Ook zo'n gefrustreerde Willie Wortel wiens lumineuze ingevingen voortdurend worden afgeschoten? Zoek toevlucht tot het Instituut voor Idiote Ideeën. Een grap? Niet helemaal. Volgens Wim de Ridder, directeur van Stichting Maatschappij en Onderneming, zijn idioterieën nodig wil je als bedrijf overleven.
De heer Theunissen, werknemer bij Strukton Railinfra, won een paar weken geleden de 'Nationale Idee van het Jaar-Award'. Zijn uitvinding? De 'schiftcylinder', te gebruiken voor het reinigen van grind tussen spoorrails. Ongetwijfeld geniaal, aantoonbaar kostenbesparend, maar nauwelijks breed inzetbaar. En geen idioot idee, vindt Michel Winkler, bedenker van het Instituut voor Idiote Ideeën. “Idiote ideeën zijn tegendraads en ongewoon. Een idioot idee lijkt aanvankelijk absurd, maar hoe langer je doordenkt, hoe genialer het blijkt.”
Orgaanverkoop
Te abstract? De website www.idiootidee.nl herbergt een schier onuitputtelijke lijst aan voorbeelden. Verkoop je organen, oppert iemand. Dat wil zeggen: laat bij leven weten dat je na overlijden je organen wilt verkopen. Dat levert waarschijnlijk meer donoren op dan nu het geval is. En de opbrengst is een aardig extra erfenisje voor de kinderen, of te gebruiken voor de begrafeniskosten. 'De kosten voor het orgaan worden betaald door de verzekeringsmaatschappij', schrijft de inzender, 'die anders de medische kosten zou vergoeden voor de persoon die op een orgaan wacht'.
Nog een voorbeeld: stimuleer voorkennis in de handel met aandelen. Waarom is dat eigenlijk verboden? Maak de markt transparant, zodat iedereen over de gewenste informatie kan beschikken. 'Hierdoor ontstaat een situatie die meer recht doet aan de praktijk', lezen we op de site. 'Nu is handel met voorkennis moeilijk aan te tonen. En als het wordt geconstateerd, kunnen de verantwoordelijken vaak niet worden vervolgd omdat het juridisch bewijs moeilijk kan worden geleverd.'
Eén van de favoriete ideeën van Michel Winkler: laat de politie reparatievouchers in plaats van boetes uitdelen als Bromsnor je pakt voor fietsen zonder licht. Binnen twee weken in te leveren bij de fietsenmaker, anders volgt alsnog een boete. Niet realistisch? Daar mogen de rijksambtenaren over beslissen. Binnenkort gaat een voorstel naar de ministeries van Binnenlandse Zaken en Justitie.
Geldprijzen
De Stichting Maatschappij en Onderneming (SMO) startte begin vorig jaar met het Instituut voor Idiote Ideeën. Centraal staat de website, die moet functioneren als een ideeëngenerator, 'een platform dat vraag en aanbod op het gebied van innovatie bij elkaar brengt', aldus Winkler. Binnen een paar maanden krijgt de site waarschijnlijk gezelschap van een televisieprogramma op Nederland 1. Bedrijven en andere organisaties kunnen bij het instituut een probleem droppen waarvoor ze originele oplossingen zoeken. Daarnaast kan iedereen idiote ideeën naar het instituut mailen, dat vervolgens bepaalt of ze op de website worden gepresenteerd. Om de fantasie van de Willie Wortels en andere onbegrepen geniën te prikkelen, looft het instituut zelfs geldprijzen uit tussen de drie- en de vijfduizend euro.
Het lijkt een uit de hand gelopen grap, maar de ideeën achter het instituut blijken wel degelijk serieus. SMO-directeur Wim de Ridder is van mening dat ogenschijnlijke dwaasheden nodig zijn, wil je als bedrijf overleven. Ze moeten het vastgeroeste denken losweken, recente ontwikkelingen vragen daar volgens De Ridder om. 'De tijd dat een bedrijf op basis van technologie kan concurreren, is voorbij. Daarnaast kunnen bedrijven zich nauwelijks meer onderscheiden door een efficiëntere bedrijfsvoering. Iedereen standaardiseert de arbeid met behulp van dezelfde procedures en expertsystemen, ingegeven door efficiency en kwaliteitsverbetering. Charlie Chaplin's Modern Times komt weer terug. Niet in de fabriek, maar op het kantoor. Dat is dodelijk voor de creativiteit.' Innovatieve ideeën zijn volgens hem echter hard nodig, vanwege het onvoorspelbare gedrag van de consument, die steeds individualistischer en minder gestandaardiseerd in haar behoeften wil worden voorzien. 'De reacties op idiote ideeën geven daarnaast inzicht in de wensen van de consument.'
Autisme
Veel bedrijven doen de laatste jaren dappere pogingen een structuur te vinden waarin innovatieve ideeën de ruimte moeten krijgen. Platte organisaties, projectteams, zelfstandige cellen, de theorieën zijn bekend. Maar De Ridder vraagt zich af of dat voldoende is. “Het probleem is dat organisaties dergelijke groepen vaak te weinig vrijheid geven. Waarom? Het is een omslag in het denken. Je moet als bedrijf toegeven dat je de markt niet kent. Dat is eng. Je stelt je kwetsbaar op en je geeft macht af. Want je ontleent macht door vast te houden aan het geijkte denken. In het bedrijfsleven bestaat, net als in de politiek overigens, voor veel onderwerpen een moratorium op het debat, waardoor veel goede ideeën geen kans krijgen. Maar daarmee blijf je blind voor belangrijke maatschappelijke ontwikkelingen. Het bedrijfsleven lijdt aan autisme.”
Dat klinkt herkenbaar, maar wat doe je eraan? Eigenlijk zou elke organisatie zijn eigen idiote-ideeën-site moeten hebben, vindt De Ridder. “Definieer het probleem en maak het vervolgens openbaar. Dat valt niet mee, want dat betekent toegeven dat je zelf geen oplossing hebt. Vervolgens stimuleer je via de site in- en externe mensen deel te nemen aan het denkproces.”
Praktisch of niet, het Instituut voor Idiote Ideeën kon eind vorig jaar de eerste tevreden klant op het conto schrijven. Cateraar Van Hecke (tegenwoordig Sodexho) riep de hulp in van het instituut om met suggesties te komen voor hun nijpende personeelstekort. Uiteindelijk mocht deelnemer Marjorie Gisolf-Smit tienduizend gulden in haar zak steken. Zij bracht Van Hecke op het idee om een kooktheater op te zetten, waarbij leken mogen meekoken. Onlangs startte het bedrijf met sessies voor potentiële medewerkers zodat die kunnen uitzoeken of ze graag in de keuken staan.
Ontsla aandeelhouders
Is de SMO-directeur al op een onvervalst ei van Columbus gestuit? De Ridder: “Bied bedrijven de mogelijkheid aandeelhouders te ontslaan, dat vind ik wel een aardige. Veel bedrijven hebben kapitaal nodig maar durven niet met aandeelhouders in zee, bang als ze zijn voor hun macht. Met een ontslagmogelijkheid los je dat op. Bijkomend voordeel is dat de macht van aandeelhouders minder groot is en vijandige overnames moeilijker worden. Word je als aandeelhouder ontslagen, dan betekent dat natuurlijk niet dat je al je geïnvesteerde geld kwijt bent. Daar kun je gewoon afspraken over maken.”
De Ridder geeft toe dat je vraagtekens kunt zetten bij de praktische uitvoerbaarheid van veel idiote ideeën. “Een geniaal idioot idee dat direct uitvoerbaar is, hebben we nog niet gehad. Dat hoeft wat mij betreft ook niet. Maar ik weet wel zeker dat enkele van onze ideeën uiteindelijk worden uitgevoerd. Zoals het idee om organen te verkopen. Daar kun je zo mee aan de slag. Alle bezwaren tegen zo'n idee zijn schijnethiek.”
