Medewerker? Leidinggevende? Die grens vervaagt, zegt veranderkundige Jaap Boonstra. Hij is hoogleraar Organization Dynamics bij Esade Business School in Barcelona en hoogleraar Organizational Change bij de Wirtschaftsuniversität Wien. Ook schreef Boonstra boeken als Veranderen als samenspel en Leiders in cultuurverandering.
Echte vernieuwing in organisaties komt volgens de hoogleraar zelden vanuit de top. Vernieuwers zitten vaak in de uitvoering.
Het zijn diegenen die een droom nastreven of ergens tegenaan lopen en de dingen daarom anders doen. Dat zijn de innovatieleiders: de initiatiefnemers die regels doorbreken en daarmee tegen de ouderwetse ‘leiding’ in gaan.
‘Als moderne ceo of manager bepaal jij niet langer alleen de koers van een organisatie’, zegt Boonstra. Dat betekent dat de ouderwetse leider, alleen aan de top, niet langer bestaat of overleefd.
Er staat een nieuwe leider op. Iemand die nauw samenwerkt met medewerkers uit alle lagen van de organisatie en op basis daarvan de waarden van een organisatie weergeeft. Boonstra: ‘Wie zijn wij (in plaats van ik), waar staan we voor en hoe realiseren wij duurzame veranderingen?’
Dit wil de manager van de toekomst (niet)
Datzelfde geluid komt volgens Boonstra nu ook sterk bij de ‘leiders van de toekomst’ vandaan. Hij geeft les op verschillende universiteiten in Europa aan masterstudenten Internationaal Management.
Wanneer hij deze studenten zo’n zes jaar geleden naar hun ‘next step’ vroeg, was het antwoord duidelijk: 40 procent wilde naar een groot consultancy- of accountancybureau, 30 procent naar een grootbank of verzekeringsmaatschappij en de rest naar een grote corporate met een internationale oriëntatie.
‘Nu ik deze studenten diezelfde vraag stel, krijg ik een compleet ander antwoord’, zegt Boonstra. ‘Haast geen enkeling wil nog de accountancy in, want geen gezonde werk-privébalans. En de banken? Hebben afgedaan, want zijn niet meer te vertrouwen. Een groot adviesbureau dan? Nee, dankje lekker, want daar is te weinig aandacht voor duurzaamheid en maatschappelijke betekenis.’
Lees ook: Leiders die het klimaat niet serieus genoeg nemen worden ‘gecanceld’ op de arbeidsmarkt
Waardegedreven leiderschap
Waar de studentmanager dan een toekomst ziet? Bij een, liefst wat groter, bedrijf dat voor de studenten belangrijke waarden, zoals duurzaamheid, diversiteit en inclusiviteit nastreeft.
‘Studenten maken zich zorgen over het milieu en de ongelijkheid in de wereld. De student van nu zegt letterlijk: als een organisatie daar geen beleid op heeft, heb ik daar niets te zoeken. Dat is een interessante ontwikkeling, die leiderschap op basis van waarden belangrijker dan ooit maakt: waar staan en gaan we voor? En door welke waarden laten wij ons, in elke laag van de organisatie, leiden?’
Voor ego’s is geen plaats meer
Voor leiders ‘oude stijl’ met een top-downbenadering is volgens Boonstra echt geen plaats meer. ‘De leider van nu speelt “de held” niet meer, maar stelt zich dienstbaar op. Het gaat letterlijk om het weggeven van leiding en om het geven van verantwoordelijkheid aan anderen, want innoveren doe je samen.’
Lees ook: Hoe je bij dienend leiderschap je team centraal stelt
Nee, dat is niet voor elke leider even makkelijk, aldus Boonstra. Het begint met het leren kennen en intomen van het eigen ego. ‘Dat vinden veel leiders echter lastig. Wanneer er alleen een foto van de leider, in plaats van het team, bij de opening in het jaarverslag staat, weet je al genoeg. Op dat moment gelooft een leider té veel in zichzelf en te weinig in de wereld om hem heen.’
Volgens Boonstra heb je als leider wel een beetje ego – zelfwaardering en kracht – nodig om succes te behalen. ‘Wanneer jij je eigen ego kent, ken je ook je eigen drijfveren én je eigen angsten. Veel mensen met een te groot ego worden gedreven door die angsten, die altijd ergens vandaan komen. Neem bijvoorbeeld de angst voor armoede of de angst om niet gezien te worden. Het is daarom belangrijk om je eigen ego goed te kennen: wat ga jij aan of uit de weg? Alleen zo kun jij dat ego in toom houden.’
Echte leiders dulden tegenspraak
Leiders die zich verliezen in hun ego, verzamelen volgens Boonstra vaak alleen mensen om zich heen die geen weerwoord geven. Terwijl sterke leiders dat tegengeluid juist waarderen. Beter gezegd: zij zien er de kracht van in, want tegenspraak leidt vaak tot nieuwe inzichten.
De beste vragen die een leider kan stellen? Hoe heb ik jou geholpen en wat kan ik de volgende keer beter achterwege laten.
Op basis van die vragen krijg je volgens Boonstra feedback op jouw concrete gedrag. Het gaat er hier niet om wat iemand van jou (en dus je ego) vindt, maar wat iemand van jouw gedrag vindt.
‘Omdat je eerst vraagt naar hoe jij iemand hebt geholpen, ontstaat er een positieve sfeer in het gesprek. En als je daarna vraagt wat je beter achterwege kunt laten, krijgen mensen de kans om in diezelfde positieve sfeer een eerlijk antwoord te geven. Zo werk je samen aan verbetering.’
Lees ook: Hoe komt het toch dat managers niet naar hun medewerkers willen luisteren?
