Cadwalladr reisde na het Brexit-referendum terug naar haar geboorteplaats Ebbw Vale, een kleine stad in Wales, waar 62 procent van de kiezers op ‘Leave’ had gestemd. Het voormalige grauwe kolenstadje was sinds haar jeugd verrijkt met een nieuw sportcentrum, bruggen en betere wegen. Nota bene: dankzij EU-subsidies. Een jonge man voor dat sportcentrum vertelde Cadwalladr dat hij voor de Brexit had gestemd, “omdat de EU niks voor hem had gedaan”. Die boodschap kreeg Cadwalladr van nog veel meer inwoners. “Take back control” en weg met de immigranten en vluchtelingen, terwijl een Poolse vrouw “praktisch de enige buitenlander” was in de stad.
Gaandeweg ontdekte Cadwalladr dat de inwoners zich hadden laten leiden door (gesponsorde) berichten op Facebook. Terugzoeken van die berichten bleek lastig, want advertenties worden door Facebook niet openbaar gearchiveerd. “Er was geen spoor meer van te vinden.”
Duisternis
Het Brexit-referndum speelde zich zo voor een belangrijk deel af “in de duisternis”, zegt Cadwalladr. “What happens at Facebook, stays at Facebook“, parafraseert zij een bekend adagium. “Want alleen jij ziet jouw nieuws-feed, en daarna verdwijnt het. Dus we hebben geen idee wie welke advertenties kocht, welke impact die advertenties hadden, welke data werd gebruikt om mensen te targetten, of hoeveel geld ermee gemoeid was.”
Facebook heeft die gegevens wel, maar weigert ze te openbaren, merkt Cadwalladr op. Ondanks het feit dat het Britse parlement Facebook-oprichter Mark Zuckerberg er meerdere keren om heeft gevraagd.
Overtreding
Zo maakte Facebook zich waarschijnlijk schuldig een aantal strafbare feiten, zegt Cadwalladr. Dit omdat er volgens Britse verkiezingsregels een limiet zit aan hoeveel je kan doneren aan een politieke campagne. Dit zijn regels die zijn ontstaan in de 19e eeuw, om te voorkomen dat kiezers letterlijk gekocht werden. Die regels werken in een tijdperk van Facebook niet meer. “Je kunt zoveel geld als je wil spenderen op Facebook, Google of YouTube, en niemand zal het weten.”
Zo spendeerde de ‘Vote Leave’-campagne waarschijnlijk tonnen, zo niet miljoenen euro’s aan advertenties waarin bijvoorbeeld ten onrechte werd gesteld dat Turkije binnenkort onderdeel zou worden van de EU:
Cadwalladr noemt deze desinformatiecampagne “de grootste electorale fraude in Groot-Brittannië van de afgelopen 100 jaar”. Zo ondermijnen de “goden van Silicon Valley”, waaronder ook Larry Page en Sergey Brin (Google), volgens haar de democratie.
