Zo’n 20 procent van de beroepsbevolking heeft een chronische aandoening en dit aandeel neemt de komende jaren fors toe. In 2030 zal één op de vier werknemers een chronische ziekte zoals kanker, longaandoeningen, diabetes, reuma of hart- en vaatziekten hebben. Het zijn cijfers die de Arbo Unie een aantal jaren terug deelde.
Het platform Fit for Work kwam recent, met inbreng vanuit de SER (Sociaal-Economische raad), tot een nog grotere groep chronisch zieken. Meer dan de helft van de Nederlandse bevolking (58 procent) heeft een chronische aandoening. In totaal zijn dit 9,9 miljoen mensen.
Een ‘chronische aandoening’ is hier gedefinieerd als een aandoening waarbij over het algemeen geen uitzicht is op volledig herstel. De verwachting is dat hier nog een groep mensen bijkomt als gevolg van Covid-19. Dit zijn de mensen met Covid Associated Lung Disease (CALD). Het belangrijkste kenmerk van deze aandoening is blijvende longschade.
Combinatie chronisch ziek en werk
De meeste mensen met een chronische ziekte kunnen en willen blijven werken. Zij hebben er behoefte aan om een volwaardig onderdeel te zijn van de maatschappij en werk speelt daarin een belangrijke rol. Maar hoe combineer je een chronische ziekte nu het beste met werk? En is het eigenlijk wel mogelijk om een topfunctie te bereiken – of een eigen bedrijf te leiden – als je chronisch ziek bent?
Phill Robinson, voormalig topman van softwarebedrijf Exact, laat zien dat dit laatste in ieder geval mogelijk is. In 2017 werd er bij hem Parkinson gediagnosticeerd. Hoewel hij inmiddels een stapje terug heeft gedaan, heeft hij nog lange tijd goed kunnen functioneren als CEO. En zo zijn er meer voorbeelden van mensen die ondanks hun ziekte toch op hoog niveau blijven presteren. In veel gevallen leidt het werk juist ook af en geeft het kracht om door te gaan.
Een gezonde balans tussen belasting en belastbaarheid speelt doorgaans een grote rol bij het combineren van een chronische ziekte met werk. Volgens Robbert Janssen, arbeidsdeskundige en oprichter van het Centrum Chronisch Ziek en Werk (CCZW), is werken met de nodige aanpassingen vaak nog prima mogelijk. Janssen heeft zelf reuma en kan zijn werkzaamheden blijven uitvoeren door zijn tijd goed in te delen. Het bijzondere is dat er bij het CCZW allemaal loopbaanprofessionals werken die zelf chronisch ziek zijn. Zij worden ingehuurd door werkgevers om mensen met een chronische ziekte te begeleiden bij werk vinden en aan het werk blijven.
Werkgevers
Dergelijke begeleiding blijkt hard nodig want volgens een onderzoek van de Arbo Unie zijn er nog te weinig werkgevers ingesteld op het omgaan met chronisch zieke werknemers. Ruim driekwart van de organisaties bleek tekort te schieten bij de begeleiding en was niet voorbereid op de verwachte toename van chronisch zieke medewerkers. Bijna de helft, 45 procent, nam geen maatregelen om uitval van chronisch zieke collega’s te voorkomen. Volgens Janssen zijn er een aantal zaken waar werkgevers op kunnen inzetten:
- Aanpassen van de werktijden (bijvoorbeeld op het ‘ritme’ van de ziekte. Sommige mensen zijn vooral in de ochtend erg stijf of moe)
- Fysieke aanpassingen op de werkvloer, thuis of onderweg
- Verbeteren van autonomie in opleiding en werk. Laat mensen zelf het werk en dagritme regelen zodat er optimaal gewerkt wordt op momenten dat men energie heeft
- Houd rekening met medische zaken (bijvoorbeeld het innemen van medicatie op het werk en thuis, het toedienen van injecties of het volgen van therapie)
- Blijf communiceren
Levend verlies
Janssen benoemt hierbij tevens het zogenaamde ‘levend verlies’. Hij vertelt: ‘Bij een progressieve chronische aandoening nemen mensen in de loop der jaren telkens weer afscheid van iets.’ Als je bijvoorbeeld reuma hebt, ga je steeds wat meer achteruit. Elk jaar komt er weer iets bij wat je niet meer kunt. En als je MS (Multiple sclerose) hebt, kan het zijn dat je je arm of been op een gegeven moment niet meer kunt gebruiken, of dat je steeds slechter gaat zien. Het zijn elke keer opnieuw weer rouwervaringen. ‘Het is belangrijk voor het management zich hier bewust van te zijn’, aldus Janssen.
Maatwerk
Voor de medewerkers zelf is het allemaal ook niet bepaald eenvoudig. Zo moeten zij besluiten of en in hoeverre zij hun collega’s en leidinggevenden inlichten over hun chronische aandoening. Janssen geeft aan dat dit maatmerk is. ‘Vraag jezelf ten eerste af of het relevant is voor je functie-uitoefening. Als het niet relevant is, hoef je het niet per se te melden. Als jij je werk echter goed kan doen maar daarbij wel minder belastbaar bent, dan moet je er wel iets over vertellen.’
Een andere belangrijke tip is het aandragen van oplossingen. Als je vertelt dat je chronisch ziek bent, benoem dan vooral de dingen die je wel kan. Zorg dat je daarbij zelf zoveel mogelijk de regie behoudt. ‘Stel, je hebt de ziekte van Crohn. Dan kan je aangeven dat je prima kan werken maar dat je wel graag een toilet in de buurt hebt’, zegt Janssen.
Psychische stoornis
Bij chronische aandoeningen uit de psychiatrische hoek ligt het allemaal nog wat gevoeliger. Denk hierbij aan een angststoornis of manisch-depressiviteit. Janssen: ‘Een fysieke beperking is over het algemeen makkelijker bespreekbaar dan een psychische beperking. Een goede band met je leidinggevende is dan erg belangrijk. En schakel ook altijd een vertrouwenspersoon in, zoals de bedrijfsarts.’
Toch hoeven dit soort aandoeningen je succes niet in de weg te staan. Janssen kent verschillende mensen in topfuncties met een angststoornis. Ook hierbij geldt weer dat zij met de nodige aanpassingen prima kunnen functioneren.
