Wat zijn de beste en de slechtste ondernemingen van Nederland anno 2001? Wie zijn de beste, wie de slechtste managers? Wat zijn de beste buitenlandse concerns? De resultaten van het jaarlijkse onderzoek van Management Team en Interview NSS onder vierhonderd Nederlandse ondernemers en managers.
Om maar meteen met de minst verrassende uitslag te beginnen: dit is de vierde maal dat dit onderzoek werd gehouden en voor de vierde maal werd Ahold gekozen tot de beste onderneming van Nederland. Het aanzien van Ahold neemt zelfs alleen maar toe. Vorig jaar koos 15,2 procent van de geënquêteerden het concern uit Zaanstad tot nummer een, nu is dat gestegen naar 23,8. En voor het eerst is Cees van der Hoeven, de bestuursvoorzitter van Ahold, gekozen tot de beste manager van Nederland, nadat deze positie jarenlang door Cor Boonstra was bezet.
Lof alom: Ahold wordt geprezen om zijn consistente groei en strategie, zijn marketing en logistiek, de spreiding van risico's, het solide financiële beleid en de goede, open communicatie naar de financiële markten en naar de consumenten. Voor de deelnemers aan het onderzoek is duidelijk dat Ahold allang niet meer staat voor Albert Heijn, maar voor een internationaal retailconcern dat niet meer hoeft te vrezen voor de almacht van de grote broers WalMart en Carrefour.
In een tijd waarin de ene na de andere ceo het veld moet ruimen, heeft Ahold nóg een niet te onderschatten voordeel: een down-to-earth baas, communicatief zeer sterk, niet geplaagd door een al te groot en gevoelig ego. Bovenal een baas die nooit meer belooft dan hij en zijn firma waar kunnen maken en niet te vergeten: een die teambuilding met hoofdletters schrijft. Je kan wel zien waar hij groot geworden is – bij Shell, toen en thans de hofleverancier van topmanagers, waar ze van het begin af aan wordt bijgebracht dat zij best belangrijk zijn, mits ze nimmer vergeten dat de kumpanie honderd keer zo belangrijk is.
Nu maar afwachten hoe Van der Hoeven en Ahold, met zijn immense belangen in de VS, omgaan met een verslechterende economie, een zwakkere dollar en een afnemend consumentenvertrouwen.
NS-imago: een drama
De waardering voor Nederlandse en buitenlandse ondernemingen is wederom op twee manieren in kaart gebracht. De vierhonderd ondervraagde ondernemers en managers kregen eerst een lijst gepresenteerd met dertig voorgeselecteerde Nederlandse bedrijven. Met een rapportcijfer drukten zij hun algemene waardering voor die bedrijven uit. Vervolgens werd gevraagd één bedrijf te noemen – niet noodzakelijk uit de voorselectie – dat het predikaat Beste Nederlandse Onderneming verdient. Dezelfde methode werd gebruikt voor buitenlandse ondernemingen.
Apart werd gevraagd naar waarderingen betreffende financiële prestaties, strategisch inzicht en ondernemersschap, de marketing en communicatie, de innovatie en het personeelsbeleid. En tevens werd gevraagd naar de slechtste ondernemingen van Nederland, naar de beste en slechtste managers van Nederland en naar 's werelds beste ondernemingen en managers.
De NS prolongeert met verve de titel Slechtste Onderneming van Nederland – en om het drama compleet te maken is nu ook NS-baas Hans Huisinga gekozen tot de Slechtste Manager van Nederland. Het zit 'm volgens de deelnemers aan het onderzoek niet alleen in 'de belabberde service' en 'het ongemotiveerde personeel', maar eerst en vooral in beloftes die nooit worden waargemaakt en plannen die zelden worden uitgevoerd. Kort samengevat: 'een janboel'.
Dezelfde stevige kritiek ontvangt KPN, dat in deze categorie op nummer twee eindigt – en vooral de inmiddels afgetreden bestuursvoorzitter Paul Smits krijgt het voor zijn kiezen met de dodelijke kritiek: een o zo aardige man, zeer begaan met werknemers en aandeelhouders, doch allerminst het type generaal dat een bedrijf als KPN overeind wist te houden op het slagveld dat de telecomwereld anno 2001 is geworden. Schrale troost voor Smits: er zijn ook geënquêteerden die de financiële ellende toeschrijven aan z'n 'megalomane' voorganger Wim Dik.
Kabelbedrijf UPC eindigt in deze categorie op een derde plaats, vanwege a) een serviceverlening die dicht in de buurt komt van nul komma nul en b) een financieel beleid dat sterk doet denken aan een gokker die om vier uur 's nachts stomdronken aan de roulettetafel in het wilde weg met fiches blijft smijten. UPC's Marc Schneider, nummer drie in de categorie Slechtste Managers van Nederland, is inmiddels ook al teruggetreden als bestuursvoorzitter (en met vele miljoenen teruggekeerd naar Colorado, waar de thuisbasis van het duistere kabelconglomeraat van de familie Schneider is gevestigd).
Dat is allemaal niet zo verrassend – evenmin als de verkiezing van Microsoft, net als in 2000 en 1999, tot 's werelds beste onderneming, en die van Microsofts chairman Bill Gates tot 's werelds beste manager. Nummer twee werd hier Jack Welch, de vorige maand afgetreden ceo van General Electric, wat ook niet zo verrassend is: bij zijn afscheid werd 'Neutron Jack' (gebouwen van General Electric liet hij altijd heel, z'n mensen daarentegen niet) beschreven als The Greatest Manager On Earth.
Waar is Ole?
Wel verrassend:
In de categorie Beste Nederlandse Ondernemingen zakt Philips van plaats drie naar elf. 'Volledig opportunistisch management', aldus het harde oordeel van één der geënquêteerden. 'Even in een dip', is het wat mildere oordeel van een ander, daarbij vooral verwijzend naar Philips' chipdivisie. En weer klinkt het onderhand eeuwige gemopper: wat is nou eigenlijk de strategie van Philips? Wil het nou een heuse hightech-firma zijn, continueert het zijn consumentendivisies, wordt het ooit nog wat in de VS – kortom: Philips, quo vadis?
Gerard Kleisterlee, sinds mei ceo van Philips, komt binnen op plaats twee in de categorie Beste Managers van Nederland (zijn voorganger Cor Boonstra was in 1998, 1999 en 2000 nummer een). Maar hij komt ook op plaats vijf binnen in de categorie Slechtste Managers van Nederland. In amper een half jaar heeft hij reeds een controversieel imago weten op te bouwen.
Het toch tamelijk controversiële personeelsbeleid van ABN Amro wordt redelijk tot goed gewaardeerd door de deelnemers aan het onderzoek. De bank heeft zijn werknemers verdeeld in twee groepen: zij die onmisbaar en zij die misbaar zijn. De laatste groep wordt vriendelijk doch dringend verzocht een oprotpremie te aanvaarden en een andere baan te zoeken. Een harde operatie, onderdeel van de ABN Amro-strategie onder leiding van Rijkman Groenink: het enige maar dan ook echt het enige dat telt is de shareholder value. Al het andere, inclusief personeelsbeleid, is daar een afgeleide van. Dit o zo Amerikaanse adagium heeft kennelijk toch volop fans onder de ondernemers en managers van Nederland. Tegelijkertijd is de kritiek op de strategie van ABN Amro, en vooral op ceo Rijkman Groenink, zeer fors. Logisch, want vooralsnog kunnen de bank en de bestuursvoorzitter allerminst voldoen aan de torenhoge financiële ambities.
Compaq (vorig jaar nog nummer tien) en Intel (vorig jaar nummer twintig) zijn verdwenen uit de categorie Beste Ondernemingen Buitenland. Cisco zakt van acht naar zeventien en Dell van veertien naar twintig. Het is, met Microsoft als uitzondering, wel duidelijk wat hier aan de hand is: de IT-giganten liggen zwaar onder vuur – niet alleen op de beurzen.
Waar is Ole van der Straaten? De man die in nog geen half jaar tijd zijn Konmar-strategie diep in het moeras zag wegzakken, en vervolgens genadeloos aan de kant werd gezet, de man die hopeloos faalde als marketeer en teambuilder en wanhopig verdwaalde in de harde, snelle retail-wereld, die blijft tenminste dit jaar één ding bespaard: hij komt niet voor in de top tien van Slechtste Managers van Nederland. Zou zijn snelle opkomst en zijn zeer snelle ondergang zo razendsnel vergeten zijn?
In deze categorie is wel, op plaats tien, een opvallende nieuwkomer: Gerlach Cerfontaine, de baas van Schiphol, die gezien het belang dat hij hecht aan imago en publiciteit vast niet op het predikaat Slechte Manager zit te wachten. Les een: wie zich sterk profileert, kan harde klappen krijgen. Les twee: wie zijn lot verbindt aan een beursgang van Schiphol en vervolgens blijft zitten wanneer dat plan tot beursgang in de ijskast wordt gezet, die wordt niet meer zo geloofwaardig gevonden.
In de categorie Beste Ondernemingen steeg KLM van plaats zeventien naar plaats tien. Terwijl de nationale trots toch een jaar achter de rug heeft dat voornamelijk bestond uit fusies die niet doorgingen en allianties die mislukten – en met cijfers voor de dag kwam die aandeelhouders slapeloze nachten bezorgden. De reden van de stijging is desalniettemin simpel: niet de strategie maar de service aan boord krijgt van de geënquêteerden een dikke voldoende (de enquête vond overigens plaats vóór 11 september, dus voor de huidige rampspoed in de luchtvaartindustrie).
Reed Elsevier is terug van weggeweest. Na het vertrek van de briljante ceo Pierre Vinken volgden jaren van kwakkelend beleid gecombineerd met een jarenlange strijd om de macht. Pas met de komst van ceo Crispin Davis zijn de rust en de resultaten teruggekeerd. En dat wordt beloond met plaats zeventien in de categorie Beste Ondernemingen. Waarmee Reed Elsevier de hoogste nieuwkomer is.
Reputatie
Rest de mededeling dat het jaarlijkse onderzoek van Management Team en Interview NSS inderdaad geen wetenschappelijke waarde heeft. We gaan ervan uit dat de vierhonderd deelnemende ondernemers en managers niet eerst alle bedrijven van Nederland en de rest van de wereld grondig hebben geanalyseerd. Wie zich sterk profileert (Rijkman Groenink ís hoe dan ook het gezicht van ABN Amro geworden) scoort doorgaans hoog, of dat nou in een positieve of negatieve categorie is. Wie een sterk merk vertegenwoordigt (Karel Vuursteen, nog even de ceo van Heineken) eveneens. Wie er liever een low profile op nahoudt (bijvoorbeeld Jeroen van der Veer van Shell) scoort, ongeacht zijn kwaliteiten als leider, matig tot laag.
De resultaten zeggen ook dit jaar vooral veel over de reputátie van ondernemingen en van hun leiders – en reputatie, die telt vandaag de dag meer dan ooit.
