Veel (startende) ondernemers zijn zich niet goed bewust van aansprakelijkheidsrisico’s. Welke risico’s zijn er en wat betekenen ze in de praktijk:
Zaak- en letselschade (bedrijfsaansprakelijkheid)
De ondernemer, een werknemer of een goed (bijvoorbeeld een machine) veroorzaakt schade aan iemands eigendommen of schade aan een persoon zelf. Uw onderneming is in dat geval aansprakelijk voor de directe schade en de gevolgschade. Vooral de omvang van de gevolgschade is de laatste jaren toegenomen. Steeds meer derden verhalen hun kosten op de veroorzaker. Denk aan de werkgever van een (tijdelijk) arbeidsongeschikt slachtoffer die de kosten van loondoorbetaling claimt.
Relatief veel ZZP-ers verzekeren hun bedrijfsaansprakelijkheidsrisico’s niet. Ten onrechte wordt gedacht dat de particuliere aansprakelijkheidsverzekering dit soort huis-tuin-en-keukenclaims vergoed. Een onverstandige bezuiniging. De kosten van een dergelijke verzekering zijn doorgaans niet hoger dan 10 euro per maand.
Productaansprakelijkheid
Wie een product produceert of dit importeert van buiten de Europese Unie is verantwoordelijk voor de zaak- en letselschade die een gebrekkig product veroorzaakt en de gevolgschade daarvan. Dit geldt ook voor producenten en handelaren die exporteren naar andere markten zoals USA en Canada. De kosten voor het terughalen van gebrekkige producten (product recall) valt niet onder het aansprakelijkheidsrisico.
Juridisch gezien is er alleen sprake van een gebrekkig product als het product fysieke schade aan iemands eigendommen of letselschade aan een persoon aan kan richten.
Werkgeversaansprakelijkheid
Een werkgever is verantwoordelijk voor een veilige werkomgeving. Dat houdt in dat u aansprakelijk bent voor alles dat een werknemer tijdens zijn/of haar functie-uitoefening overkomt. Er zijn twee uitzonderingen die claims voorkomen:
- U kunt aantonen dat u aan de zorgplicht heeft voldaan
- Er is sprake van opzet of bewuste roekeloosheid van de werknemer.
Heeft u niet voldaan aan de zorgplicht? Dan kunt u een forse boete verwachten. Zorgplicht is veel meer dan papieren beleid. Zorgplicht is vooral controleren, handhaven en streng ingrijpen waar nodig.
Werkgeversaansprakelijkheid voor berijders van motorrijtuigen
Een bijzondere vorm van werkgeversaansprakelijkheid is het risico van werknemers die zakelijk reizen in motorrijtuigen. Als werkgever bent u verantwoordelijk voor de schade die de werknemer veroorzaakt aan zijn eigen auto. Dat houdt in schade in de vorm van eigen risico en no-claimverlies of – indien niet all-risks verzekerd – de gehele casco-schade op dagwaarde. Ook de letselschade en alle gevolgschade als gevolg van een onopzettelijk zelf veroorzaakt ongeval valt onder uw aansprakelijkheid.
Waarom zijn deze risico’s bijzonder? In de eerste plaats omdat het voor een werkgever niet-beïnvloedbaar is. In de tweede plaats omdat deze risico’s standaard zijn uitgesloten op de meeste bedrijfsaansprakelijkheidsverzekeringen. Het risico lijkt klein, maar twee recente arresten van de Hoge raad logen er niet om: werkgevers werden verantwoordelijk gehouden voor respectievelijk 600.000 en 900.000 euro schade, vooral vanwege gemiste carrièrekansen..
Contractuele aansprakelijkheid (Beroepsaansprakelijkheid)
Wie een overeenkomst niet, niet tijdig of niet naar behoren nakomt kan schade veroorzaken aan een ander. Die schade kan fysiek van aard zijn (bijvoorbeeld schade aan een product omdat een bepaalde handeling niet of niet tijdig is uitgevoerd) maar meestal is er sprake van financieel nadeel: misgelopen inkomsten en/of meerkosten van een opdrachtgever. De contractspartij kan dan de geleden schade verhalen op de veroorzaker.
Bij contractuele aansprakelijkheid geldt: voorkomen is beter dan genezen.
Overeenkomsten zo goed mogelijk nakomen is uiteraard een zaak van gezond ondernemerschap. Mocht er toch onverhoopt iets misgaan dan is het verstandig om daar vooraf goede schriftelijke spelregels over af te spreken. Dat kan in de algemene voorwaarden en de overeenkomst zelf. Leg vast wie waarvoor verantwoordelijk is, hoe (tussentijdse) controle wordt uitgevoerd en – in geval van schade – hoe hoog de aansprakelijkheid maximaal is.
Veel starters hanteren geen eigen leveringsvoorwaarden. Zolang de overeenkomst met de opdrachtgever(s) goed opgesteld zijn is dat niet echt een probleem. Het wordt pas problematisch als u klakkeloos standaardovereenkomsten of inkoopvoorwaarden van grote contractpartijen accepteert. Hierin staan vaak onredelijke bepalingen over de eigen aansprakelijkheid. Accepteer dat niet! Het is een fabeltje dat die overeenkomsten en voorwaarden onaantastbaar zijn. Schakel een goede juridisch adviseur in om de scherpste kantjes van een overeenkomst af te halen. Een actie die de investering dubbel en dwars waard is.
Bestuurdersaansprakelijkheid
Wie denkt dat een BV alle risico’s om persoonlijk aansprakelijk gesteld te worden afdekt heeft het mis. Een bestuurder van een rechtspersoon (zoals een BV, maar ook een vereniging of stichting) is persoonlijk en hoofdelijk aansprakelijk indien die zijn taken als bestuurder niet naar behoren heeft uitgeoefend. Denk aan het niet voldoen aan de (wettelijke) regels van financiële verslaglegging en het niet (volledig) betalen van belastingen en sociale premies.
U kunt ook tekort schieten in het toezicht. Bijvoorbeeld het niet tijdig melden van surseance van betaling aan een belangrijke leverancier. De kans op bestuurdersaansprakelijkheidsclaims is de laatste jaren fors toegenomen. Bij aansprakelijkheidsclaims wordt vaak standaard de bestuurder persoonlijk aansprakelijk gesteld.
Strafrechtelijke aansprakelijkheid
Wie tekort schiet in zijn/haar zorgplicht – als werkgever, producent, winkelier of dierentuin – en als gevolg daarvan schade veroorzaakt, loopt de kans strafrechtelijk vervolg te worden. Met andere woorden: reken uit hoe ver uw gorilla springt.
Tekst: Rutger Betlem en Norbert Bakker (Topic Partners)
