In deze rubriek worden managers, ondernemers en wetenschappers uitgenodigd om premier Balkenende in een persoonlijke brief te adviseren hoe we de Nederlandse economie weer aan de praat kunnen krijgen.
Geachte excellentie, beste Jan Peter,
Vergrijzing en integratie, dat zijn de belangrijkste thema’s de komende jaren. O ja, en om normen en waarden. Maar zoals iedereen weet die kinderen heeft (of zelf kind is geweest), draag je die niet over met vrome praatjes maar met wat je er in de praktijk zelf van bakt. Het voorbeeld dat de overheid de mensen voorhoudt, is niet echt bevorderlijk voor normbesef en burgerzin. Ze zien een bestuurderskaste die goed voor zichzelf zorgt maar maatschappelijke problemen voor zich uit schuift met als excuus dat er geen geld is: de economie staat het niet toe. Maar jij hebt, net als ik, aan de Vrije Universiteit geleerd dat wetenschap, ook economie, nooit waardevrij is.
Voor Jelle Zijlstra, ook een VU-hoogleraar die premier werd, was economie een middel om een menswaardige samenleving op te bouwen, zonder werklozen of gebrek. Nu spreken we van ‘inactieven’ en die krijgen een uitkering, maar steeds meer mensen kunnen of willen niet meer aan de slag en daardoor wordt de verzorgingsstaat onbetaalbaar. Immigratie zou de vergrijzing kunnen dempen, maar ook immigranten werken te weinig doordat ze onvoldoende geïntegreerd zijn. Nu moeten ouderen meer solliciteren en immigranten op integratiecursus. Maar dat levert alleen banen op voor dossierschuivers in hun marmeren paleizen, en postzakken vol sollicitatiecursusbrieven waar werkgevers gek van worden. Toch zie je overal werk dat blijft liggen, van asperges steken waar illegalen voor moeten worden geronseld tot toezicht houden op scholen waar je vroeger de conciërge voor had. Terwijl Amerika meer immigranten wil omdat er een schreeuwende behoefte is aan laaggeschoolde arbeid, vertrekken Nederlandse bedrijven naar elders omdat ze hier niemand kunnen krijgen.
Waarom komen al die werklozen niet aan de bak? Omdat jullie – de overheid – bedrijven afstraffen als ze mensen in dienst te nemen. Vooral kleine bedrijven en vooral laaggeschoolde en oudere mensen. Normaliter ontstaan vooral bij kleine bedrijven nieuwe banen. De kleine zelfstandige, de erfgenaam van de ‘kleine luyden’ van je politieke aartsvader Abraham Kuyper, maakt in het informaticatijdperk een comeback. Als hij goed boert, komt het moment waarop hij om door te groeien iemand nodig heeft die hem het simpele routinewerk uit handen neemt: een jongere die nooit een diploma heeft gehaald of misschien een krasse knar die het gekonkel van het kantoorleven zat is. Maar in Nederland ben je wel gek als je zo iemand (legaal) aanneemt. Voor elke euro die je hem uitbetaalt moet je minstens 70 cent in de collectieve ruif storten, waardoor een laaggeschoolde of oudere al gauw een stuk meer kost dan hij oplevert. En als je medewerker morgen van de fiets dondert, zwanger wordt of in de stress raakt, loop je kans twee jaar loon te moeten doorbetalen. Net als de accijns op tabak en benzine, beperken de heffingen op arbeid de vraag. Dat is de hoofdoorzaak van de hoge inactiviteit onder immigranten en ouderen. De oplossing is eigenlijk heel simpel en je hoeft er het sociale gezicht van het CDA niet voor te verloochenen: verlaag het minimumloon en stel het vrij van heffingen.
Dan blijkt er opeens zat werk te zijn en het verdient zich vanzelf terug. Het CPB kan het zo voor je doorrekenen. En zolang je maar zorgt dat mensen met een baan beter af zijn dan met een uitkering, mag je ook eisen dat wie zijn werk niet meer aankan, dan maar een wat minder baantje accepteert in plaats van zich ziek te melden. Het is niet alleen een centenkwestie. De mens leeft niet bij brood alleen. Werk biedt sociale contacten en zelfrespect; werk bevordert integratie. En je zult zien dat de verloedering vanzelf afneemt als meer mensen de kans krijgen iets nuttigs te doen.
Ed Lof is econoom en journalist.
