‘Chinese economische groei laagste sinds 2009.’ ‘Amerikaanse economie groeit harder dan verwacht.’ En op dezelfde dag in een andere krant: ‘Economische groei in VS zwakt af.’ We zijn gewend om op deze manier te lezen over economische groei, gemeten aan de hand van het GDP (Gross Domestic Product), of in het Nederlands, bbp (bruto binnenlands product). Maar wat betekent dit eigenlijk? En is het bbp wel een goede graadmeter?
Geen oog voor menselijk welzijn
Volgens Anna Coote is het grootste probleem van ons huidige economische systeem dat we ‘gegrepen zijn door het GDP’. Coote is vrijdag een van de hoofdsprekers tijdens het The Future of Work Symposium van The School of Life. ‘Het heersende idee is dat economische groei het belangrijkste is. Groei, uitgedrukt in GDP of bbp, drijft al het andere. Het is de enige mate van succes waar iedereen aandacht aan besteedt. Maar het bbp heeft helemaal geen oog voor menselijk welzijn, klimaatverandering en de uitputting van natuurlijke bronnen.’
De Britse New Economics Foundation werd in 1986 opgericht door de leiders achter The Other Economics Summit, een tegenhanger van de Groep van Zeven (G7). Coote noemt de stichting een ‘Think- and Do-tank’. ‘We combineren onderzoek en het ontwikkelen van beleid met direct werk in de gemeenschap. Zo geven we mensen de hulpmiddelen om het heft in eigen hand te nemen, vaak lokaal.’
21-urige werkweek: minder stress, minder CO2-uitstoot, meer gelijkheid
Coote en haar team doen al jaren onderzoek naar (betaalde) werktijd. ‘Er is een correlatie tussen kortere werkdagen en lagere koolstofemissies. Ook presteren de meeste mensen de eerste zes uur van een werkdag het best. Daarnaast nemen verschijnselen als stress en angst af bij minder werkuren en kunnen mensen met zorgtaken voor bijvoorbeeld kinderen of ouderen deze onbetaalde verantwoordelijkheden beter combineren met hun betaalde werk.’
Ze vervolgt: ‘Ook is een kortere werkweek voor zowél mannen als vrouwen een belangrijke stap in de richting van gendergelijkheid. Vrouwen zitten vaak vast in een ‘parttime trap’. Zij werken minder dan hun man en voeren daarnaast onbetaald werk in het huishouden uit. Dit belemmert hun loopbaanontwikkeling. Ondertussen werken mannen meer uren, waardoor zij contact verliezen met het gezinsleven. Door allebei bijvoorbeeld 30 uur per week te werken, kunnen alle taken en inkomsten gelijk worden verdeeld.’
Allemaal duidelijke voordelen dus. Maar hoe brengen we dit in de praktijk? Op veel werkplekken word je nog met scheve ogen aangekeken als je structureel om drie uur ’s middags je computer afsluit en opstapt.
Basisinkomen: geen wondermiddel
Coote is geen voorstander van het basisinkomen, dat ze een ‘magisch wondermiddel’ noemt. ‘Als een basisinkomen op grote schaal wordt ingevoerd, is het onbetaalbaar. Mensen die helemaal niet kunnen werken, moeten alsnog extra toelages krijgen. Bovendien is het een individualistische interventie die sociale solidariteit ondermijnt en er niet in slaagt de onderliggende oorzaken van armoede, werkloosheid en ongelijkheid aan te pakken.’ Volgens Coote verandert een basisinkomen niets aan de huidige problemen in het systeem. Hier is een culturele, sociale verandering nodig. ‘We moeten samenwerken en kiezen voor oplossingen met een betere prijs-kwaliteitverhouding dan het basisinkomen, zoals betaalbare toegang tot informatie, opvang en educatie.’
Geleidelijke verandering
‘Een kortere werkweek is een culturele verandering, die moet zich geleidelijk voltrekken. 21 uur is ons stokpaardje, omdat we duidelijk willen maken dat we een radicaal voorstel doen. Maar 21 is geen magisch getal. We vinden niet dat iedereen van de ene op de andere dag 21 uur moet gaan werken. Een werkweek van 30 uur kan een goed begin zijn om nu naartoe te werken.’
‘Jongeren die de arbeidsmarkt betreden, kunnen beginnen met een werkweek van 30 uur. Mensen aan het einde van hun loopbaan kunnen bijvoorbeeld uren afbouwen. Zo veranderen we geleidelijk de cultuur, terwijl we ook praktische maatregelen treffen. Als de overheid per direct een werkweek van 30 uur zou invoeren, wordt dit denk ik niet geaccepteerd.’
‘Ik verwacht dat de verandering begint bij individuele werkplekken. Sommige werkgevers doen dit al. Zij zien verschillen: werknemers zijn gelukkiger, loyaler aan hun werkgever en behalen betere resultaten. Daarnaast is er een rol weggelegd voor vakbonden, die kunnen onderhandelen over minder werkuren. Automatisering zal dit zal ook steeds meer noodzakelijk maken. Vakbonden moeten straks helpen bij de uitdaging dat er minder uren door mensen zijn in te vullen: hoe verdelen we de uren die over zijn eerlijk?
Anna Coote spreekt op het Symposium: The Future of Work van The School of Life, Vrijdag 9 november 2018, 10.00 – 17.30, DeLaMar Theater, Amsterdam.
