Een crisis is een broedplaats voor creativiteit en ondernemerschap. In onze serie Starten in Crisistijd spreekt Sprout met succesvolle ondernemers over het starten in de vorige crisis.
Vier dagen voor de aanslagen van 11 september 2001 sloot René Schoenmakers de investeringsronde voor zijn toenmalige bedrijf The Missing Link. Het zou zijn eerste ervaring worden met ondernemen in crisistijd. The Missing Link maakte webportals voor grote telecomproviders zoals Planet Internet van KPN. “We hadden 120 medewerkers op de loonlijst en ineens klapte de hele economie in elkaar. KPN moest zowat staatssteun ontvangen om te overleven, alle projecten werden ineens ingetrokken. We zaten plotsklaps zonder werk. ”
Hands-on
Ondanks het geld van de investeringsronde ondernam Schoenmakers meteen actie en ging op zoek naar alternatieve verdienmodellen. “Door zo’n crisis kom je er achter wie echt van belang zijn binnen je bedrijf. Dat zijn niet de consultant-achtige types die enkel Powerpoint-presentaties in elkaar kunnen draaien en houden van vergaderen. Daar heb je niets aan. Je hebt praktische hands-on mensen nodig, die kunnen meebewegen met de nieuwe realiteit. Dat zie je nu in de zorg, waar stafafdelingen en managers even niet belangrijk zijn, maar ook bij ondernemers, de goede kunnen zich juist nu onderscheiden.”
“Door veel met potentiële klanten te praten kwamen we er al snel achter dat er veel vraag was naar .Net-ontwikkelaars voor o.a. Microsoft’s Sharepoint-technologie. Ziekenhuizen en gemeenten draaiden in die tijd veel met Microsoft omgevingen en wilden daarin voor het eerst digitale loketten en intranetten realiseren.. Het grote voordeel: de (semi-)publieke sector had wel het kapitaal om te investeren in IT. Het betekende dat mensen zich intern snel moeten omscholen, maar de nieuwe focus bracht ons bedrijf in een groeiversnelling.”
Verkoop
De crisis zorgde ook dat de rol van Schoenmakers veranderde. Van iemand die veelal aan het bedrijf bouwde, ging hij terug de operatie in om met partners in gesprek te gaan en intern de koerswijziging te begeleiden. “We zagen ook dat er veel behoefte was aan bijvoorbeeld Java-ontwikkelaars. Door het kapitaal voorhanden konden we in die periode voordelig een bedrijf overnemen met die expertise in huis. Later heb ik The Missing Link verkocht aan Ordina en moest er volgens het contract twaalf maanden blijven werken. Dat is als ondernemer ontzettend lastig. Je bent nog steeds betrokken, maar moet overal toestemming voor vragen. Ik was blij toen het jaar voorbij was.”
“Het lastigste aan de crisisjaren was dat ik het soms best eenzaam vond. Je hebt wel een management team om je heen, maar daar moet je ook ingrijpen. Je zit niet in een gelijkwaardige situatie zoals je dat met een compagnon hebt. Het was één van de redenen dat ik Catawiki met Marco Jansen ben begonnen. Samen ondernemen is een stuk leuker dan alleen.”
Catawiki
Catawiki was het volgende zakelijke avontuur waarin de ondernemer een flinke financiële crisis doormaakte, de kredietcrisis van 2008. De website ging live op de dag dat Lehman Brothers failliet ging. Schoenmakers, een fervent verzamelaar van stripboeken en grammofoonplaten, zat veel op Marktplaats en eBay te speuren naar uitbreiding van de collectie. Het was zoeken naar een speld in een hooiberg en Schoenmakers voorzag een platform waar de “rommel” er door iemand met kennis van zaken uitgefilterd was zodat je alleen interessante verzamelobjecten overhield. Dat zou veel tijd schelen en inspelen op de behoefte van veel verzamelaars.
Veilingmodel
“Het veilingmodel was geboren. Eerst moest er een community ontstaan zodat er genoeg vraag en aanbod zou zijn. De eerste veilingen zouden anders doodslaan. In die tijd zaten we zelf veel op online fora om het platform onder de aandacht te krijgen. Later ging dat organisch toen er bijzondere stukken werden aangeboden: de eerste Suske en Wiske, het skelet van een mammoet of een haar van Napoleon. We hadden een slim proces waarmee we doorlopend persberichten uit stuurden. Steeds als er iets uitzonderlijks werd aangeboden of een hoge opbrengst werd gehaald. Daarmee haalden we voortdurend de pers – er was een week waarin we 4 keer op de homepage van Nu.nl en iedere dag in de krant stonden. Vaak ook de wereldpers. We hadden PR schaalbaar gemaakt.”
De homepage van Catawiki in 2008 en 2020
“We startten middenin de crisis, maar gelukkig begonnen we het bedrijf met zijn tweeën en hadden dus bijna geen kosten. Door de crisis hebben we geleerd om ontzettend zuinig te zijn, met zo min mogelijk middelen zoveel mogelijk impact maken. Al snel hadden we voet aan de grond in onder meer België en Frankrijk, waar veel stripverzamelaars zijn, en later groeiden we ook heel snel in landen als Italië en Spanje. De snelle groei trok de aandacht van bijna alle grote VC’s van over de hele wereld. Stuk voor stuk waren ze onder de indruk dat we zo extreem kapitaal-efficiënt opereerden. Mede daardoor konden we enkele grote internationale investeringsrondes doen nadat we voor onze eerste investeringsronde in 2010 al in zee waren gegaan met Peak Capital en de Investerings- en ontwikkelingsmaatschappij voor Noord-Nederland (NOM).”
Meevaller
“Het ondernemen in de financiële crisis bracht voor ons een tweetal voordelen met zich mee. Ten eerste waren er een hoop goede mensen beschikbaar omdat matig-presterende bedrijven omvielen voor wie ze werkten. Omdat mensen meer thuis zaten werd ons platform tegelijkertijd populairder, men zocht naar alternatieve bronnen van inkomsten, bijvoorbeeld door verzamelingen te verkopen.”
Het businessmodel van Catawiki bleek een schot in de roos en het bedrijf werd door Deloitte uitgeroepen tot snelst groeiende techbedrijf van Europa, met enkele honderden miljoenen omzet. Eind 2016 besloten de oprichters een stap terug te doen, omdat ze ondernemen geweldig vonden maar het aansturen van heel veel mensen – er waren intussen ruim 500 medewerkers – minder leuk. Schoenmakers zit sindsdien in de “board”, het raad van bestuur. “De laatste 6 maanden waren winstgevend en het Catawiki-concept lijkt ook deze crisis goed te doorstaan.”
Een nieuw begin
Ondertussen bouwt Schoenmakers aan zijn nieuwste bedrijf, Vipio, dat hij toevalligerwijs wederom middenin een crisis aan het starten is. “Vipio moet een platform worden voor bijzondere overnachtingen in bijvoorbeeld vuurtorens, boomhutten of iglo’s. We waren van plan in maart live te gaan, maar het coronavirus heeft de volledige reisbranche op ‘stop’ gezet. We wachten rustig af hoe de markt zich ontwikkelt en hopen later dit jaar alsnog van start te kunnen. We zijn overigens wel al open voor aanbieders van bijzondere accommodaties.”
Wanneer dat zal zijn, daar durft Schoenmakers geen uitspraken over te doen. “Ik ben vooral blij dat ik weer een nieuw project heb om aan te werken met mensen waarmee ik in het verleden goed heb samengewerkt. Met één persoon al sinds de crisisperiode van The Missing Link. Marco is er deze keer niet bij, die geniet nog even van de rust. Bij mij ging het jeuken om weer wat nieuws te beginnen, wederom vanuit een eigen behoefte. Ik moest ergens overnachten maar had geen zin in een saaie hotelkamer. Een bijzondere overnachting was nog niet zo makkelijk te vinden. Hoe groot we het willen maken? We mikken zeker op de internationale markt, maar dat we een serieuze concurrent voor Airbnb zullen worden valt nu nog niet te zeggen.”
5 ondernemerslessen van René:
1. Zet door: Ga door waar anderen stoppen. “Sowieso gaat ondernemen minder om het idee – Catawiki is ook begonnen terwijl eBay al bestond – maar meer om de uitvoering en het doorzettingsvermogen van de founders.”
2. Wees creatief en handel snel: durf andere wegen te kiezen.
3. Wees zuinig: Bij Catawiki kregen we van VC’s altijd de feedback dat ze niet konden geloven dat we met zo weinig geld zo veel groei hadden bereikt.
4. Hands-on: Zorg dat je altijd – ook buiten crisistijd – praktische, “hands-on” mensen aanneemt. Wees waakzaam voor consultant-achtige types die denken in Powerpoints en vergaderingen.
5. Scout: In een crisis ontstaan bijzondere kansen omdat er goede mensen, die bij de verkeerde bedrijven werkten, op de markt komen. Haal ze op tijd aan boord. En let op interessante overnamekansen.
