope bestemming; dus niet Australië of Argentinië.
6. Neem een tent mee in plaats van in hotels te overnachten.
7. Kook voor jezelf, behalve als in een restaurant eten goedkoper is.
8. Reis met lokaal transport, zoals de bus en als dat je korting oplevert, reis dan ’s nachts.
9. Regel je excursies en trips zelf in plaats van via een touroperator.
10. Blijf eens wat langer hangen op een mooie plek.
Schok
Terugkeren van een sabbatical gaat lang niet altijd zonder problemen. In zijn boek ‘Sabbatsverlof’ stelt adviseur Gyuri Vergouw dat mensen die terugkeren naar hun oude baan dit vaak ervaren als een schok. Deze schok is bijvoorbeeld te wijten aan een gebrek aan interesse bij de baas of collega’s. Ook jaloezie bij collega’s kan een reden zijn. Moeite om weer in de dagelijkse routine te stappen en vrijheid van het sabbatical te laten gaan worden ook genoemd.
Daarnaast zou het zo kunnen zijn dat de reiziger erg veranderd is, terwijl binnen het bedrijf alles bij het oude is gebleven. Of misschien is de organisatie veranderd of de positie van de verlofganger wankel geworden. Vergouw adviseert om rustig te blijven. Voor de meeste sabbaticalgangers is hun reis een periode geweest die hun kijk op de wereld ingrijpend heeft veranderd. Ze houden een rijker gevoel en een groter besef van wat echt de moeite waard is over aan hun verlof. Het is belangrijk om te proberen dat gevoel vast te houden door, ook als je weer aan het werk bent, af en toe gewoon niets te doen. Dit zorgt ervoor dat het gevoel wat je hebt overgehouden aan de reis niet verdwijnt.
Zelf op sabbatical geweest? Van plan om te gaan? Spaart u mee in de levensloop en waarvoor? Praat mee op MT.nl!
‘Ik ben meer op het grote geheel gaan letten.’
Michiel van der Maas (35) is provider relations manager bij Expereo.
“Mijn sabbatical heeft geduurd van begin augustus 2003 tot februari 2004. Ik werkte als ‘new business’ verkoper bij Infonet Nederland. Voordat ik op reis ging heb ik mijn contract opgezegd, hoewel ik al een aanbod had om meteen ergens anders een contract te tekenen voor februari het jaar daarop. Het was echt een bewuste keuze om daar nee tegen te zeggen. Ik wist niet precies wanneer ik terug wilde komen. Ik wilde het gewoon openhouden. Toen ik eenmaal terug was ben ik opnieuw benaderd en toen heb ik wel ja gezegd. Ik werd internationaal salesmanager op het hoofdkantoor in Hoofddorp. Mijn reis was afgelopen, ik had gedaan wat ik wilde doen en nu zag ik die internationale uitdaging wel zitten.
“Tijdens mijn sabbatical wilde ik in het bijzonder naar drie landen; Nieuw-Zeeland, Indonesië en Brazilië. Dat heb ik ook gedaan. Ik ben begonnen met twee weken Thailand, daarna zes weken Indonesië, toen een maand Nieuw-Zeeland, dan elf weken in Brazilië en uiteindelijk ben ik ook nog anderhalve week in Buenos Aires geweest.
“Niet zozeer het natuurschoon, maar met name hoe de mensen daar hun levens leiden heeft indruk op me gemaakt. Vooral in Brazilië en Indonesië viel me op dat de intermenselijke relaties daar veel belangrijker zijn dan hier. Mensen zijn geïnteresseerder in elkaar, écht geïnteresseerd bedoel ik. Ook zijn ze flexibeler. Ze kunnen alles uit hun handen laten vallen voor een ongeplande ontmoeting, dat vond ik opvallend.
“Wat voor mij persoonlijk echt nieuw was: ik had geen telefoon, agenda of horloge bij me. Desondanks was ik aan het begin van mijn reis nog erg bezig om mijn dagen vol te plannen. Als ik een dag niks deed, dan voelde ik de drang de dag erop wel wat te doen. Na een paar weken kon ik dat los laten en maakte ik me daar geen zorgen meer over.
“Wat ik ervan geleerd heb is om het menselijke aspect meer te benadrukken, zowel in mijn privé- als zakelijke relaties. Ook heb ik heel veel geleerd over mensen in het algemeen, maar dat klinkt misschien wat vaag. Ik bedoel daarmee dat van al die verschillende mensen en culturen je inlevingsvermogen groter wordt. Ik denk dat ik ook meer op het grotere geheel ben gaan letten, dan me te focussen op details. Daardoor heb ik nu een stuk meer rust in mijn werk en kan ik beter met complexere situaties omgaan.
“Mijn leven ziet er inmiddels alweer heel anders uit. Ik ben gaan samenwonen en ook aan een nieuwe baan begonnen als provider relations manager bij Expereo. Wij zijn een tussenpersoon voor de wereldwijde internettoegangbehoefte van internationale bedrijven. Mijn taak is om contact te houden met al onze provider relaties in het buitenland, inmiddels al in meer dan 160 landen. En dat loopt echt van Eritrea tot China. Ik vind het heerlijk om in een jong, groeiend en superinternationaal bedrijf te zitten en mee te helpen aan het uitbouwen van de onderneming. Dat is wel een gevoel wat meer en meer is gekomen nadat ik terug was van mijn sabbatical.”
‘Ik was in Borneo echt één met de natuur.’
Inge Vermeulen (38) is directeur Customer Operations bij Telfort.
“Het was altijd al een droom van mij om een grote reis te maken, maar na mijn studietijd had ik daar geen geld voor en ben ik dus gaan werken. Je komt dan al vrij snel in een werkritme terecht. Op een gegeven moment begon het toch te knagen en besloot ik dat ik per se die reis wilde maken. Als mijn baas me geen verlof zou willen geven, dan zou ik ontslag nemen, dat had ik voor mezelf besloten. Gelukkig was mijn baas erg meedenkend. Hij bood mij aan dat ik na mijn reis in dezelfde functie terug mocht komen; een enorme luxepositie! Van de negen maanden die ik op reis ging, heb ik er zes door Azië gereisd, twee door Australië getrokken en een in Nieuw-Zeeland doorgebracht. De eerste weken was ik nog best wel met mijn werk bezig. Pas na een paar weken komt het besef dat het geen vakantie is, dat je nog lang niet naar huis hoeft.
“Wat ik vooral heb geleerd is het besef dat wij het hier in Nederland en ikzelf in het bijzonder het gewoon zo goed hebben. We beseffen dat te weinig. Vooral de negatieve zaken krijgen erg veel aandacht. Hoe relatief dat allemaal is, dat besef je heel goed als je in een rijstveld in Vietnam staat en ziet hoe hard die mensen moeten werken om een fractie te bereiken van wat wij hier hebben en met hoeveel plezier ze dat leven leiden. Dat relativeringsvermogen en het besef dat je heel erg geboft hebt, dat heb ik echt uit die reis meegekregen. Ook het kunnen genieten van het moment zelf, dat is ook iets wat ik geleerd heb tijdens mijn sabbatical. Na een paar weken merk je hoe gejaagdheid je in het leven staat. Af en toe afstand nemen en even naar jezelf kijken, dat helpt om de zaken in perspectief te zetten.
“Ik ben dol op orang-oetans. Toen ik op Borneo was ben ik dan ook naar zo’n opvangcentrum gegaan. Het daar een paar uur zitten kijken naar het voederplatform, dat is een ervaring die ik nooit meer vergeet! Ik denk daar nog vaak aan terug. Daar was ik echt één met de natuur en ben ik helemaal tot rust gekomen.
“Het was helemaal niet lastig om terug te keren naar mijn werkende leven. Ik had het ook goed afgebakend voor mezelf. Die negen maanden waren mijn doel en daarna ben ik met veel plezier weer aan het werk gegaan. Ik had mezelf wel de ruimte gegeven om eventueel langer te kunnen blijven als ik dat echt gewild had, maar die behoefte voelde ik totaal niet. In het begin sta je wel even te kijken: ‘Waar maakt iedereen zich nou zo druk over’. Maar al vrij snel voelde ik me weer helemaal op mijn plek in mijn werk.
“Ik sluit zeker niet uit dat ik nog een keer zo’n reis ga maken. Op dit moment heb ik daar geen concrete plannen voor, maar het was zo’n bijzondere ervaring dat ik dat nog een keer mee wil maken. Een dergelijke ervaring is denk ik voor iedereen heel goed. Vaak komt iemand veel rijker terug. Ik wil managers dan ook adviseren om hier niet te zwart-wit naar te kijken, maar de mogelijkheden openlijk te bespreken met een werknemer die vraagt om een sabbatical.”
‘Ik bleef eerst stiekem mailen naar collega’s.’
Richard Verbeek (32) is account director bij LVT Benelux PR.
“Ik heb altijd al in mijn achterhoofd gehad dat ik een grote reis wilde maken, al tijdens mijn studie. Helaas kwam het er steeds maar niet van, omdat ik van de ene leuke baan in de andere rolde. Wel is het altijd blijven knagen. Medio 2004 begon mijn vriendin Caroline er weer over en toen ben ik er serieus over gaan nadenken. Ik was bang dat het carrièretechnisch niet goed uit zou komen. In januari van 2004 stapte ik namelijk over van LVT naar Progress Communications, een zusterbedrijf. Het was een moeilijke beslissing. Accepteer je een leidinggevende rol, als je weet dat je een sabbatical wilt? Op een gegeven moment ben ik gewoon naar mijn directeur gestapt. Ik had voor mezelf besloten dat als de uiterste consequentie het verliezen van mijn baan zou zijn, dat ik die dan maar moest dragen. In eerste instantie was het allemaal nog niet zo eenvoudig, maar uiteindelijk kwam het goed. Op 6 november 2004 zijn we vertrokken en op 26 februari 2005 kwamen we terug. We hebben drie maanden door Australië gereisd en een maand in Nieuw-Zeeland doorgebracht.
“Het duurde lang voor ik los kon komen van mijn werk. Ik bleef toch stiekem mailen naar collega’s en informeren naar lopende projecten. Bij elkaar duurde dat wel een week of drie, vier. Ik weet nog precies op welk moment ik het los kon laten. Dat was toen wij met onze camper op ‘Nullarbor Plain’ waren, echt zoals de naam al zegt een vlakte van 1200 km lang, zonder bomen. We hebben daar drie dagen doorheen getrokken zonder andere mensen tegen te komen. Er was daar gewoon helemaal niets! Dat was het moment dat ik dacht: ‘Oké, nu ben ik er echt helemaal uit’.
“Het was wel wat onwennig om weer terug te gaan naar mijn werk, je hoort vaak dat mensen niet meer goed aarden na zo’n reis. Gelukkig viel dat bij mij mee. Ik vond het prettig om weer terug te zijn op het oude honk. Jij hebt misschien wel veel meegemaakt, maar je collega’s zijn ondertussen gewoon doorgegaan. Uiteindelijk is er wel veel gebeurd op het werk, maar niets is echt veranderd. Voor mij is de wereld wel veranderd, maar het bleek ontzettend moeilijk om dat te delen. Het sabbatical heeft mijn blik verruimd, maar je kunt van een ander niet zonder meer verwachten dat hij dat gevoel begrijpt. Daarvoor moet je zelf op reis gaan.”
