Tot voor kort parkeerde een manager zijn auto nog een paar straten verderop als hij 's avonds zijn coach bezocht. Inmiddels is de businesscoach salonfähig geworden, maar jezelf kwetsbaar opstellen blijft lastig. “Hij bleef maar in de plooi. Ik ben zelfs eens impulsief op de tafel gesprongen. Kom op joh!”
Aanvankelijk had ik mijn twijfels toen p&o voorstelde om een coachingtraject te volgen. Ik vroeg mij meteen af of er iets mis was met me. Dat blijkt dan reuze mee te vallen. Ik heb een natuurlijke afkeer van de softe sector. Maar de coaching is mij goed bevallen. Soms is het het waard om een sprong in het diepe te doen.” Frank Nagel, manager bij Internationale Dienst-verlening van de Rabobank Nederland, is naar eigen zeggen van het type 'niet lullen maar poetsen'. Hij zette vanaf 1995 de bancaire dienstverlening aan Nederlandse klanten van de Rabobank in het buitenland op poten. Toen hij zes jaar later nog op diezelfde post zat, trok hr aan de bel. Nagel: “Ik was natuurlijk heel lang in dezelfde functie bezig. Inhoudelijk was ik steeds beter onderlegd, maar ondertussen raakte ik ook het relativeringsvermogen kwijt. Toen p&o dat aankaartte, herkende ik wel dat het niet zo vlot ging.
Het is wat merkwaardig als je zo lang binnen dezelfde functie zit. Ik keek wel om mij heen en probeerde een stap naar een ander onderdeel van de organisatie te maken, maar dat ging dan halfhartig en lukte dus niet. Dat ga je op jezelf projecteren, je wordt wat cynisch. Ik raakte in een neerwaartse spiraal die mij geen goed deed. Daar ben je je amper van bewust, je hebt anderen nodig die je daarop opmerkzaam maken.”
“Frank is een echte academicus, heel veel emotie is dichtgeplakt met wetenschappelijke spreuken,” zegt coach Willem Huisman. “Hij bleef maar in de plooi. Ik ben zelfs eens impulsief op de tafel gesprongen. Kom op joh! Ik wilde hem raken, en het hielp.” Na een jaar coaching concludeert Nagel dat zijn zelfbewustzijn aanmerkelijk is gegroeid: “Niet alleen mijn functioneren op het werk, maar ook de manier waarop ik in het leven sta is een stuk steviger. Ik kijk met een frissere blik de wereld in. Dat is erg mooi, de investering waard.”
Salonfähig
Een paar jaar geleden parkeerde een topexecutive zijn auto nog een paar straten verderop als hij 's avonds zijn coach bezocht. Inmiddels is de businesscoach salonfähig geworden. Topexe-cutives raden elkaar in de kleedkamer van de tennisclub hun favoriete coach aan, en ook in het midden- en hoger management is een busi-nesscoach een gewild 'presentje van het bedrijf'. Coaches distantiëren zich uitdrukkelijk van het hulpverleningscircuit. Business-couching is niet aan de orde. Wie een coach opzoekt, wil zich ontwikkelen, inzicht krijgen in wat hij werkelijk wil en de belemmeringen die hij daarbij ondervindt te lijf gaan. Een goede coach stelt daartoe vooral heel veel confronterende vragen. Idealiter komt de gecoachte – coachee in vaktermen – daarmee zelf tot oplossingen en inzichten.
Die probeert hij toe te passen in het dagelijks leven, ondersteund door de coach die zorgt dat de doelstellingen niet uit het oog verloren worden. Niet het uitpluizen van problemen, maar het optimaliseren van gedrag en zakelijke prestaties is het uitgangspunt. Aanvankelijk had Nagel elke maand een drie uur durend gesprek met zijn coach. Inmiddels is die frequentie teruggebracht naar één keer per kwartaal. “Als je besluit een coachingstraject in te stappen, geef je je over aan de kennis en kunde van een ander. Je legt niet je hele zielenleven tot op het bot bloot, maar je schenkt toch een stuk vertrouwen. Af en toe ga je ook kopje onder. Bij Willem heeft het altijd in het teken gestaan van mijn arbeidsrelatie en alles wat erom heen hangt. Maar dat kan soms best ver grijpen in je privé-leven, en in wat je in het verleden hebt gedaan en als kind, maar het heeft altijd een functionele relatie met het werk dat je doet. Dus het is een aanmerkelijk verschil met een sessie bij een shrink op de bank.”
Indalingstijd
Naast de mensen die hij individueel begeleidt – personal of businesscoaching – houdt Huisman zich ook bezig met corporate coaching. Een van zijn opdrachtgevers is directeur Hans Vrieling van de business unit Materieel van Volker Stevin Rail & Traffic. Vrieling wil binnen zijn business unit een gedragsverandering bewerkstelligen. Een andere business unit had een soortgelijk traject doorlopen, begeleid door coach Huisman. Na vooroverleg nam Huisman interviews af in de organisatie en assisteerde hij Vrieling bij zijn presentatie van de plannen in het managementteam. Vrieling: “Hij is dan af en toe uitdagend, stelt een prikkelende vraag en laat het dan weer aan mij over. Dat is een leuke wisselwerking. Na zo'n meeting koppelen we terug. Vanuit mijn natuurlijke leiderschapsstijl ben ik nogal een tempobeul, maar dit soort processen vergen gewoon indalingstijd.”
Huisman begeleidt ook de sessies waarin de medewerkers kunnen vertellen welke verbeteringen zij wensen. “Die vierkante mannen roepen dan bij je binnenkomst: 'Je bent toch geen Ratelband?' of: 'We hoeven toch niet op de hei op een skippybal rond te hippen?' En dan zie je op een gegeven moment die weerstand verdampen, en zo'n ploeg mensen vanuit een diepe betrokkenheid bij het dagelijkse werk dat ze doen bloedserieus met elkaar in gesprek over wat ze nou echt bezielt en bezighoudt.”
Het verschil tussen een extern adviseur en een corporate coach lijkt in dit geval wel heel klein te worden. Coach Huisman reageert: “Een adviseur beperkt zich tot het geven van advies, het doen van een kijkoperatie en misschien nog het bieden van wat handvatten, maar daarna is hij klaar. Een corporate coach is iemand die niet per definitie het advies hoeft te schrijven, maar wel het bedrijf begeleidt in het traject dat ze willen gaan lopen. Vrieling wist voor 90 procent al wat er aan de hand was in zijn organisatie. Hij wist alleen niet precies hoe hij het zou aanpakken, en wilde het toch eigenlijk gelegitimeerd of gevalideerd hebben door een externe.” Wijzend naar een ets van een nar aan zijn muur, gekregen van een klant: “Ik ben de nar aan het hof, die erbij zit en de actualiteit en de kwaliteit van het proces be-waakt.”
Een nar die, als het aan Vrieling ligt, zichzelf zo snel mogelijk overbodig maakt. “Want uiteindelijk moet de input van je eigen mensen komen. Het kan niet zo zijn dat je tot in lengte van dagen een Willem Huisman rond hebt lopen die elke keer weer processen op gang probeert te brengen,” lacht Vrieling.
Genot
Het Delftse it-managementbedrijf Qolor ging nog een paar stappen verder. Vanaf de oprichting van Qolor kreeg iedereen een eigen coach. “Het is een genot een coach te mogen hebben. Het is heerlijk om constant nieuwe dingen te leren.” Aan het woord is Tom de Neef van Qolor. Zes jaar geleden gaf hij een directiefunctie bij Logica op om met drie collega's zijn eigen bedrijf op te richten. Hij wierf senior IT'ers, en al gauw was de gemiddelde leeftijd in het snelgroeiende bedrijf 41 jaar. “Heel waardevol om mensen met twintig jaar ervaring binnen te krijgen, maar tegelijk een club met midlife-issues en veel onzekerheid,” vertelt De Neef. “Hoe kun je deze mensen nog binden en zorgen dat ze niet inslapen? Alle vakinhoudelijke cursussen hebben ze al gedaan, daar adviseren ze de klanten over. Het enige wat ze nog konden leren, was wie ze zijn.”
Qolor sloot een contract met coachingbureau Soul Station, en geeft elke medewerker carte blanche om naar wens gecoacht te worden. De Neef: “De bedrijfsdoelstelling is dat je aan jezelf werkt, maar waaraan je precies werkt, moet je zelf weten. Dat schrijven we niet voor, dat willen we niet weten, dat is privé. Na een tijdje merk je hoe goed mensen in hun vel zitten. Dat doet wonderen, ook naar je klanten toe. Wij zijn managers in projecten, maar zitten ook vaak in de adviserende rol. Je grootste bedreiging als adviseur is dat je niet uit durft te komen voor je eigen zwaktes. Als je die wel naar buiten durft te brengen, dan heb je een stap voorwaarts gemaakt. Dat merkt de wereld, je kunt het je klanten laten zien. Die pikken dat op, nemen een stuk energie of zelfverzekerdheid mee, herkennen opeens iets dat ze zelf ook hebben.” Naast de individuele coaching organiseert Soul Station ook periodiek een gezamenlijke coachingbijeenkomst voor Qolor.
Wim Bierman, oprichter en coach van Soul Station, was vanaf het begin bij het coachen van Qolor betrokken: “Drie keer per jaar verzorgen we twee dagen met de hele groep. Van tevoren bespreken we met Qolor's directie welke ontwikkelingsthema's er bij individuen spelen. Altijd vanuit vertrouwelijkheid, dus zonder het te herleiden naar personen. In dat overleg kiezen we een thema voor de bijeenkomst, zoals grenzen stellen of de confrontatie aangaan. Voor ons was de samenwerking met Qolor, waar men onbeperkt coaching mocht inkopen, een jaar of vijf uniek. Inmiddels doen we veel projecten waarbij we individuele coaching combineren met organisatieontwikkeling. Een krachtig instrument, want je kunt veel bereiken. Maar het is ook bedreigend, want je wordt op allebei de fronten aangepakt. Ik vind het dus ook moedig van klanten om daarin mee te gaan.”
Hoe leuk en verrijkend het ook voor de werknemers is, de vraag blijft wat de toegevoegde waarde van de professionele praatpaal voor de organisatie zelf is. Bierman: “Die is er op twee fronten. Allereerst de binding. Zonder het coachingsaanbod had Qolor nooit zulke ervaren IT'ers binnen kunnen krijgen.
Daarnaast is er de klantenkant. Wat ik bijzonder aan Qolor vind, is dat ze zeer complexe en grote projecten managen zonder dat je de indruk hebt dat de stoom uit hun oren komt. De gemiddelde Qoloriaan werkt veertig, vijftig uur en stelt duidelijk zijn privé-grenzen, en managet toch grote en complexe veranderingsprocessen. Dat heeft voor een deel te maken met het werk dat wij hebben gedaan. Dat brengt een stuk stabiliteit, relativeringsvermogen en extra kracht.”De Neef heeft andere ideeën over de bindende werking van coaching: “Het oorspronkelijke idee dat we mensen die al een carrière achter de rug hebben met coaching zouden binden, is anders uitgepakt dan we hadden gedacht. Enerzijds is de coaching een sterk bindend element, de collegialiteit is heel erg groot, men voelt zich hier thuis. Maar de coaching zelf doet zoveel met mensen individueel dat er nogal wat zijn geweest – ik moet eerlijk zeggen heel veel zijn geweest – die tot het inzicht zijn gekomen dat ze wat anders willen.
Dat ze bijvoorbeeld niet langer in de IT willen werken. Heel veel hebben door de coaching de durf ontwikkeld om voor zichzelf te beginnen.” Lachend: ” De vraag is hoe zakelijk dat is voor Qolor.” Om serieus te vervolgen: “Qolor was voor hen eigenlijk een tussenstop, een rustpunt. Dat geeft wel een warm gevoel, het zijn ex-collega's die een richting aan hun leven hebben gegeven. Maar we hebben ons vergist toen we dachten iets te bieden wat vooral bindend was. Het was wel bindend, maar ook heel erg persoonlijk ontwikkelend, met alle consequenties van dien. Je kunt zeggen dat het niet zakelijk is. Maar wat maakt dat uit, als je maar goed draait.”
Coach smakelijk!
Tien mensen zijn aangeschoven aan de feestelijk gedekte tafel. Flikkerend kaarslicht, aan de muur smaakvolle kunst, op de grond Italiaanse plavuizen. De grote glazen wand biedt uitzicht op de weidse polder, waarboven de zon langzaam ondergaat. Maandelijks organiseert coachingbureau Geuzinge-Groeneveld, coach bij onder andere Postbank, Canon en Arthur Anderson, in een smaakvol verbouwde boerderij onder de rook van Amsterdam de Aanschuif Business Coach Table. Een divers gezelschap schrijft in, dineert verfijnd, en bespreekt tijdens de gangen een coachingsvraag. Geuzinge begeleidt dit proces en springt waar nodig in.
Een van de gasten is Michael Pantlin. Als director Corporate Strategy & Business Development managet hij bij de KLM strategische besluitvormingsprocessen. Daarnaast heeft hij zijn eigen coachingsbureau Pantlin Business Coaching. Pantlin schuift voor de tweede keer aan bij de Business Coach Table. “Mijn coachingsvraag was dit keer een loopbaanvraag. Ik doe bij de KLM al een aantal jaren hetzelfde, met welke stap hou ik dit werk leuk voor mijzelf. Iedere coachtable is anders. Mijn coachpartner kwam nu uit een compleet andere wereld, en kon mij niet echt verder helpen. Ik vind dat oké, zo'n avond is ook leuk om te netwerken en van gedachten te wisselen.” Mattheus Hofland, net gestopt als manager en coach bij Ormit, is erg tevreden met de uitkomst van zijn tafelgesprek: “Ik coach zelf mensen, maar vind het moeilijk om de aspecten waar ik voor mijzelf aan wil werken in juiste proporties te zien. Stort mij er totaal op, en wil dan zowel mijn werk als mijn relatie als mijn woonsituatie optimaal hebben. Door de vragen van mijn disgenoot en Thea Groeneveld realiseerde ik mij dat ik op die aspecten kleine stappen moet zetten om succes te hebben, het hoeft niet meteen tweehonderd procent te zijn.”
“Wij hebben deze mooie plek en veel ervaring met coaching, dat wilde ik combineren,” vertelt Groeneveld. “Dit concept is leuk en spannend om aan deel te nemen. Men kent elkaar niet, maar staat open om te coachen en gecoacht te worden. Zo kom je op een prettige manier in een verhoudingsgewijs korte tijd tot oplossingen waar je wat aan hebt.” Naast het coachingdiner is er sinds kort nog een nieuwe vorm van coaching: de coaching circle. Een coaching circle staat voor een serie bijeenkomsten waar een kleine groep deelnemers van elkaar leert belemmeringen weg te nemen die gemeenschappelijke doelstellingen of persoonlijk succes in de weg staan. De deelnemers bevragen elkaar coachend onder begeleiding van een professionele coach. Er zijn verschillende toepassingsgebieden. Zo zijn er busi-nesscircles voor ondernemers, leadership-circles voor leidinggevenden, teamcircles voor samenwerkende collega's en een open circle waarin mensen met verschillende achtergronden elkaar coachen. “In de cirkel zijn de deelnemers elkaars sparringpartner in het toetsen van ideeën en het oplossen van vraagstukken,” vertelt Alex Engel, directeur van coachingbureau Coaching Circles. “Ze delen elkaars expertise en ervaring en reflecteren op elkaars normen, waarden en overtuigingen. Daarnaast inspireren deelnemers elkaar om hun doelstellingen te verwezenlijken.”
Het idee achter de coachingcircle is simpel. Iedereen heeft een aantal basisvaardigheden in huis om te coachen. Iedereen heeft invoelingsvermogen, kan luisteren, is in meer of mindere mate geïnteresseerd in de ander. De facilitator stuurt waar nodig het coachproces. Engel: “Met name bij afdelingen of managementteams van een organisatie is groepsdynamisch coachen heel effectief. Mensen in de organisatie leren beter naar elkaar te luisteren en elkaar te ondersteunen, temeer omdat ze weten welke vragen ze moeten stellen om elkaar echt te helpen. Mensen zien in de cirkel dat open en eerlijk communiceren werkelijk werkt. Daardoor ontstaat er een soort supportcultuur die ook buiten de cirkel doorwerkt. Dit bevordert de binding binnen de organisatie. Managementteams leren helderder en vooral effectiever met elkaar te communiceren. Als iemand een ego-show begint, grijp ik in en maak daar een gezamenlijk leermoment van. Dit werkt door in het overleg wat ze daarna buiten de cirkel weer voeren.”
Code voor coaches
Iedereen mag zich coach noemen, maar wie naar het eerste het beste bureau stapt, kan zowel een toverkol als een eenrichting-communicerende 'mentor' aantreffen. Reden genoeg voor de recente oprichting van de Nederlandse orde van beroeps-coaches, kortweg de Nobco. “Er is duidelijk behoefte aan een gedragscode voor goede coaches, zodat bedrijven weten waar ze aan toe zijn als ze een coach benaderen,” vertelt Nobco-
oprichter en -voorzitter Alex Engel. Eisen voor registratie zijn een hbo-denkniveau, ruime aantoonbare coachervaring verdeeld over een variëteit aan klanten en een mensgerichte opleiding. Dat kan de School voor Coaching of de coachopleiding van De Baak zijn, maar ook een opleiding NLP of psychologie.
Het tarief van een doorsnee coach is rond de 125 euro per uur. Er zijn er die het voor
30 euro per uur doen, en een klein aantal factureert én ontvangt 400 euro per uur. Fiscaal geldt coaching als opleiding. Veertigplussers mogen hun coaching twee keer aftrekken, en betalen dus uiteindelijk zo'n
20 procent van de kosten.
