‘We gaan een bod uitbrengen’, zegt de man aan de andere kant van de lijn. ‘We gaan jullie kopen.’ Zo begon op 6 maart 2022 het telefoongesprek dat Peter Berdowski, topman van baggeraar Boskalis, definitief duidelijk maakte dat zijn bedrijf een prooi was geworden.
De beller was Jaap van Wiechen, directeur van HAL Investments, de geheimzinnige investeringsmaatschappij die vanuit de Millenniumtoren in Rotterdam een imperium beheert van miljarden euro’s.
Nu, ruim twee jaar later, slaat HAL opnieuw toe. Deze keer samen met dochteronderneming Boskalis. Het neemt de Nederlandse activiteiten over van bouwconcern VolkerWessels, een deal die HAL in één klap tot een van de grootste bouwpartijen van Nederland maakt.
Wat is HAL Investments? En wie zit erachter? Een blik op de roemruchte geschiedenis van het bedrijf dat ook wel wordt gezien als het Nederlandse equivalent van Berkshire Hathaway, het investeringsfonds van superbelegger Warren Buffett.
Van schepen naar miljarden
De geschiedenis van HAL begint in 1873, toen de Nederlandsch-Amerikaansche Stoomvaart-Maatschappij werd opgericht in Rotterdam. Later bekend als de Holland-Amerika Lijn, de rederij die generaties landverhuizers en passagiers over de oceaan vervoerde naar de nieuwe wereld.
Willem van der Vorm, zoon van een vlasboer uit IJsselmonde, redde het bedrijf in de jaren dertig van de ondergang. Van loopjongen klom hij op tot een van de machtigste havenbaronnen van Rotterdam. Zijn motto was al veelzeggend: ‘Groen-wit-groen, hard werken en weinig poen.’
Die zuinigheid bleef een familietrek. In 1988 verkochten Willems erfgenamen de cruiseschepen van de Holland-Amerika Lijn voor 1,2 miljard gulden aan het Amerikaanse Carnival Corporation. Ze besloten de opbrengst te investeren. Zo werd HAL Investments geboren, een investeringsmaatschappij die inmiddels uitgegroeid is tot een van de meest succesvolle van Europa.
Generaties later zou Martijn van der Vorm het bedrijf naar ongekende hoogtes stuwen. Onder zijn bijna veertig jaar lange leiding groeide HAL uit tot een van de machtigste investeringsmaatschappijen van Nederland, met een vermogen van 15,5 miljard euro. In mei nam hij definitief afscheid van het bedrijf, maar de invloed van de oprichtersfamilie blijft onverminderd groot.
De stille miljardairs
Achter HAL schuilt nog altijd de familie Van der Vorm. Met een geschat vermogen van 8,4 miljard euro staat de familie op de tweede plaats in de Quote-lijst van rijkste Nederlandse families, vlak achter de Brenninkmeijer-clan van C&A. Met een belang van ruim 70 procent in HAL blijft de familie stevig verankerd in het investeringsfonds.
Martijn van der Vorm was de verpersoonlijking van de bedrijfscultuur van HAL: gesloten, gedisciplineerd en gericht op de lange termijn. In 25 jaar als topman gaf hij geen enkel interview. Hij verscheen zelden op openbare bijeenkomsten en als hij dat deed, kwam hij binnen ‘als inspecteur Columbo’, zoals een zakenrelatie het in NRC omschrijft: ‘Een onopvallende man in een lange regenjas.’
Zijn opvolger als commissaris is broer Barend, waarmee de familie Van der Vorm haar grip op het bedrijf behoudt. De familie woont grotendeels in Monaco, vanwaaruit ze hun investeringen sturen. Via een ingewikkelde constructie met holdings op Curaçao en trusts op Bermuda wisten ze jarenlang grotendeels buiten het bereik van de Nederlandse belastingdienst te blijven. Na een miljardendeal met de fiscus keerde het bedrijf op 1 april 2024 terug naar Rotterdam.
Hollandse glorie als strategie
HAL’s investeringsstrategie kenmerkt zich door geduld en een voorkeur voor bedrijven met sterke marktposities. ‘Ze denken echt met je mee’, zegt een bestuurder van een voormalige HAL-deelneming tegen de Volkskrant. ‘Het fijne is: ze zitten er echt in voor de lange termijn. Ze hebben niet de hijgerigheid van andere investeringsfondsen.’
De portefeuille van HAL leest als een overzicht van Nederlandse bedrijfsiconen. Naast Boskalis heeft HAL grote belangen in tankopslagbedrijf Vopak (51,4 procent), webwinkel Coolblue (56,4 procent) en SBM Offshore (22,88 procent). Ook bezit HAL Het Financieele Dagblad via FD Mediagroep.
Opvallend is de voorkeur voor maritieme bedrijven en ‘Hollands Glorie’. Van baggeren tot scheepvaart, van olieopslag tot offshore energie: HAL investeert graag in sectoren waar Nederland van oudsher sterk in is.
Zakendoen à la Van der Vorm
De werkwijze van HAL wordt gekenmerkt door nuchterheid en grondigheid. Het bedrijf rekruteert de slimste afgestudeerden van Nederlandse universiteiten, liefst fysici en Delftenaren die goed met cijfers overweg kunnen. De bedrijfscultuur ademt soberheid: lunches met boterhammen en kaas, pakken melk op tafel, geen poespas.
‘Van der Vorm is heel trefzeker’, zegt oud-commissaris Harry Langman tegen NRC. ‘Als je zo vaak geluk hebt, speelt er iets anders.’ Dat blijkt uit de cijfers: HAL deed het de afgelopen decennia beter dan Warren Buffetts Berkshire Hathaway.
Bij overnames hanteert HAL een harde lijn. Toen het bedrijf in 2022 Boskalis overnam, bood het 32 euro per aandeel – ‘een wat mager bod’ volgens de Vereniging van Effectenbezitters. Dus gooide HAL op de valreep er nog een euro bovenop. ‘Ze hebben meer dan dertig jaar geduld moeten hebben, maar gekregen wat ze wilden’, zei ceo Berdowski achteraf.
Van brillen naar bouw
HAL’s succes komt niet alleen van maritieme investeringen. Jarenlang was het bedrijf eigenaar van brillenketen GrandVision, met merken als Pearle. In 2021 verkocht HAL dit belang aan EssilorLuxottica, een deal die de oorlogskas van HAL flink spekte. De boekwinst bedroeg zo’n 3,5 miljard euro.
Die oorlogskas komt nu van pas bij de overname van de Nederlandse activiteiten van bouwconcern VolkerWessels. De bouw- en infrastructuurtak was vorig jaar goed voor een omzet van 3,6 miljard euro en een bedrijfsresultaat van 217 miljoen euro. Samen met bestaande bouwactiviteiten van Van Wijnen (eigendom van HAL voor 88 procent) ontstaat zo een bouwreus die kan concurreren met de grootste spelers in Nederland.
Voor VolkerWessels-eigenaar Reggeborgh, het investeringsvehikel van de Overijsselse ondernemersfamilie Wessels, past de verkoop in een strategie om zich te richten op buitenlandse markten. De activiteiten van VolkerWessels in het Verenigd Koninkrijk, Noord-Amerika en Duitsland blijven in eigen handen.
Voorzichtig opereren
De cijfers van HAL zijn indrukwekkend. Over 2024 behaalde het bedrijf een nettowinst van 1,2 miljard euro, 200 miljoen meer dan een jaar eerder. De nettovermogenswaarde van de portefeuille steeg met 2,2 miljard naar 15,5 miljard euro. Met die financiële slagkracht kan HAL gemakkelijk grote overnames financieren.
Toch opereert HAL bewust in de schaduw. Het bedrijf heeft geen woordvoerder, de website is sober en het jaarverslag bevat geen enkele illustratie. ‘HAL is zonder twijfel het soberste bedrijf van de AEX’, constateerde NRC eerder.
Die geslotenheid past bij de strategie. Door buiten de schijnwerpers te blijven, kan HAL ongestoord zijn werk doen zonder al te veel aandacht. Alleen bij de jaarlijkse aandeelhoudersvergadering verschijnt de leiding kort in het openbaar.
Alleen qua filantropie steekt de familie geregeld haar nek uit. Vermoedelijk ook om goodwill te kweken, gezien het feit dat ze jarenlang geen belasting betaalden in Nederland. De Van der Vormpjes geven jaarlijks tientallen miljoenen weg aan Rotterdam. Via stichtingen De Verre Bergen en Droom en Daad financierden ze onder meer het depot van museum Boijmans Van Beuningen, het nieuwe museum Fenix over migratie en woningen voor Syrische vluchtelingen.
‘Ze hebben echt hart voor Rotterdam’, aldus voormalig burgemeester Ahmed Aboutaleb tegen de Volkskrant. ‘Zonder hen zou de stad er anders uitzien.’
