Het aantal Duitsers dat het aandurft om eigen baas te worden, is historisch laag. In het jaarlijkse onderzoek van de nationale stimuleringsbank KfW is te zien hoe het aantal nieuw opgerichte bedrijven al vijftien jaar daalt. Uiteindelijk blijkt voor velen het risico te groot, of zijn de bureaucratische hordes te hoog.
Anders is het beeld bij migranten in Duitsland. Dat blijkt uit de Migrant Founders Monitor 2021 van de federale bond voor Duitse startups en de aan de liberale FDP gelieerde Friedrich-Naumann-Stiftung.
Voor dit onderzoek werden 2.000 startups bekeken, waarvan 354 met founders met een migratieachtergrond. Het idee om deze cijfers te verzamelen stamt uit de Verenigde Staten, waar migrant founders ook verhoudingsgewijs beter presteren.
Van biotech tot maaltijdbezorgers
Het in Duitsland bekendste voorbeeld van deze ontwikkeling is de in Mainz gevestigde vaccinontwikkelaar BioNTech. Dat bedrijf beleefde een definitieve doorbraak met het allereerste op de markt toegelaten coronavaccin.
Maar ook andere jonge bedrijven met founders van niet-Duitse komaf blijken het buitengewoon goed te doen in Duitsland. Of het nu gaat om het platform voor tweedehands auto’s Auto1, pizzabezorger Delivery Hero of SaaS-software-aanbieder Mambu, al deze bedrijven hebben founders met niet-Duitse wortels.
Startup-mentaliteit
Het Duitse Bureau voor de Statistiek telt nu 50% meer zelfstandigen met een migratieachtergrond dan in 2005. Migranten brengen volgens de onderzoekers vaker de juiste startup-mentaliteit mee. Vice-voorzitter van het Bundesverband Deutsche Startups David Hanf zegt bij de omroep MDR dat migranten minder bang zijn om te falen.
‘Typisch voor jonge bedrijven met founders met een migratie-achtergrond is dat ze van begin af aan internationaal en daarmee groter denken’, aldus Hanf. ‘Hun medewerkers zijn internationaler en ze trekken sneller internationale investeerders aan. Dat zijn prima ingrediënten voor succes.’
Vaardigheden benutten
Een eigen bedrijf beginnen biedt voor migranten bovendien betere perspectieven dan op het vinden van een goede baan, zeggen de onderzoekers. ‘Gemiddeld verdienen immigranten nog steeds minder, dan werknemers van Duitse komaf. Ze kunnen bovendien hun vaardigheden niet optimaal benutten. Bijvoorbeeld omdat kwalificaties of certificaten uit hun thuisland niet worden erkend.’
Het beeld dat migranten om die reden uit noodzaak vooral kebabzaken, restaurants en groentewinkels beginnen, klopt volgens het onderzoek niet meer. Zeker 74% startups opgericht door migranten zijn te vinden binnen de ict of medische techniek.
Hoger opgeleid
Meer dan de helft van de ondernemers die meededen aan het onderzoek zijn immigranten van de eerste generatie; slechts 43% is in Duitsland geboren. Wat al deze founders gemeen hebben: gemiddeld zijn ze jonger, hoger opgeleid en internationaler dan de gemiddelde Duitser die een eigen bedrijf begint.
Zeker 91% van hen is universitair opgeleid, tegen 79,5% onder starters met een Duitse achtergrond. Bijna de helft neemt een diploma van een bètastudie mee. Bij 54% van de startups van migranten is Engels de voertaal, waardoor makkelijker buitenlands talent kan worden aangetrokken.
Succes nog even wennen
Dat de migranten het zo goed doen is binnen de startup-scene al lang geen geheim meer. Dat de boulevardpers nog wel een beetje moet wennen aan het idee, bleek uit een kop vorig jaar in Bild: ‘Indiër krijgt 100 miljoen om te reizen’. Bij het artikel stond een foto van Naren Shaam, de founder die voor zijn Berlijnse reisvergelijkingsplatform Omio een nieuwe financieringsronde succesvol had afgesloten.
De reactie uit de startupwereld volgde snel. Als telg uit de beroemde wasmachinefamilie en boegbeeld van het Deutsche Startupverband spreekt Christian Miele direct op Twitter de redactiechef aan. ‘Even serieus, dit kan echt niet. Naren is al jaren een gerespecteerd lid van onze startupscene, en jullie kunnen niets beters bedenken dan hem enkel als ‘Indiër’ te labelen?’
Miele stuurt meteen een nieuwe kopsuggestie mee die volgens hem meer recht doet aan de situatie: Ondanks de coronacrisis en reisstress weet Berlijnse founder 100 miljoen euro aan investeringen voor zijn reisstartup binnen te halen.’
Berlijn en Noordrijn-Westfalen meest internationaal
Berlijn en Noordrijn-Westfalen blijven volgens het onderzoek verreweg de meeste migrant-founders te hebben. Daarbij is een belangrijk verschil dat Berlijn vooral mensen vanuit het buitenland trekt om een startup te beginnen. In Noordrijn-Westfalen zie je sterker dat de ouders van de startende ondernemers al naar Duitsland emigreerden.
7 succesvolle startups van migrant-founders in Duitsland
1. BioNTech SE
Founders: Uğur Şahin en Özlem Türeci
Opgericht: 2008
Özlem Türeci en Uğur Şahin ontmoeten elkaar tijdens hun studie medicijnen in Homburg in Saarland. Beiden zijn gefascineerd door kankeronderzoek met als doel het lichaam individueel te trainen, zodat het de kanker zelf bestrijdt in plaats van via chemotherapie of bestraling. Een geheel nieuwe procedure met mRNA.
Wat hen drijft is het snel omzetten van wetenschappelijk onderzoek in concrete oplossingen om patiënten te helpen. Hiervoor richten ze bedrijven op, waaronder BioNTech. Dit bedrijf wist wereldwijd als eerste een goedgekeurd coronavaccin te ontwikkelen.
Beiden kwamen op vierjarige leeftijd met hun ouders vanuit Turkije naar Duitsland. De vader van Şahin werkte in de Ford-fabriek in Keulen, de vader van Türeci als chirurg in een ziekenhuis.
2. Omio Travel GmbH
Founder: Naren Shaam
Opgericht: 2013
Naren Shaam groeide op in India, studeerde aan Harvard en kwam naar Berlijn om zijn startup op te richten zonder een woord Duits te spreken of vrienden te hebben. Bijna niemand geloofde in zijn idee. Nu is metazoekmachine en boekingsplatform voor reizen Omio (voorheen GoEuro) één van de bekendste unicorns van Europa.
Het techbedrijf uit Berlijn heeft meer dan 300 medewerkers, waarvan tweederde ict-ontwikkelaar is. Maandelijks vergelijken meer dan 27 miljoen bezoekers uit 120 landen via 800 aanbieders of ze het beste het vliegtuig, de bus of de trein kunnen nemen.
3. Gorillas
Founder: Kağan Sümer
Opgericht: 2020
Aan het begin van de coronapandemie een startup oprichten: met flitsbezorger Gorillas neemt Kağan Sümer in Berlijn een flink risico. Binnen een jaar haalt de koeriersdienst die belooft je boodschappen binnen 10 minuten te bezorgen al de unicorn-status. Sneller dan welke startup in Duitsland ooit.
Sümer verhuisde in 2018 van Istanbul naar Berlijn, waar hij bij een cateraar B2B-Food Group voor startupfabriek Rocket Internet werkte. Daarop waagde hij de sprong in het diepe en huurde van zijn eigen geld een magazijn middenin Berlijn. Anders dan andere bezorgdienst zijn de fietskoeriers wel in dienst, toch zijn er protesten over de omgang met de werknemers.
4. Auto1 Group SE
Founders: Christian Bertermann en Hakan Koç (foto bovenaan)
Opgericht: 2012
Het idee van Hakan Koç en Christian Bertermann om de handel voor tweedehands auto’s te digitaliseren, ontstond in 2012 bij toeval. Bertermann hielp zijn oma bij de verkoop van twee auto’s en kreeg vele dubieuze aanbiedingen. Bertermann werkte toen bij Groupon, Koç bij Rocket Internet. In februari 2021 gingen ze naar de beurs, de beurswaarde werd toen geschat op 8 miljard euro.
De frisbakken unicorn is actief in meer dan 30 landen en geldt als de grootste handelaar in tweedehands auto’s in Europa. In 2019 verkocht Auto1 naar eigen zeggen meer dan 615.000 voertuigen en haalde het een omzet van ongeveer 3,5 miljard euro.
5. Delivery Hero
Founder: Niklas Östberg
Opgericht: 2011
De Zweed Niklas Östberg studeerde ingenieurswetenschappen in Stockholm en Zürich, voordat hij in het bruisende uitgaansleven van Berlijn terechtkwam. Op de dansvloer van de exclusieve club Soho House kwam hij de juiste mix van techtalent, innovatieve ideeën en internationaliteit tegen. Hier legde hij de juiste contacten voor zijn bezorgservice Delivery Hero.
In Europa moet hij het Takeaway van de Nederlander Jitse Groen voor laten gaan, maar in het Midden-Oosten, Zuid-Amerika en Azië staat Östberg aan de top.
6. Qunomedical
Founders: dr. Sophie Chung en dr. Sebastian Glöckner
Opgericht: 2015
Als Oostenrijkse met Cambodjaanse wortels en werkervaring in diverse landen, vond de als arts in Wenen en de Verenigde Staten afgestudeerde Sophie Chung Berlijn de beste plek om Qunomedical op te richten. Via het platform kunnen patiënten internationaal de behandeling of arts naar keuze uitzoeken. Met dat idee overtuigde ze de Berlijnse investeerdersfirma Project A.
Als internationaal opererend bedrijf zou de locatie niet zo belangrijk moeten zijn. Maar volgens haar is er geen betere plek dan Berlijn voor het vinden van medewerkers met een medische en diverse internationale achtergrond.
7. Mambu
Founders: Eugene Danilkis, Frederik Pfisterer en Sofia Nunes
Opgericht: 2011
Samen met het Nederlandse Ohpen was de Berlijnse fintech Mambu een van de eerste cloudoplossingen voor financiële dienstverleners. Nu is het bedrijf dat ook een vestiging in Amsterdam heeft 1,7 miljard euro waard. Bedrijven als N26, ABN Amro en Orange zijn klant van de SaaS voor fintech-startup.
Zo internationaal als de klantenkring van Mambu, is ook het bedrijf zelf. De in Oekraïne geboren Canadees Eugene Danilkis richt samen met met de Portugese Sofia Nunes en Frederik Pfisterer uit Duitsland het bedrijf op nadat ze elkaar hebben leren kennen tijdens een studie in de Verenigde Staten. CEO Danilkis woont overigens inmiddels in Amsterdam.
