1. Autoruitenkartel
Boetes: 1,4 miljard euro, uitgedeeld in 2008
Kartelduur: 1998- 2003, 5 jaar
Belangrijkste zondaar: Saint Gobain (896 miljoen euro) kreeg wegens recidive een verhoging van 60 procent aan de broek
Spijtoptant: Asahi (Japan) incasseerde hiermee een korting van 50 procent
Met stip op 1. De vier betrokken producenten – Saint Gobain, klikker Asahi, Pilkington en Soliver – hadden samen een marktaandeel van 90 procent en hielden kunstmatig de prijzen hoog. Miljoenen automobilisten hebben jarenlang teveel betaald voor hun ruiten de open daken.
2. Gaskartel
Boetes:1,1 miljard euro
Kartelduur: 1975-2005, 30 jaar
Belangrijkste zondaars: E.on (Duitsland) en GDF Suez
Het gaskartel is een bijna ongeëvenaard staaltje Frans-Duitse samenwerking. Het is ook een klassiek voorbeeld van marktverdeling. Nadat er in 1975 (!) reeds een pijplijn voor de transport van Russisch gas naar Frankrijk werd aangelegd spraken de twee zondaars, die ieder 553 miljoen euro aan de Europese Commissie mogen overmaken, af om geen gas op elkaars markt te leveren.
3. Liften en roltrappenkartel
Boetes: 992 miljoen euro
Kartelduur: 1994-2005, mogelijk langer
Belangrijkste zondaars: Otis, Schindler en ThyssenKrupp (plus 50 procent wegens recidive) Mitsubishi Elevator Europe B.V. (alleen in het Nederlandse kartel)
Spijtoptant: KONE, maar ook Otis Nederland
In totaal kregen 18 dochterondernemingen boetes opgelegd door de Europese commissie omdat zij ‘tenminste van 1995 tot 2004 schuldig waren aan het knoeien met offertes voor opdrachten, het vaststellen van prijzen en de onderlinge verdeling van projecten, het verdelen van markten en het uitwisselen van commercieel belangrijke en vertrouwelijke informatie.’
In de praktijk betekende dit dat de ondernemingen elkaar inlichtten over aanbestedingen en hun offertes overeenkomstig vooraf overeengekomen quota’s op elkaar afstemden.
Stichting ‘De Glazen Lift’, waarin 42 woningbouwcorporaties met zo’n 7.000 liften lid van zijn, claimen hun schade bij de vijf Nederlandse kartellisten. Hun berekende schade ligt tussen de 30 en 60 miljoen 7 ton en 1,5 miljoen euro per corporatie, te verhalen op de vijf criminele liftfabrikanten.
4. Luchtvrachtkartel
Met de enorme tik op de vingers die de luchtvrachtvervoerders van de Europese Commissie kregen voor het maken van prijsafspraken, is de kous nog niet af. Niet alleen omdat onder andere AirFrance/KLM in beroep gaat. KLM-directeur Hartman vindt het niet eerlijk dat Lufthansa geen boete krijgt. Gelet op de miljoenen die onder andere KLM moet aftikken, zou de markt verstoort raken. Het gewenste level playing field, dat prijsconcurrentie in de hand moet werken, zou daarmee uit zicht blijven.
Belangrijker voor de kartellisten is dat de benadeelde partijen, waaronder Philips en verladersorganisatie EVO met nog 400 andere slachtoffers een claim hebben neergelegd van een half miljard euro.
5. Vitaminekartel
Boetes: 790,5 miljoen euro
Kartelduur: 1990 -1997
Zondaars: Hoffman-La Roche (462 miljoen) en BASF (296 miljoen)
Belangrijkste spijtoptant: Aventis
Dit vitaminekartel was kwaadaardig en ging feitelijk ten onder aan het eigen succes. De twee belangrijkste Europese producenten en founding fathers van het kartel, Hoffman-La Roche en BASF, benaderden hun Japanse concurrenten, onder andere Takeda, actief om mee te doen aan prijsafspraken. Dat deden ze. Bij gefixeerde marktaandelen, zoals die bestonden in de periode 1988-1990, werd de prijs elk jaar gemiddeld vijf procent verhoogd.
Maar die ongefundeerde prijsstijgingen lokten de Chinezen naar de Europese markt. Zij leverden de 14 betrokken vitamines goedkoper en zagen hun marktaandeel van drie procent in 1991 naar 16 procent in 1997 stijgen. Uiteindelijk was het de druk van de Chinese competitie die het kartel, dat gebaseerd was op marktverdeling, onhoudbaar maakte.
