Om belangenconflicten te voorkomen is het onvermijdelijk dat de big four na de management-consultants ook de fiscale adviseurs de deur uit doen. Het controleren van de boeken verdraagt zich eenvoudigweg niet met andere activiteiten.
Hoe ziet de toekomst van ons bedrijf eruit? Bij Ahold-accountant Deloitte & Touche in Rotterdam weten ze dat net zomin als de geplaagde medewerkers van hun klant in Zaandam. Ook een andere parallel dringt zich direct op: beide concerns zullen op korte termijn worden opgesplitst. Ahold omdat het als gevolg van onder meer een groot boekhoudschandaal in de VS het vertrouwen van investeerders en beleggers heeft verloren en wordt geconfronteerd met een reeks rechtszaken, Deloitte omdat nu voor de zoveelste keer is gebleken dat de grote 'mdp's' (multi discipliary practises: conglomeraten waar naast accountancy tal van andere diensten worden aangeboden) niet meer in staat zijn op betrouwbare wijze jaarrekeningen van multinationals te consolideren. Ook Deloitte wordt – nog een overeenkomst – geconfronteerd met een rechtszaak, omdat de gedupeerden vermoeden dat de ac-countants verwijtbare steken hebben laten vallen.
Nadat in een eerste afstotingsronde reeds de (IT-)consultants werden verkocht of verzelfstandigd, zullen KPMG, PricewaterhouseCoopers, Ernst & Young en Deloitte & Touche zich verder moeten ontmantelen. Tot alleen accountancy overblijft. Want hoe ingewikkeld de voormannen van de accountacy in Nederland het ook willen maken, de kern blijft glashelder: steeds weer worden controlerend accountants geconfronteerd met conflicterende belangen omdat ze mede het werk moeten controleren van hun directe collega's. Bijvoorbeeld dat van de headhunters: KPMG heeft nog steeds een afdeling KPMG Ebbinge, ook al heeft beurswaakhond SEC in de VS de combinatie accountancy/headhunting expliciet verboden verklaard, net als de combinatie accountancy/in-terim-management, die niettemin tot op de dag van vandaag in ons land bestaat. Of het werk van KPMG CT, dat zich bezighoudt met 'het creëren, le-veren en onderhouden van web-based solutions' wat wel sterk lijkt op IT-consultancy.
Maar als de meest gevoelige combinatie wordt op dit moment gezien die tussen accountancy en belastingadvies, omdat alle vier de mdp's in ons land actief zijn met honderden be-lastingadviseurs en deze afdelingen tot 30 procent van de wereldwijde omzet van de concerns binnenbrengen. Het gaat dan om 3 à 4 miljard dollar per concern. Big, very big business dus, waaraan ze zich tot de laatste snik zullen blijven vastklampen. Deze combinatie is overigens (nog) niet verboden door de SEC, mede dankzij een intensieve lobby van de big four, maar vrij snel na dat oordeel werd de SEC door politici onder druk gezet alsnog een algeheel verbod uit te vaardigen op de combinatie accountancy en belastingadvies door dezelfde mdp bij dezelfde klant. Een recent schandaal bij Ernst & Young, dat als accountant van telecombedrijf Sprint tegelijkertijd agressieve belasting-structuren bedacht voor de aandelenportefeuilles van Sprint's topmannen, heeft de toekomst van deze combinatie weer boven aan de agenda's geplaatst.
Agressief advies
Hoe vriendelijk Deloitte-voorlichter Marcel Baas ook is, veel informatie mag hij niet prijsgeven. Werkt Deloitte, bijvoorbeeld in de VS, ook voor Ahold als belastingadviseur? “Wij doen nooit uitspraken over de aard van de werkzaamheden die we doen in opdracht van een cliënt.” Werkt Deloitte als accountant voor Ahold in Argentinië? “Nee.” Welke partners zijn verantwoordelijk? “Wij voelen niet de behoefte namen van individuen te melden.” Maar navraag bij Ahold levert direct problemen op. “Ja, De-loitte deed voor ons in Argentinië de forensic accounting naar onregelmatigheden bij Disco. De gewone ac-countants van Disco komen van Ernst & Young.” Met andere woorden: het onderzoek dat op 28 februari resulteerde in een juichend Ahold-persbericht en dito krantenkoppen en op grond waarvan de koers 25 procent steeg, is uitgevoerd door een afdeling van hetzelfde bedrijf dat ook de gewone jaarrekening opmaakt. Het bedrijf ook waartegen inmiddels reeds een rechtszaak loopt wegens de 'misleidende verklaring' die het heeft afgegeven als de accountant van US Foodservice, de Ahold-dochter waarvan de winst met een half miljard dollar werd opgepompt en die de crisis rond 'het Nederlandse Enron' heeft ontketend.
Geen wonder dat het on-derzoek van Deloitte aan het licht bracht dat de onregelmatigheden in Argentinië niets te betekenen hebben, alhoewel de complete top van dochter Disco wel het veld moest ruimen.
Vertrouwt u het nog? En dan zwijgen we nog maar over de omstreden status van forensic accounting dat reeds tot diverse rampen heeft geleid die de geloofwaardigheid van de big four nog verder aantasten; volgens diverse deskundigen komt het als eerste in aanmerking, nog vóór het belastingadvies, te worden verboden en/of afgestoten. In Nederland doen de big four voor dezelfde klanten zowel accounting als belastingadvies. Dat is zeker. Gecon-fronteerd met het schandaal rond Sprint zei een woordvoerder van Ernst & Young in het Financieele Dagblad dat hij 'het niet kan uitsluiten dat ook hier particuliere belastingadviezen worden gegeven aan klanten van de accountants'. In een gedurfd interview in de Accountant zei taxpartner Harry Doornbosch van Pricewaterhouse-Coopers dat 'een aantal van de grootste bedrijven in Nederland zelfs reeds besloten heeft accounting en belas-tingadvies uit elkaar te trekken, dus niet meer in te kopen bij dezelfde mdp'. PwC gaf ook aan dat hun belastingadviseurs de 'meer agressieve belastingadviezen' (die bijgevolg de grootse belangenconflicten opleveren voor de accountants die ze moeten beoordelen) niet meer zullen aanbieden aan hun controleklanten. KPMG zegt dergelijk agressief advies 'uit principe niet aan te bieden aan klanten voor wie het ook de jaarrekening doet' en ook Deloitte & Touche zegt wel agressief te blijven adviseren, maar niet aan controleklanten.
Taxshelters
Het zijn juist deze agressieve belas-tingproducten, bekend onder de verzamelnaam taxshelters, die medio februari voor het zoveelste megaschandaal leidden, toen bleek dat Enron tussen 1996 en 1999 geen inkomstenbelasting heeft betaald hoewel het aan beleggers in die periode de ene miljardenwinst na de andere presenteerde. Belastingadviseurs van onder meer de toenmalige accountant Andersen en ook van Deloitte & Touche bedachten de ingenieuze constructies die dit mogelijk maakten. Deze taxshelters hadden namen als Show me the money en Renegade. Geen van de big four wil zeggen bij welk percentage van de controleklanten in Nederland ook belas-tingadvies wordt aangeboden. Door het Ahold-schandaal lijkt de vraag 'hoe nu verder?' definitief be-antwoord: de toekomst is aan de 'accounting-only' firma. In rond Neder-lands: de combinatie van accountancy met andere diensten is de kat op het spek binden. Is dit nieuw? Nee. De discussie loopt al meer dan tien jaar. Pijnlijk is dat de big four in die periode geen millimeter hebben willen wijken en juist altijd zeiden dat 'de kwaliteit van de accounting steeg door de combinatie met andere diensten'. Tot op de dag van vandaag hebben ze het concept van de mdp nog niet verlaten, maar het lijkt onvermijdelijk dat hun kerstboom bal voor bal wordt afgetuigd.
