Je tanden stuk bijten op een project en weer vertrekken als het saai wordt. Gedetacheerden werken maanden en soms jaren bij dezelfde opdrachtgever, maar altijd is de klus van tijdelijke aard. “Ze zien hun werk als een missie. De ideale schoonzonen.”
Begin jaren negentig dook de term arbeidsnomaden op. Nog voor de eeuwwisseling zou de arbeidsmarkt worden bevolkt door een kleine kern van vaste werknemers, voorspelden deskundigen. De grote groep van werkenden zou bestaan uit nomaden op de arbeidsmarkt: wendbare, gemotiveerde en goed opgeleide werknemers die van de ene naar de andere werkgever trekken. Een derde categorie zou bestaan uit tijdelijke werknemers om de gaten op te vullen, voornamelijk oproep- en uitzendkrachten.
Dit beeld is geen werkelijkheid geworden. De meeste werknemers hebben liever een gewone, vaste baan. En met die grote schare rondtrekkende werkenden valt het ook reuze mee. Door de spanning op de arbeidsmarkt is er meer behoefte aan vast personeel dan aan dolende krachten.
Toch zaten de arbeidsprofeten er niet helemaal naast. In het vorige decennium is er, onopvallend, een groep hooggekwalificeerde werkenden opgestaan, die als circusartiesten van de ene naar de andere klus trekken. Het is de grote maar anonieme groep gedetacheerden. Zij werken maanden en soms zelfs jaren bij een opdrachtgever, vertrekken geruisloos en pakken elders een nieuwe klus op.
In tegenstelling tot uitzendkrachten hebben gedetacheerden het aureool van hooggekwalificeerd. Zeg maar het succesvolle broertje van de uitzendkracht. Detacheerders koesteren dat beeld. “Deze mensen zien hun werk als een missie,” zegt Bert Terpstra van het bureau Winwork, die hooggekwalificeerde gedetacheerden bemiddelt. “Ze willen zware, moeilijke klussen oplossen en tot een goed einde brengen. De ideale schoonzonen.”
Schimmig
Wie zijn deze ideale schoonzonen? Gedetacheerden vormen de meest schimmige groep op de arbeidsmarkt. Niemand weet hoeveel het er precies zijn. Toch vormen ze een groot legioen van enkele honderdduizenden. De uitzendbureaus hebben er ongeveer vijftigduizend, daarbuiten zijn er nog eens drie tot vier keer zo veel. Alleen al in de ict-sector werken zo'n honderdduizend gedetacheerden. Ruim twee derde is jonger dan veertig jaar.
Geen enkele groep op de arbeidsmarkt is zo verdeeld als die van de gedetacheerden. Aan de ene kant bevinden zich de talentvolle witteboordenwerkers die soms zelfs aan het roer van zakelijk Nederland zitten. Het zijn adviseurs, consultants, projectmanagers en interim managers. Aan de andere kant bevinden zich de schoonmakers en kantinepersoneel. Hoewel ze tot dezelfde categorie behoren, hebben ze onderling band noch affiniteit.
Ook is geen enkele groep zo ongeorganiseerd als de gedetacheerden. Uitzendkrachten hebben hun eigen cao en werkgeversorganisatie, de ABU. Maar gedetacheerden vallen nergens onder. Ten onrechte worden ze vaak verward met uitzendkrachten. Beide groepen werken immers op locatie bij de opdrachtgever, waar ze werkzaamheden voor de klant uitvoeren. Verschil is dat de uitzendkracht voornamelijk wordt aangestuurd door de opdrachtgever, terwijl de gedetacheerde een duidelijke gezagsverhouding heeft met de detacheerder. Gedetacheerden hebben vaak een sterke band met hun opdrachtgever. Uitzendkrachten zijn daarentegen onderling uitwisselbaar.
Kameleon
Bedrijven zweren bij vast personeel, toch zijn gedetacheerden onmisbaar. Werkgevers missen de expertise of hebben niet genoeg werk om deze mensen in vaste dienst te nemen. Ook kan het voorkomen dat ze de rompslomp niet willen van specialisten wier werk niet tot de core-business behoort. Banken bijvoorbeeld hebben grote behoefte aan automatiseerders, maar zij willen ze niet allemaal in dienst nemen.
Gedetacheerden zelf voelen zich prettig bij het vrije leven. Zelfs vakbonden horen weinig wanklanken. “Het vraagt een hoog kameleongehalte en je wordt nog wel eens gebruikt om crisissituaties aan te pakken. Maar voordat het personeel in opstand komt, is de gedetacheerde weg,” zegt Joop Hofland van vakbond De Unie. “Wat arbeidsvoorwaarden betreft, zit het ook goed. Het is een aardige manier om wat te leren.”
Erwin van Iersel, directeur van Nederlands grootste detacheerder Start Flexservices schetst drie categorieën hoogopgeleide gedetacheerden. “Een grote groep is het verkennende type. Mensen die de arbeidsmarkt willen scannen, maar ook zekerheid zoeken. Zij willen een vast inkomen om hun hypotheek te kunnen betalen en toch veel leren bij verschillende werkgevers. Dan heb je het avontuurlijke type, de mensen die spanning en uitdaging zoeken. Verder heb je gedetacheerden die gewoon als werknemer in dienst zijn, bijvoorbeeld vrachtwagenchauffeurs. Zij zien hun werkgever niet als detacheerder. En dan is er nog een groep die het geld interessant vindt, die vind je vooral bij de kleinere opdrachtgevers.”
Een ander type is de ambitieuze werker, die altijd op de eerste rij wil zitten. Mensen die graag willen meepraten en meedenken over hun vakgebied. “Bijvoorbeeld over het bewerken van de markt,” zegt Roland Vermeulen, practice manager bij Cap Gemini Ernst & Young, die een afdeling met 120 overwegend gedetacheerden aanstuurt. “Zij willen alles leren.”
Telkens andere opdrachtgevers, je tanden stukbijten op een project en weer gaan als alles op de rails staat en het werk saai begint te worden. Prachtig om werkervaring op te doen, iets te leren en je te oriënteren op de arbeidsmarkt. “Het heeft voordelen om gedetacheerd te worden,” zegt Ellen van Dalsem, manager marketing en communicatie van ict-detacheerder Centric. “Je kunt in veel bedrijven een kijkje in de keuken nemen, opleidingen volgen en interessante projecten doen. Wij bieden bijvoorbeeld een MCSE, een onwijs dure IT-opleiding. Onze winst investeren wij weer in de gedetacheerden, want zij zijn ons kapitaal.”
Met de grote schaarste aan arbeidskrachten is er dan ook heel wat geld in de gedetacheerden geïnvesteerd. Zowel de vrije vogels als hun bazen hebben ervan geprofiteerd. De hogere segmenten in de markt zijn verreweg het interessantst, want daar ligt de grote vraag. De enorme bedragen die er over de toog gaan, legitimeren dure opleidingen voor gedetacheerden. Salarissen van een ton gaan wel drie keer over de kop en de klant betaalt grif.
Auto van de zaak
Hoe krapper de arbeidsmarkt, hoe harder de detacheerders hun best doen de gedetacheerden aan zich te binden. Ict-detacheerders zoals Pink Roccade en Centric klaagden reeds in 1998 dat hun personeel onder hun ogen werd weggekaapt. Een bedrijfsrisico voor detacheerders. Aan wie zweert de gedetacheerde trouw: aan de baas ver weg of aan de opdrachtgever waar hij dagelijks over de vloer komt? “Veel mensen dwalen, ze weten niet waar ze thuishoren,” analyseerde communicatiedeskundige Leendert Bikker tijdens de hoogtijdagen van de krappe arbeidsmarkt in het vakblad Computable. “Het contact met de werkgever bestaat slechts uit de loonstrook en het personeelsblad.”
Als de opdrachtgever een allervriendelijkst gezicht trekt, is de verleiding soms heel groot om die verre werkgever in te ruilen. Bij de SNS Bank is het goed toeven voor gedetacheerden. “Ze doen overal aan mee,” zegt woordvoerder Jan Willem Dreteler. “Als je A zegt en gedetacheerden binnenhaalt, moet je ook B zeggen en ze net zo behandelen als de vaste medewerkers. Met kerst krijgen ze een kerstpakket, ze kunnen meedoen met bedrijfsfeesten en lid worden van de personeelsvereniging. Het lidmaatschap is alleen wat duurder. Werknemers betalen vijf gulden, gedetacheerden 7,50 gulden. De bank subsidieert als werkgever het lidmaatschap van het personeel. En dat doet zij niet voor de gedetacheerden.”
Zulke open armen vragen om een reactie van de detacheringsbureaus. Die laten al dat gelonk naar hun personeel niet over hun kant gaan. “Je zult ze minstens zo goed moeten belonen als de medewerkers van hun opdrachtgevers,” zegt Van Iersel van Start Flexservices. “Daar bovenop zul je iets extra's moeten doen. Wij hebben een personal coach die regelmatig contact onderhoudt met onze mensen.”
Gedetacheerden zijn in de loop der jaren steeds nadrukkelijker in de watten gelegd. Bij TopStart, die opereert aan de bovenkant van de detacheringsmarkt, kunnen gedetacheerden rekenen op een auto van de zaak, een flexibele verlofregeling, een collectieve pensioenregeling, ziektekostenverzekering en spaarloonregeling. En bij ziekte wordt het loon honderd procent doorbetaald.
Borrels
Maar dat is niet voldoende om de loyaliteit van de gedetacheerden te kopen. Oude rotten bij detacheringsbedrijven weten dat er vooral veel menselijke aandacht en betrokkenheid nodig zijn om gedetacheerden te behouden. “Je geeft ze een laptop met toebehoren en mogelijkheden om te werken op regiokantoren en je houdt contact via intranet,” zegt Vermeulen van Cap Gemini Ernst & Young. “Maar dat is niet genoeg. Ik ken ondertussen de signalen van gedetacheerden die het niet meer naar hun zin hebben. Gemopper over de reistijd, de uitdaging in het werk, de opdracht, het salaris. Als je dit hoort, weet je dat er te weinig aandacht en betrokkenheid is.”
Om dit te voorkomen probeert Cap Gemini Ernst & Young zo veel mogelijk persoonlijke aandacht in haar gedetacheerden te pompen. Niet alleen door coaching, scholing en ontwikkeling, maar ook door frequente bijeenkomsten in klein gezelschap. Feestjes, borrels spreekbeurten en conventmeetings. “Wij nodigen acht of negen medewerkers uit, bij voorkeur op een plaats waar je lekker kunt eten, en vragen wat hen bezighoudt,” zegt Vermeulen. “Hoe ze opdrachten en begeleiding ervaren. Dat werkt. Want gedetacheerden nemen geen blad voor de mond.”
Paul Tjallinks (34)
Functie: Projectmanager, business consultant
Gedetacheerd bij: Achmea Centraal Beheer, Hollandse Signaal Apparaten, Datelcom, Accordis, Philips Semi-conductors
Gedetacheerd door: Centric Netwerk & Office Automation
“Ik heb twee rollen: projectmanager, waarbij ik teamleiders van projecten aanstuur en financieel verantwoordelijk ben, en business consultant, waarbij ik analyseer en adviseer. Ik werk in deze twee functies bij verschillende bedrijven tegelijk. Ik verdeel mijn tijd en maak heel wat kilometers. Een hectisch leven, maar daar heb ik bewust voor gekozen. In mijn vorige functie was ik gedetacheerd teamleider bij Achmea Centraal Beheer. Daarna heb ik carrière gemaakt. Als gedetacheerde heb ik veel mogelijkheden om mij te ontwikkelen. Ik heb te maken met een grote diversiteit aan opdrachten en veel ambitieuze ict-projecten. Ik kan tot op zekere hoogte kiezen wat ik leuk vind, net een menukaart. In een detacheringsbedrijf is dat gemakkelijker dan in een klassieke organisatie, zoals die bank waar ik vroeger in dienst was. Doelen en organisatievormen staan daar min of meer vast en dat maakt doorgroei moeilijker. Mijn volgende loopbaanstap wil ik maken op het moment dat ik er klaar voor ben. Wil ik meer zekerheid en vastheid, dan kan ik overal terecht. Maar nu heb ik volop mogelijkheden en een prettige werkomgeving. Dat wil ik zo houden.”
Roul Kierkels (30)
Functie: Product- en projectmanager
Gedetacheerd bij: PD&E Automotive
Gedetacheerd door: TopStart
“PD&E Automotive is een ontwikkelafdeling die losgemaakt is uit NedCar. Maar eigenlijk werk ik al jaren voor Volvo, aan de ontwikkeling van brandstofsystemen. Vorig jaar heb ik als gedetacheerde voor Volvo in Zweden gewerkt en momenteel ben ik uitbesteed aan Ford in Keulen, waar ik een nieuw project voor Volvo verzorg. Vier jaar geleden ben ik begonnen bij Start. Toen was de arbeidsmarkt nog niet zo gespannen als nu. NedCar kon mij toen niet in dienst nemen. De flexibiliteit als gedetacheerde stond mij wel aan. Ik heb met TopStart de afspraak gemaakt dat ik zelf projecten mag kiezen waarvoor ik wil werken. Maar als je zo flexibel wilt zijn, moet je ook wel eens buigen. Over dat project in Zweden heb ik wel even getwijfeld, want ik zou vaak van huis zijn. Ik ben blij dat ik toch ben gegaan, want ik heb er veel geleerd. Inmiddels heb ik een contractaanbieding gehad van NedCar. Maar mijn arbeidsvoorwaarden bij TopStart zijn goed. Voorlopig blijf ik uit principe. Ik heb een hele goede relatie met mijn werkgever opgebouwd. Maar ik weet wat ik waard ben. Mijn kwaliteiten zal ik zeker te gelde maken.”
Nol Hameleers (44)
Functie: Controller
Gedetacheerd bij: KNMG
Gedetacheerd door: Hameleers Management BV
“Vijf jaar geleden ben ik interim manager geworden, nadat ik financieel directeur was van BECO, een bedrijf voor woninginrichting. Als je interim management wilt doen, moet je het oppakken als een echt vak. Altijd zit ik in een situatie waarin lopende zaken en veranderingen door elkaar spelen. Dat vereist grote betrokkenheid zonder dat je deel gaat uitmaken van het meubilair. Bij eenzelfde opdrachtgever werk ik drie maanden tot anderhalf jaar. Ik ben gedetacheerd geweest bij een pluimveebedrijf, bij NS Cargo en ABN Amro. Het aardige van detacheringswerk is dat je organisaties en mensen in beweging kunt zetten. Het is steeds een nieuwe uitdaging. Vooral de eerste maanden zijn telkens weer een intensieve periode. In korte tijd moet ik een positie verwerven om zowel het probleem van de opdrachtgever op te lossen als samenwerking met de medewerkers aan te gaan. Zij moeten het verder zelf doen als ik wegga. Prachtig werk, ik krijg er veel energie door.”
