Ruim baan voor de duomanager. Samen een fulltime functie bekleden blijkt ondanks de aanvankelijke scepsis hét antwoord op een krappe arbeidsmarkt en de vraag naar deeltijdwerk. Zes duobaners in hogere managementfuncties over de lusten van gedeelde verantwoordelijkheid.
Hoewel je ze nog met een vergrootglas moet zoeken, zijn de managementduo's in opmars. Fulltime leidinggevende functies, die door twee managers in deeltijd gezamenlijk worden vervuld. Het Nederlandse bedrijfsleven telt inmiddels ongeveer tien van zulke stellen. Maar daar zal het zeker niet bij blijven. Want de vraag naar flexibele managers neemt toe. Werkgevers hebben immers de grootste moeite om hun vacatures voor managementfuncties vervuld te krijgen, en elke oplossing is welkom.
Tegenover deze toenemende vraag staat een groeiend aanbod van duomanagers. Dat bestaat vooral uit carrièrevrouwen vanaf een jaar of dertig die in deeltijd willen werken. Meestal is die wens ingegeven door persoonlijke omstandigheden. De komst van kinderen verhindert dat moeder vijf dagen per week op kantoor de scepter zwaait. Deze vrouwen zijn doorgaans goed geschoold, hebben een staat van dienst en vertikken het om vanwege huiselijke omstandigheden af te glijden naar een baantje als secretaresse of administratief medewerker. Potentiële duomanagers zijn dan ook een homogene groep, sterk groeiend door de wassende stroom tweeverdieners. Al zijn er ook al mannelijke duomanagers gesignaleerd, die hun extra vrije tijd gedeeltelijk gebruiken om te freelancen.
De ene werkgever na de ander blijkt inmiddels bereid duomanagement te faciliteren. Het past in een tijd waarin steeds meer flexibele vormen van arbeid opduiken, maar wordt ook gestimuleerd door recente wetgeving. De vorig jaar van kracht geworden Wet aanpassing arbeidsduur geeft werknemers het recht om deeltijdwerk te claimen. Het introduceren van duomanagers heeft dan ook dubbel voordeel. Het biedt mogelijkheden voor managers die in deeltijd willen werken én het voorkomt dat leidinggevenden de organisatie de rug toekeren omdat zij geen mogelijkheden zien voor deeltijdwerk. De werkgever kan zich bovendien ook nog eens laten zien als ruimhartige en moderne werkgever.
Bloedserieus
Een schril contrast met een jaar of tien geleden, toen duomanagers nog op weinig genade van werkgevers konden rekenen. Die zagen het als een speeltje van werknemers, een dat alleen maar moeilijkheden zou veroorzaken. Twee managers moeten immers hun werk heel nauw op elkaar afstemmen en elkaar informeren over alles wat zij onder handen hebben. Dat zou ondoenlijk zijn, zo wisten werkgevers destijds zeker. Er zou vast van alles misgaan rond die overdracht. Bovendien zouden die arme duomanagers volkomen tegen elkaar worden uitgespeeld door listige werknemers. Productiviteit en slagvaardigheid zouden stagneren.
Nu steeds meer bedrijven ervaring opdoen met duomanagement, is wel duidelijk dat deze vooronderstellingen niet door de praktijk worden gestaafd. Internet heeft de overdracht bijna geautomatiseerd. Bovendien blijken duomanagers ervaren en mondige krachten die zich de kaas niet van het brood laten eten. Ze zijn bloedserieus, zeer gemotiveerd en bereid eigen tijd te investeren in vooral de overdracht. De weinige uren die een duomanager actief is, worden vaak heel effectief benut. Van productiederving is ook geen sprake. In tegenstelling tot managers die hun functie solo bekleden, worden duomanagers niet geplaagd door arbeidstijdverkorting en verplichte vrije dagen. Noodgedwongen overwerk is dan ook schaars bij duomanagers, waardoor overbelasting en mentale uitputting nauwelijks voorkomen. Daarnaast zijn het ook nog eens zeer stabiele werknemers. Omdat ze in hun privé-leven nog jaren aan kleine kinderen gekluisterd zitten, is de neiging tot jobhoppen gering.
Maar natuurlijk brengen die halve managers niet alleen maar vreugde. Zo is deze oplossing duurder als het duo meer dan een formatie-eenheid beslaat. En hoewel de schaarse ervaringen nu wijzen op groot succes, hoeft dat niet zo te blijven. De voorhoede van de duomanagers is zich zeer bewust van hun voorbeeldfunctie, maar of de volgende generatie net zo gemotiveerd en gekwalificeerd zal zijn, moet nog blijken. En behoudt dit nu nog frisse fenomeen ook na verloop van jaren nog zijn glans? De meeste duo's zijn nu hooguit vijf jaar samen en in de kracht van hun leven. Hoe functioneren zij echter na zeg vijftien jaar onderlinge verbondenheid? Ander aspect zijn de omstandigheden wanneer duomanagement gemeengoed is geworden. Duomanagers werken momenteel in stabiele omgevingen en kunnen vanwege het experimentele karakter rekenen op de warme support van hun superieuren. Of die begeleiding nog zo groot is als de organisatie onder druk staat, is nog een open vraag.
Vooralsnog mogen duomanagers echter nog even volop genieten van hun wittebroodsjaren. De halve bazen hebben voorlopig vrij baan.
Case: Rabobank
Wie: Marike Schaafsma (45) en Monique Nieuweboer (42)
Functie: adjunct-regiodirecteur
Waar: Rabobank
Sinds: 1998
Marike: “Toen ik nog bij het directoraat juridische en fiscale dienstverlening van de bank werkte, werd ik gevraagd als adjunct-regiodirecteur Zuid. Dat wilde ik wel, maar alleen parttime. Omdat ik Monique al een tijdje kende van het werk, stelde ik voor om de functie gezamenlijk in te vullen. Dat ging echter niet. De functie behelst verantwoordelijkheid voor een kring van 25 banken en die kon niet worden gesplitst. Dus hield het voor mij op. Mijn manager wilde echter toch een oplossing. Hij zorgde ervoor dat de kring toch gesplitst kon worden. Omdat ik Monique al een tijdje kende, hebben we geopperd deze functie samen in te vullen.”
Monique: “Het leuke is dat de aanstelling zonder voorbehoud is gegaan. Er zijn geen bijzondere voorwaarden aan verbonden, er is geen evaluatie in het vooruitzicht gesteld. Het werd een gewone sollicitatie op de functie van adjunct-regiodirecteur. Pas later hoorden we dat andere managers binnen de bank onze ervaringen op de voet volgden. Met deze vorm van management was binnen de bank nog geen ervaring.”
Marike: “De 25 banken in de kring zijn nu onder ons verdeeld. Ik heb er dertien en Monique twaalf. Wij zijn geen managementduo zoals anderen. Wij werken in een team, maar wij dragen geen taken over. We hebben wel onderling overleg, maar op dezelfde basis als met andere collega's.”
Monique: “We hebben er bewust voor gekozen om onze taken te scheiden. Stel dat twee banken in onze kring fuseren, dan ben je als adjunct-regiodirecteur voorzitter van de fusiecommissie. Het is lastig om deze taak elke week te moeten overdragen. Dat zou niet werken. Dat betekent echter niet dat wij geen nauw contact hebben. Wij opereren in hetzelfde gebied en wij kennen de cultuur hier. Daarom gebruiken wij elkaar regelmatig als klankbord.”
Marike: “Het leuke is dat onze ervaring heel wat heeft losgemaakt binnen de bank. Nog steeds zijn wij de enigen die deze functie als een duo vervullen. Maar vroeger konden kringen niet worden gesplitst, nu heeft men dat idee losgelaten.”
Case: Niku Corporation
Wie: Annemiek Tieleman-Nijland (34) en Monique van Beek (42)
Functie: marketing manager
Waar: Niku Corporation
Sinds: 1996
Annemiek: “Bij het eerste gesprek met Niku Corporation waren Monique en ik samen. Als je als duo solliciteert, moet je je ook samen presenteren. Het was vast een primeur, een managementduo dat in dezelfde samenstelling van de ene werkgever overstapt naar de andere. De mensen van Niku aan de andere kant van de tafel reageerden aanvankelijk een beetje onwennig; twee gesprekspartners voor één functie. In zo'n geval moet je eerst het aspect duomanagement aan de orde brengen en pas daarna de inhoud van de functie. Gelukkig waren Monique en ik zo op elkaar ingespeeld dat wij elkaar de ruimte gaven om onszelf apart te profileren.”
Monique: “De algemeen directeur stond in het begin sceptisch tegenover duomanagement. Maar je krijgt er twee voor de prijs van één. Duomanagers vervullen een fulltime functie in deeltijd. Maar het denkproces blijft fulltime. Op de dagen dat ik niet werk, blijft mijn werk in mijn hoofd zitten. Annemiek en ik werken sinds 1996 als managementduo. Wij zijn begonnen bij SunExpress, onderdeel van Sun Microsystems. Omdat ik meer privé-tijd wenste, wilde ik parttime werken. Maar dan wel op niveau, niet in een administratief ondersteunende baan. Annemiek koesterde als gevolg van zwangerschap hetzelfde idee. De gedachte aan duomanagement vatte post omdat wij op een afdeling werkten met veel carrièremogelijkheden voor vrouwen.”
Annemiek: “De omstandigheden werken nu in ons voordeel. Wij werken in de IT, en daar is schaarste aan goed opgeleid personeel. Zeker voor wat betreft marketingmanagement, ons vakgebied. Daarnaast is het accent verschoven naar resultaat in plaats van invulling van een functie. Dit biedt ruimte voor andere soorten arbeidscontracten, en duomanagement is er daar één van. Ik heb nu niet de behoefte om een fulltime functie op managementniveau alleen te gaan doen. Ik hoor van veel managers die het werk van vijf dagen in vier dagen proberen te doen, of die zich op vrije dagen schuldig voelen. Ik kan mij ook voorstellen dat ik later hetzelfde werk zal doen op freelance basis. Werk is immers steeds vaker in projecten gegoten. Waarom zou je dan niet andersoortige arbeidscontracten aangaan?”
Case: Projactive
Wie: Monique Temme (34) en Luise Jeunink (35)
Functie: senior consultant
Waar: Projactive
Sinds: 2001
Luise: “Toen ik onze manager bij Cap Gemini vertelde dat ik ander werk had gevonden, verzuchtte hij dat hij op zoek moest naar een nieuw duo. Alsof de functie per se door een duo bezet moest worden. Ik werkte daar al sinds 1996 in een duobaan. Van de duomanagers in Nederland ben ik een van de oudjes. Het was geen probleem bij Cap Gemini, maar dat lag vooral aan de manager. Die was pro duo.”
Monique: “Heel anders lag dat bij Adecco, waar ik hiervoor heb gewerkt. Ik had een kind gekregen en vier dagen werken was me net te veel. Maar ik mocht geen drie dagen gaan werken. Ik heb ook gevraagd of ik mijn werk zou kunnen doen als duomanager, maar dat ging ook niet. Te duur, dacht men. Twee auto's, twee laptops…. Zo gaat het in de praktijk helemaal niet, maar dat ging er bij mijn leidinggevende niet in. Bij Projactive is het onze taak om voor klanten kandidaten te vinden die als duomanager in fulltime functies willen werken.”
Luise: “Ik werk 22 uur per week, Monique 24. Daar zit een halve dag in voor overdracht. Samen werken we dus zes dagen per week, een zware baan dus. Wij zijn verantwoordelijk voor omzet en resultaat, en worden daar op afgerekend. De onderlinge afstemming is dan ook heel belangrijk. Wij houden precies bij wat wij op een dag hebben gedaan, welke zaken we hebben behandeld en welke beslissingen we hebben genomen. Die mailen wij aan elkaar door, zodat de ander altijd voorbereid op het werk komt. Ja, dat vergt thuis voorbereiding, maar dat is inherent aan een verantwoordelijke functie. Nagenoeg elke managementfunctie leent zich voor een duobaan, maar niet alle mensen zijn geschikt om als duomanager te werken. Leden van raden van bestuur bijvoorbeeld zijn geneigd om zichzelf te profileren. In een duobaan gaat dit ten koste van je partner. Je moet gemotiveerd zijn om parttime te werken, om samen te werken en jezelf niet op de voorgrond te willen zetten. Ideaal voor vrouwen met jonge kinderen met een hogere opleiding. Die willen voorlopig een baan in deeltijd, maar wel op niveau.”
Monique: “Maar ja, je kunt kandidaten wel testen, maar je moet afwachten of het op het persoonlijk vlak ook klikt. Als dat niet het geval is, wordt het ook niets.”
Case: Ibis
Wie: Lisette Veenstra (34) en Marieke Lamberts (31)
Functie: hoteldirecteur
Waar: Ibis
Sinds: 2000
Lisette: “Vijf jaar ben ik uit de hotelerie geweest voor ik weer terug wilde. Ik heb lang in de horeca gewerkt, ik ben daar ook een paar jaar ondernemer geweest, en wilde weer terug. Maar wel op niveau, want ik heb ervaring en ik ben goed opgeleid. Maar waar lukt je dat als je vijf jaar bent weggeweest? Tot ik werd gebeld door de directeur van Ibis Benelux. Hij kon geen fulltime directeur krijgen voor het hotel in Tilburg. Daarom dacht hij aan een managementduo. Marieke werkte al voor het hotel en zou de andere helft van het duo worden.”
Marieke: “Eerst stond ik hier sceptisch tegenover. Ik was reeds adjunct-directeur, werkte in deeltijd en had het naar mijn zin. Ik had niet de drang om per se een stap hoger te gaan. Een directeur is 24 uur per dag aanspreekbaar, viel dat te combineren met mijn gezin? Toch stemde ik in met een kennismakingsgesprek. Dat verliep uiterst voorspoedig. Na afloop zijn wij naar de kroeg gegaan om verder te praten.”
Lisette: “Het belangrijkste van een geslaagd managementduo is de onderlinge band, los van je competenties. Je hoeft geen vrienden van elkaar te zijn, maar als je elkaar niet ligt, ontstaan er snel irritaties. Dat is nooit plezierig bij collega's en al helemaal niet als je zo nauw met elkaar moet samenwerken als je een managementduo vormt.”
Marieke: “Wij hebben de taken gesplitst. Lisette doet alle externe zaken, zoals contact met leveranciers en sales. Ik doe interne zaken, zoals personeel en kwaliteitszorg. Maar dat betekent niet dat wij ons niet met elkaars werkterreinen bemoeien. Als Lisette een campagne voorbereidt, ben ik daar ook bij betrokken. Het plan is van ons beiden, maar tussen ons is Lisette verantwoordelijk.”
Lisette: “Binnenkort gooien we deze taken om. Zie het maar als taakroulatie. Wij zijn nu redelijk thuis in onze eigen werkvelden en juist daarom willen wij een switch maken. Ieder van ons kijkt dan weer met een frisse blik tegen nieuwe taken aan. Zo voorkomen wij dat we vastroesten.”
Case: Friesche Vlag
Wie: Jolanda Zondag (34) en Monique Elfvering (34)
Functie: category marketing manager
Waar: Friesche Vlag
Sinds: 1998
Jolanda: “Duomanagement was een idee van mijn manager. Na mijn zwangerschapsverlof wilde ik drieënhalve dag per week werken bij Coberco (nu Friesche Vlag – red.). Dit was mogelijk, maar de voorkeur ging uit naar een fulltime bezetting. Omdat ik dat niet wilde, vroeg mijn manager of ik niet als duomanager wilde werken. En of ik niet iemand wist die dat samen met mij wilde gaan doen.”
Zo kreeg Monique Elfvering een telefoontje van Jolanda. Ze had er wel oren naar, omdat zij ook graag tweeënhalve of drie dagen wilde werken en het bovendien dichter bij huis was. Belangrijk was ook dat zij Jolanda kende, een contact dat nog stamde uit de tijd dat beiden zwanger waren. Hun niveau was ongeveer gelijk, een voorwaarde om een succesvol managementduo te vormen. Beiden hadden ongeveer acht jaar werkervaring.
Jolanda: “Het moet niet zo zijn dat de een tien en de ander twee jaar werkervaring heeft, dan is het duo onderling niet gelijkwaardig. Ook moet je allebei dezelfde doelstelling en ambitie hebben. Maar wanneer de wederzijdse competenties verschillen, is dat juist goed. Daardoor heb je beiden verschillende vaardigheden, zodat je van elkaar kunt leren. Aanvankelijk zag ik leeuwen en beren op de weg, maar ik moet zeggen dat ik ze in de praktijk nooit ben tegengekomen. Word je niet uitgespeeld door je omgeving, hoe reageren de klanten, is die overdracht wel te doen? Maar ik heb me voor niets bezorgd gemaakt. Collega's, klanten en onze manager reageren heel positief. Soms halen klanten onze namen door elkaar en dat is een goed teken. Er moet naar buiten toe geen verschil zijn tussen ons.”
Met de werkgever is afgesproken dat de duomanagers hun eigen tijd gebruiken voor de overdracht. Buiten werktijd hebben de twee dan ook regelmatig contact met elkaar. Aanvankelijk gebruikten zij een dagboek, tegenwoordig de computer en internet.
Jolanda: “Men zegt wel eens dat je als duomanager minder carrière kan maken. Maar wij zijn als duo gepromoveerd van senior product manager tot category marketing manager. We zijn verantwoordelijk voor de category Keukenzuivel en nieuwe producten. Onze ontwikkeling gaat net zo snel als die van fulltime managers.”
Case: Duyvis
Wie: Kitty Smeeten (34) en Josje van Vulpen (34)
Functie: senior product manager
Waar: Duyvis
Sinds: 2000
Kitty: “Ik was allesbehalve zenuwachtig toen ik duomanager werd. Ik heb ervaring opgedaan bij Honig, Nestlé en het adviesbureau Tommorow. Dat verhuisde echter naar Rotterdam. Via een advertentie kwam ik bij Duyvis terecht. Het ging mij er vooral om dat Josje en ik zakelijk bij elkaar pasten. Iedereen denkt bij duomanagement aan de persoonlijke klik, maar je moet zakelijk dezelfde visie delen. Als ik aan een rapport begin, maakt Josje dat af, en als zij een vergadering voorbereidt, ga ik die voorzitten. Daarom zijn wij ook eerst getest. Het is toch wel handig als je elkaars eigenschappen kent voor je hieraan begint.”
Josje: “Duomanagement begint met de bereidheid tot het sluiten van compromissen en tot het vormen van één gezamenlijke mening. Als je dat niet kan, kun je er beter niet aan beginnen. Heb je zakelijke meningsverschillen, luister dan naar elkaars argumenten en weeg samen af welke het zwaarst wegen. Als dat lukt, heb je een uitgelezen kans om in deeltijd op niveau te werken. De output is groter in een duobaan dan wanneer je fulltime werkt. Je begint fris aan je werk en omdat je geen volledige werkweek draait, wil je de beschikbare uren zo goed mogelijk benutten. Als ik er niet ben, gaat het werk gewoon door en daarom heb ik meer aan mijn vrije tijd. Als je probeert een fulltime baan in vier dagen te proppen, voel je je de vijfde dag thuis toch vaak schuldig om al het werk dat je laat liggen.”
Kitty: “Toen Josje op vakantie was, heb ik gemerkt hoe moeilijk het is om alles alleen te moeten doen. Je moet er echter voor waken dat je jezelf niet te veel onder druk zet. Ten behoeve van de overdracht houden wij nauwgezet bij wat we doen. Dat maakt ons werk heel inzichtelijk. Daardoor realiseer je je wat er nog moet gebeuren en permitteer je je geen 'lummeldagen'. Dan zou je immers je partner met het werk opzadelen. Toch is het belangrijk dat je ook op je werk aandacht besteedt aan informele contacten. Maar dit schiet er gemakkelijk bij in.”
