Maatschappelijk verantwoord ondernemen is niet vrijblijvend. De druk op bedrijven om verantwoordelijk te handelen is groter dan ooit.
In de jaren negentig maakte je als beursgenoteerde onderneming goede sier met een sociale paragraaf in je jaarverslag. Vandaag de dag val je als groot Nederlands bedrijf op als je géén oog hebt voor maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO). Bijna de helft van de 25 AEX-bedrijven publiceerde vorig jaar naast hun gewone jaarverslag een sociaal of maatschappelijk jaarverslag. Een op de drie bedrijven bracht een geïntegreerd jaarverslag naar buiten, waarbij duurzaamheid is opgenomen in de visie- strategie- en prestatiebeschrijvingen. Tweederde van de bedrijven heeft zijn duurzame verslaglegging door een externe partij laten toetsen.
De aandacht voor MVO beperkt zich niet tot de beursfondsen. In de recente MKB Marktmonitor van Unique en TNO noemde ruim een op de drie MKB-ondernemers (36 procent) duurzaam ondernemen een belangrijke trend. Uit de vorig jaar gepubliceerde ‘IMVO-thermometer’ van MVO Nederland bleek dat zo’n beetje alle Nederlandse bedrijven bekend zijn met MVO. De overgrote meerderheid (84 procent) zei ‘iets met MVO te doen’, al lag dat percentage beduidend lager onder bedrijven die internationaal actief zijn, waarschijnlijk omdat zij het lastig vinden om grip te krijgen op de toelevering- en afzetketen.
MVO al sinds de negentiende eeuw
De gedachte dat je als bedrijf niet alleen gericht moet zijn op het maximaliseren van winst, is niet nieuw. Al aan het eind van de negentiende eeuw richtten de Twentse fabrikanten Gelderman (textiel) en Stork (machines) voor hun arbeiders onder meer een ziekenfonds, een spaarkas en een weduwen- en wezenfonds op. De Delftse industrieel Jacques van Marken zag in dezelfde periode zijn ondernemingen (een gist- en spiritusfabriek en een drukkerij) als een middel voor het verbeteren van de leefomstandigheden van zijn arbeiders. Hij voerde als eerste particuliere ondernemer in Nederland een pensioenregeling in en organiseerde tal van andere sociale voorzieningen, waaronder scholen en ‘ontspanningslokalen’ – sociaal ondernemerschap avant la lettre.
Corporate Social Responsibility neemt vogelvlucht
Het huidige concept van MVO (Corporate Social Responsibility) ontstond in de jaren zestig van de vorige eeuw. De invloedrijke managementdenker Peter Drucker gaf het denken over MVO in de jaren tachtig een sterke impuls door te stellen dat de verantwoordelijkheid die leiders van bedrijven hebben voor de gemeenschap even groot is als de verantwoordelijkheid voor hun eigen bedrijf.
MVO en sociaal ondernemerschap zijn inmiddels behoorlijk geïnstitutionaliseerd. Ook overheden en internationale instanties hebben het thema hoog op de agenda geplaatst. De door de VN geformuleerde Guiding Principles on Business and Human Rights zijn opgenomen in de OESO Richtlijnen voor internationaal zakendoen. Het betekent dat van (internationale) bedrijven wordt verwacht dat zij onderzoek doen naar hun ketens en processen en misstanden proberen te voorkomen. De Nederlandse overheid heeft het initiatief genomen tot ‘MVO-convenanten’, die het wil sluiten met internationale bedrijven in bepaalde sectoren. Het convenant met textielretailers is daarvan een bekend voorbeeld.
Volgens Oxfam zijn we er nog niet
Ondanks de sterk toegenomen aandacht voor sociaal ondernemerschap, zowel in het MKB als bij grote bedrijven, valt er nog veel te winnen. Oxfam publiceerde vorig jaar een vernietigend onderzoeksrapport (Behind the Brands) over multinationale voedsel- en drankenproducenten. Bedrijven als Kellogg’s en Associated British Foods krijgen er in het rapport flink van langs. Volgens de ngo zijn zij nauwelijks transparant over hun productieketen en doen ze weinig om misstanden in de keten te voorkomen. Zelfs bedrijven als Unilever en Nestlé, die wel flink investeren in CSR, schieten volgens Oxfam tekort. Ook zij zouden veel meer kunnen doen voor de lokale agrarische gemeenschappen waar zij hun grondstoffen betrekken. ICCO Cooperation, een internationale ngo die opkomt voor de rechten van agrarische gemeenschappen, boekte wel resultaten in de strijd om landrechten.
MVO als onderdeel van bedrijfsvoering
De druk op bedrijven om verantwoording af te leggen en verantwoordelijk te handelen is groter dan ooit. Zowel overheden, consumenten en ngo’s stellen steeds hogere eisen aan de bedrijfsvoering. Een duurzaamheidsparagraaf in het jaarverslag of het steunen van een paar goede doelen, is allang niet meer genoeg. MVO moet een integraal onderdeel zijn van de bedrijfsvoering.
