Theory U maakt snel naam in managementland. De Europeesche werd er naar eigen zeggen een betere verzekeraar van.
“Nooit eerder tijdens mijn 30 jaar leidinggeven was een team managers zo soepel en zo effectief”, zegt directievoorzitter Gerard ten Brincke over zijn ervaringen van het afgelopen jaar, waarin hij de Theory U combineerde met de principes van het zogeheten ‘Collectief Leiderschap’. “We praten nu veel beter met elkaar.” De betrokkenheid van de medewerkers van de verzekeraar nam in het jaar dat het leiderschapsprogramma gevolgd werd zelfs met ongeveer 40 procent toe, waarvan de organisatie zeker een kwart toeschrijft aan het leiderschapsprogramma. De rest van de stijging wordt verklaard uit het LEAN-programma, dat tegelijkertijd liep, de bekendwording van de positieve cijfers en de zichtbare resultaten van de nieuwe strategie.
Hype
Het begint de trekken van een hype te krijgen: 'Theory U', van Otto Scharmer, een theorie die ‘diepgaande verandering’ belooft en op zijn beurt weer aansluit op de gedachten van Peter Senges boek Presence. In Nederland kreeg het model onder meer full swing door het boek Organisatieontwikkeling met Theory U van Esther de Haan en Eva Beerends, dat in drie maanden door zijn eerste druk heen ging. Herman Wijffels liet zich er al lovend over uit. “Belangrijk werk”, noemde hij het. “Toepasbaar, ook in mainstream organisaties.” En: “Nieuwe bronnen van inzicht die de noodzakelijke transities in onze economie en samenleving kunnen voeden”.
Organisatieontwikkeling met Theory U, Esther de Haan & Eva Beerends, uitgeverij Boom & Nelissen, 264 pagina's 
Being en doing
De basis van de theorie is moeilijk in een paar regels uit te leggen. Het model zegt dat vernieuwing in alle groepen aanwezig is, maar alleen nog aan de oppervlakte moet worden gebracht. Het gaat om de ‘being’ van leiderschap, en niet zozeer om de ‘doing’. En het gaat om het ‘collectieve intellect’ dat in een team aanwezig is. En wat ook belangrijk is: het gaat om dingen voelen, ervaren. De ideeën vonden al ingang bij bedrijven als KLM Cargo, Achmea, TNO, Seats2Meet en The Hub Amsterdam.
Bewustzijn
Ook Europeesche Verzekeringen raakte door de theorie geïnspireerd, als onderdeel van het ‘Collectief Leiderschapsprogramma’ waaraan alle managers van de verzekeraar het afgelopen jaar deelnamen.
“Het programma vergroot het bewustzijn en laat deelnemers ervaren hoe alles met elkaar verbonden is”, vertelt Roelien Bokxem, die met haar bureau PresenceAtWork de verzekeraar in dit programma bijstond. “Zodra je kunt zien hoe je allemaal onderdeel bent van eenzelfde geheel, en hoe de systemen waar we deel van uitmaken continu van kleur veranderen, kun je van daaruit ook intentioneel leidinggeven. Soms door te leiden, soms door te volgen. Het is een totaal ander leiderschapsperspectief”, zegt ze.
In hun kracht
Over tafel vliegen termen als ‘collective whole’, mensen ‘in hun kracht’ laten staan, en een ‘natuurlijk leerproces’. Klinkt een beetje vaag? 
Gerard ten Brincke zegt er desondanks een ander mens van geworden te zijn. “Het gaat erom dat je je eigen belemmeringen overwint en sterkten gebruikt ”, legt hij uit. “Als een collectief bereid is om dat niet impliciet te laten, en die belemmeringen en sterkten echt wil benoemen en erkennen, kun je echt wat opbouwen als een team. Ik heb dit hele concept in elk geval niet eerder zo gezien.”
Body-based
Dit concept krijgt ook handen en voeten met inzet van PresenceAtWork’s eigen body-based assessmentmethode, een van de pilaren onder het programma. De methode identificeert negen energiecentra in het lijf en helpt mensen in contact te komen met wie zij in de kern zijn. Elkaar aanraken dus, en dingen fysiek ondergaan. “Door deze methode kunnen mensen elkaar sneller herkennen in het talent dat zij te bieden hebben, wat het zoveel makkelijker maakt om een hefboom toe te passen op talent dat beschikbaar is”, zegt Bokxem.
Leren via het lijf
De meerwaarde van het programma zit volgens Europeesche-ceo Ten Brincke ook in het feit dat het programma op ervaringsleren is gestoeld. “Er wordt niet alleen een beroep gedaan op je denken, maar ook op je intuïtie en reflexen. Dat je echt fysiek aan je grenzen wordt blootgesteld. Dat maakt het intensief.” Bokxem: “Ervaringsleren biedt de snelste ingang naar gedragsverandering. Via het lijf leer je zoveel sneller dan alleen het hoofd; al het leren in ons programma is hierop gebaseerd.”
Mensen als mensen
“Er ontstaat echt contact tussen mensen als mensen. Niet alleen tussen functionarissen”, aldus Ten Brincke. Dat heeft ook te maken met de eerste avondsessie, waarin mensen de gelegenheid kregen te vertellen over de kruispunten in hun leven. “Het is behoorlijk emotioneel, je begrijpt beter waarom iemand zo is en het blijft je bij”. Bokxem daarover: “Het diepe interpersoonlijke contact is iets wat we bewust creëren in het programma, het is essentieel voor collective presencing. Het vereist een groot bewustzijn dat ontstaat uit vertrouwen en elkaar op een veel dieper niveau kennen. Van hieruit kan innovatie ontstaan. Het is de essentie van Theory U.”
Wie ben ik?
De basis van theorie U is een U-vorm, die linksboven begint met oude patronen, dan omlaag beweegt door cynisme en angst heengaat naar ‘presencing’, waarbij vanuit een open wil antwoord komt op vragen als: wie ben ik? En wat is mijn missie? Na deze fase, onderin de U, wordt de weg naar boven weer ingezet, met fasen als ‘laten ontstaan’ en ‘initiëren’ naar de laatste fase: prototyping, oftewel: het ‘nieuwe uitvoeren door hoofd, hart en handen’ en daarna zelfs nog performing, oftewel het 'opereren als één geheel'. Het is geen stappenplan naar snel succes, maar “meer een houding”, aldus auteur Esther de Haan in haar boek. “Een manier van in het leven staan en naar het leven kijken.”
Niet alle talent
Nu het totale management van De Europeesche al aan de beurt is geweest, is de verzekeraar gestart met een programma om de samenwerking binnen en tussen teams te versterken en er is een programma voor nieuwe managers. Een logische stap, denkt Ten Brincke. “Eindverantwoordelijk zijn betekent niet dat je zelf ook automatisch alle noodzakelijke talent moet hebben. Het gaat erom dat je talent kunt organiseren. En dan is de vraag: wat moet je doen om al dat talent ook aan te boren? Dan moet je in elk geval die talenten kennen. Daar is dit programma uitstekend geschikt voor.”
Teameffectiviteit
Oké, om het concreter te maken, wat behelst het programma nu precies? Bokxem: “Tijdens het programma geven we teams diverse teamopdrachten, waarin zij versteld staan van de soepelheid en snelheid van hun samenwerking. Ten Brincke beaamt dat: "We hebben echt zicht gekregen op ons teampotentieel en weten dat we heel effectief kunnen zijn. Je leert als manager dat je niet alles moet willen bepalen of initiëren, maar dingen ook moet durven laten gebeuren. Als het doel duidelijk is het een kwestie van faciliteren. Als iets vanzelfsprekend is, hoef je het niet iedereen te vertellen. Want dat kan ook overkomen als een motie van wantrouwen. Hier hebben we geleerd wat de echte waarde is van het benutten van het collectieve intellect. In het huidige businessklimaat is het simpelweg niet mogelijk voor één persoon alles te weten. Je kunt niet alles alleen. Dat leert dit programma je als geen ander.”
