Is het de slager die zijn eigen vlees keurt? Vorige week belegden idealistische organisaties een tweedaagse conferentie om productiemethoden in de elektronicasector aan de kaak te stellen. De hoofdrolspelers: de grote bedrijven zelf.
Rondetafeldeelnemers:
Foxconn, HP, Belgacom, Dell, Deutsche Telekom, Flextronics, Intel, Jabil, KPN, LG Electronics, Logitech, Microsoft, Nokia, Philips, RIM, Samsung, Sony, STMicroelectronics, Vodafone, Medtronic, Milicom, EICC en GeSI. Daarnaast zitten diverse ngo's en vakbonden uit elektronica-productielanden aan tafel.
Philips, KPN, Dell, Microsoft, Nokia, Sony, Samsung, Vodafone, LG, HP, RIM: alle grote namen in de elektronicasector waren vorige week bijeen in Amsterdam om te praten over betere arbeidsomstandigheden in hun branche. De Stichting Onderzoek Multinationale Ondernemingen (SOMO), het internationale netwerk GoodElectronics en campagne MakeITFair hebben dit jaar voor het eerst vrijwel alle belangrijke spelers om de tafel weten te krijgen om in gesprek te gaan met lokale belangenorganisaties in de landen waar ze produceren.
De enige grote afwezige, die eigenlijk niet zou mogen ontbreken zo vindt SOMO ook, is Apple. "We vinden het uiteraard echt heel jammer", reageert Irene Schipper, onderzoeker bij de stichting. "Wij willen al veel langer in gesprek in Apple, maar de onderneming houdt alles af."
Apple en Foxconn
SOMO voert sinds vorig jaar actie rondom Apple en diens hofleverancier Foxconn en publiceerde verschillende rapporten over de slechte werkcondities in de fabrieken van Foxconn. Nadat arbeiders van Foxconn zelfmoord hadden gepleegd, kwam de zaak in een stroomversnelling. Grote online social campagneplatformen als Change.org en Sumofus.org openden een petitie, Amerikaanse kranten publiceerden erover. Apple kon de publiciteit niet negeren en vroeg het onanfhankelijke FLA (Fair Labor Organisation) een onderzoek te doen. Naar aanleiding van de conclusies van het onderzoek maakte het elektronicaconcern onlangs bekend te gaan ingrijpen bij Foxconn.
Dell, HP, Nokia
De sessies van de merken met de lokaal werkende belangenorganisaties, die overigens achter gesloten deuren plaatsvinden, gaan dit jaar vooral over toenemende contractarbeid en minimumloon. "Je moet je voorstellen dat bij die leveranciers met name in China ook vaak sprake is van een militaristische managementstijl. Dat betekent dat werknemers niet met elkaar mogen praten of kliekjes vormen op de werkvloer. Arbeiders die uit dezelfde regio komen, worden ook niet samen op een slaapzaal gezet. Alles om maar te voorkomen dat mensen zich kunnen organiseren."
In China is sowieso alleen de staatsvakbond toegestaan, in het land mogen verder geen andere vakbonden bestaan. SOMO probeert nu bedrijven aan te sporen om hun leveranciers ertoe te bewegen andere organisatievormen toe te laten. Een voorbeeld van een bedrijf dat daarin een leidende rol speelt, is volgens Schipper Philips. "Philips probeert serieus in China werknemersvertegenwoordigingen te stimuleren. Maar ook Dell, HP en Nokia lopen daarin voorop."
Somo begon in 2004 met onderzoek naar de elektronicasector. Het bleek dat de arbeidscondities in deze branche eigenlijk nog veel erger waren dan in de jaren daarvoor zoveel bediscussieerde kledingindustrie. "De problemen zijn groot, bedrijven geven wel aan hoe een product eruit moet zien, maar niet hoe hoe het geproduceerd moet worden. Er is overwerk, lage lonen, gedwongen arbeid, en daarnaast moet er veel met gevaarlijke chemicalien worden gewerkt."
Apple waakt als een kievit
De lijst van bedrijven die in Amsterdam zijn, is indrukwekkend. Hoewel de rondetafel voor de derde keer plaatsvindt, is het voor het eerst dat er zoveel ondernemingen deelnemen. De eerste keer was het een klein clubje dat zich bij wijze van spreken met samengeknepen billen in het spreekwoordelijke hol van de leeuw begaf. Schipper: "Die bedrijven dachten dat ze de wind van voren zouden krijgen. Zodra ze merkten dat het echt een open discussie is, ontspanden ze. Zij hebben op zich ook belang bij tevreden werknemers. En waar ze echt bang voor zijn, is imago- en reputatieschade. Dus hebben ze er ook belang bij dat toeleveranciers hun personeel niet uitbuiten."
Toch schermen ondernemingen vaak met het verweer dat ze niet al hun toeleveranciers in de gaten kunnen houden. Maar is dat echt waar? De grote jongens zijn toch machtig genoeg om aan te dringen op betere werkomstandigheden bij die leveranciers? Is het niet gewoon een kostenkwestie? "Natuurlijk," beaamt Schipper, "laten we wel wezen, een bedrijf als Apple waakt als een kievit over zijn producten. Medewerkers van dat bedrijf lopen wekelijks over de vloer in de fabrieken van hun toeleveranciers. Die zien het heus wel als er iets mis is. Maar Apple is nu eenmaal heel scherp op de prijs."
Kostprijs
Schipper rekent nog even voor: een iPad kost in de winkel gemiddeld ruim 500 euro. Aan arbeidskosten kost de productie ongeveer een tientje en daar komen dan nog zo'n 200 euro aan materiaalkosten bij. "Reken maar uit; dat is meer dan 50 procent winstmarge, het bedrijf maakt niet voor niets zulke enorme winsten." Maar, waarschuwt ze, er is geen enkel elektronicabedrijf dat zijn handen volledig in onschuld kan wassen. "Alle grote merken maken bijvoorbeeld gebruik van Foxconn. Harddisks komen maar van zes leveranciers. Maar dat biedt dus ook een kans. Als je bij Foxconn iets verbetert of bij een harddiskproducent, dan maak je meteen de hele productieketen van alle grote merken iets duurzamer."
De vraag is hoe je als individuele consument of als maatschappelijk bewuste onderneming hier nu mee om moet gaan, heb je een keuze? Schipper: "Dat is precies het probleem, die is er niet. Wij proberen de ondernemingen te overtuigen de consument die kans te geven. Geef de klant net als bij fairtrade kleding of biologische producten de keuze om een mvo-pc te kunnen kopen. Uit onderzoek dat wij uitgevoerd hebben, bleek dat 10 procent van de jongeren bereid is meer te betalen voor een mobieltje of een laptop als ze zeker weten dat het duurzaam geproduceerd is. Dat is een heel nieuw segment waarin bedrijven ook winst kunnen behalen."
Als individu of als maatschappelijk verantwoorde onderneming kun je bovendien kritisch zijn, zegt Schipper. "Stel in ieder geval vragen over de productieomstandigheden, in de winkel, aan je leverancier. Wij horen van bedrijven als KPN en Vodafone dat ze echt in beweging komen als de klant erom vraagt. Als die vraagt om ethisch gemaakte elektronica dan moeten ze daar iets mee. Zo ging het in de kledingbranche en zo ging het met eco-producten. Ons advies dus: 'vraag erom!'
