Boekhoorn is een enigmatische ondernemer, blijkt uit Bletz’ boek Denken als Marcel Boekhoorn. De investeerder in talloze bedrijven in meerdere sectoren en landen is een ondernemer “die van het ene project naar het andere snelt”, in plaats van iemand die een imperium rondom één bedrijf opbouwt. Dat alles maakt het een uitdaging een lijn te ontdekken in Boekhoorns ondernemerschap. Daar komt bij dat hij de pers graag mijdt. Bij de overname van Hema gaf Boekhoorn weliswaar een persconferentie, maar mochten journalisten braaf toehoren en geen vragen stellen.
Zo ontstond er volgens Bletz een “beperkt, bijna karikaturaal beeld” van een ondernemer die vanuit zijn kantoor in zijn Ouwehands Dierenpark de meest succesvolle deals aaneenrijgt, terwijl hij als levensgenieter en societyfiguur “met een ondeugende glimlach door het leven gaat, een mooie vrouw aan zijn zijde heeft en met het roer van zijn superjacht onder handbereik”.
Ook journalist Bletz kreeg voor zijn boek geen toegang tot Boekhoorn, maar sprak wel met mensen die hem nog kennen uit zijn jeugd en die met hem hebben samengewerkt. Zo ontstaat alsnog een compleet beeld – voorzover mogelijk in 144 pagina’s – van een van de meest succesvolle ondernemers die Nederland ooit heeft voortgebracht.
Heb je je beeld over Boekhoorn tijdens het schrijven van dit boek moeten bijstellen?
Bletz: “Boekhoorn staat bekend als een succesvolle investeerder, die zijn geld verdient met het kopen en verkopen van ondernemingen. Dat is niet helemaal terecht. Hij denkt voor alles als een ondernemer die er sterk op is gericht ondernemingen laten opbloeien en ze in waarde te laten stijgen door groeimogelijkheden te benutten. Mensen zijn gemotiveerder om goed te presteren in een onderneming die groeit, en daarmee zijn de winstkansen groter, zo redeneert Boekhoorn. En de sfeer is ook heel wat prettiger – energieker en ondernemender – dan wanneer er wordt gesneden en mensen worden ontslagen.”
“Hoe onderscheidend de aanpak van Boekhoorn is, blijkt bijvoorbeeld bij Hema. De vorige eigenaar, Lion Capital, had Hema opgezadeld met meer dan 800 miljoen euro schuld. Zoveel dat het bedrijf de rentelasten nauwelijks kon opbrengen, en zwaar moest bezuinigen. Sinds Boekhoorn Hema heeft overgenomen, is het bedrijf weer gericht op groei. Boekhoorn wil investeren in de twee kernmarkten Nederland en België, zodat mensen hier vaker naar de winkels gaan. Ook wil hij de verkoop via internet bevorderen.”
“In de derde plaats streeft hij naar verdere internationale expansie. Al enkele weken na de overname leverden de bemoeienissen van Boekhoorn met Hema tastbare resultaten op. Op Boekhoorns aandringen verkoopt de Hema nu bijvoorbeeld erwtensoep met eigen rookworst in de stands voor de winkels. Sinds eind oktober 2018 kunnen bezoekers van NEC ook Hema-rookworsten kopen in het Goffertstadion. Een dezer maanden komt Hema met eigen telefoonabonnementen en prepaidkaarten.”
Zijn er aspecten van Boekhoorn die bij een groter publiek minder bekend zijn, maar die je als ondernemer wel zou moeten weten?
“Ik denk dan vooral aan zijn uitspraak: ‘Wie niet kan delen, kan ook niet vermenigvuldigen’. Er zijn wel meer ondernemers die deze waarheid verkondigen, maar Boekhoorn leeft hier echt naar. Met anderen delen in het lot van een onderneming samenwerken, samen risico lopen, samen profiteren van de eventuele verkoopopbrengsten maar ook samen de verliezen dragen: Boekhoorn doet het graag en vaak, en het is een sleutelverklaring voor zijn grote zakelijke succes.”
“Boekhoorn krijgt maandelijks tussen de honderd en tweehonderd projecten aangeboden. Tot een jaar of drie geleden besloot Boekhoorn zelf welke projecten door de eerste selectieronde kwamen, vaak binnen een seconde, op grond van zijn intuïtie. Tegenwoordig pleegt hij vaak overleg met de negen partners in zijn investeringsmaatschappij Ramphastos.”
“De uitverkoren projecten worden vervolgens aan nadere onderzoeken onderworpen. Vaak wordt dan een kennis aangesteld als (mede)directeur om het project verder te brengen, die uiteraard een aandelenbelang krijgt. Zodoende kan Boekhoorn in allerlei soorten ondernemingen investeren, in allerlei sectoren, met allerlei activiteiten waar hij zelf het fijne niet van weet. En hij kan, dankzij zijn vertrouwde zetbazen, met aandelen in 45 bedrijven 28.000 werknemers tegelijk aansturen en rond de 5 miljard euro per jaar omzetten. Al die medeaandeelhouders doen toch wel goed hun best.”
Lees ook: 10 bedrijven waarin Hema-redder Marcel Boekhoorn ook investeert
“Voor hem én voor zichzelf. ‘Je kansen van slagen nemen exponentieel toe als iedereen er beter van wordt’, zegt Boekhoorn overtuigd. Delen is voor Boekhoorn dus een manier om mensen aan zich te binden en hen te motiveren om zich voor hem in te zetten. En – even aangenomen dat het lukt om een onderneming met winst te verkopen – natuurlijk om mensen naderhand te belonen, om blijk te geven van zijn waardering.”
“Als een deal is beklonken, pikt iedereen met een aandeel een graantje mee, niet alleen de investeerders van het eerste uur. Boekhoorn staat erom bekend dat hij mensen ook wel eens een deel van de winst toesteekt als hij daar strikt genomen niet toe verplicht is, bijvoorbeeld aan financiers van wie hij geld geleend heeft en aan wie hij alleen rente en aflossing is verschuldigd: ‘Als hij een mooie deal sluit, geeft hij soms een deel van de winst aan de bank. Ik kan u verzekeren: dat doet echt niemand’, zei de bevriende oud-NIBC-bankier Rob ten Heggeler eens.”
“De beloning kan ook de vorm aannemen van een gouden horloge, een doos sigaren, een taart – Boekhoorn schijnt bij iedereen die ook maar enigszins bij de verkoop van Telfort aan KPN was betrokken een slagroomtaart te hebben laten bezorgen, zeventienhonderd in totaal. Boekhoorn zelf verdiende aan die deal 500 miljoen euro in een half jaar tijd, wat zonder medewerking van al die andere betrokkenen ondenkbaar was geweest.
Wat zijn volgens jou de meest karakteristieke eigenschappen die Boekhoorn maken tot de ondernemer die hij is?
“Boekhoorn gaat af op zijn eigen oordeel, zonder zich al te veel aan te trekken van wat andere mensen daarvan vinden. Hij ziet potentieel in ondernemingen waar niemand wat in ziet. Telfort werd beschouwd als ‘het lelijke eendje in de telecomindustrie’, maar Boekhoorn heeft er goud geld mee weten te verdienen.”
“Niemand wilde Hema kopen, een faillissement leek onafwendbaar, maar Boekhoorn zag wel wat in het bedrijf. Ook als het gaat om mensen baseert Boekhoorn zich eerder op zijn eigen oordeel dan op meningen en voorordelen van anderen. Boekhoorn werkt de laatste jaren bijvoorbeeld nauw samen met Cees van der Hoeven, de oud-topman van Ahold wiens reputatie geknakt was door een boekhoudschandaal. Heel zakelijk Nederland vermeed Van der Hoeven als de pest, maar Boekhoorn niet. Die zag in Van der Hoeven een ervaren manager met wie hij dolgraag wilde samenwerken. ‘Met Cees duik ik de Champions League in’, liet Boekhoorn in 2003 weten.”
Los van alle jubelverhalen, wat is de meest donkere kant die je van hem hebt kunnen ontdekken?
“Niet zozeer een donkere kant. Boekhoorn is een aardige man, maar hij is geen heilige. Hij is vooral loyaal en gul jegens zijn vrienden en directe zakenpartners. Tegenover mensen die niet tot zijn ‘clan’ behoren is hij minder ruimhartig. Dit blijkt bijvoorbeeld bij het faillissement van kledingfirma McGregor, waar Boekhoorn een minderheidsaandeel in had. Diverse leveranciers waren hier de dupe van. Dit was niet Boekhoorns schuld of verantwoordelijkheid, maar hij heeft hen ook niet gecompenseerd. Als hij bevriend was geweest met die leveranciers, was hij ongetwijfeld bijgesprongen. Zo heeft hij zijn goede vriend Victor Muller (oprichter van Spyker, red.) keer op keer uit de financiële nood gered.”
“Hierin verschilt Boekhoorn dus van maatschappelijk verantwoorde ondernemers. Die komen niet alleen op voor de belangen van een beperkte groep direct betrokkenen. Hun hele bedrijfsvoering is structureel gericht op drie doelen: niet alleen naar winst streven, maar ook rekening houden met natuur en milieu en goed zijn voor medewerkers. Profit, planet, people, dus. Zo’n onderneming zal tot het uiterste gaan om te voorkomen dat er personeel moet afvloeien of dat leveranciers schade lijden. Het idealisme zit ingebakken, anders dan bij Boekhoorn.”
“Bij Boekhoorn kun je er niet van op aan dat hij verantwoord onderneemt. Je kunt erop rekenen dat hij opkomt voor zijn naasten, maar hij voelt zich niet per se verantwoordelijk voor de rest van de mensheid en de wereld. Soms overigens wel, getuige zijn filantropische activiteiten. En nu en dan – Boekhoorn bepaalt zelf wanneer – participeert hij wel degelijk in een maatschappelijk verantwoorde onderneming die helemaal volgens het boekje te werk gaat. Een voorbeeld is de Orange Pearl Innovation Group, die een reeks apparaten (Safewave) heeft die kunnen voorkomen dat kwetsbare zeedieren als dolfijnen, orka’s en albatrossen verstrikt raken in de visnetten van diepzeetrawlers.”
De 8 ondernemerslessen van Marcel van Boekhoorn in het kort:
Les 1: Leer van je fouten
Het eerste bedrijf waarin Marcel Boekhoorn een minderheidsaandeel neemt, gaat binnen 8 maanden failliet. Hij beschouwt het fiasco als ‘een dure, maar belangrijke cursus’. De volgende keer zal hij het heel anders aanpakken. Hij besluit dat hij een meerderheidsaandeel zal nemen als hij opnieuw in een bedrijf investeert. Dan kan hij tenminste een getalenteerde manager neerzetten en zijn stempel op het bedrijfsbeleid drukken.
Les 2: Wees anders dan de rest
Investeer in bedrijven waar weinig partijen in geïnteresseerd zijn, maar die wel groeipotentieel hebben. En zorg dat die beter gaan lopen, zodat ze met winst kunnen worden doorverkocht. Dat is de strategie die Boekhoorn met succes toepast bij bedrijven als Motip Dupli, Bakker Bart en Telfort.
Les 3: Wie niet kan delen, kan ook niet vermenigvuldigen
Met anderen delen in het lot van een onderneming, samenwerken, samen risico lopen, samen profiteren van de eventuele verkoopopbrengsten maar ook samen de verliezen dragen: Boekhoorn doet het graag en vaak, en het is een sleutelverklaring voor zijn enorme zakelijke succes.
Les 4: Resultaten uit het verleden bieden geen garantie voor de toekomst
Zelfs Marcel Boekhoorn verliest wel eens geld. Ook Boekhoorn zit het niet altijd mee, ook Boekhoorn heeft van tijd tot tijd met minder betrouwbare zakenpartners van doen, en ook Boekhoorn maakt fouten.
Les 5: Beperk je verliezen
Verliezen zijn misschien onvermijdelijk, maar dat neemt niet weg dat je altijd je best kunt doen om je verliezen te beperken. Bij enkele minder geslaagde projecten (De Pers, McGregor, enkele vastgoeddeals) slaagt Boekhoorn daar wonderwel in.
Les 6: Trek je grenzen
Boekhoorn is goed voor mensen in zijn naaste omgeving – zijn vrienden, zijn zakenpartners, zijn familieleden en andere relaties. Daar trekt hij de grens. Verder gaat zijn verantwoordelijk niet, vindt hij. Wat niet wegneemt dat hij aan liefdadigheid doet en van tijd tot tijd in maatschappelijk verantwoorde ondernemingen investeert.
Les 7: Lang leve de lol
Er is meer in het leven dan geld alleen. Boekhoorn is gek op zijn familie, vrienden (en vriendinnen), dieren en voetbal. Hij houdt er een flamboyante levensstijl op na, met fraaie auto’s, een privéjet en een luxejacht.
Les 8: Ga door
Marcel Boekhoorn zal wel altijd blijven werken. In de afgelopen jaren heeft hij weer allerlei kansrijke investeringen gedaan, waaronder de overname van de High Tech Campus Eindhoven van Philips. De laatste tijd is hij vooral in het nieuws als koper van de Hema. Wie weet of hij er straks in slaagt de keten met winst te verkopen.
Hij werkt eraan, dat is zeker. En hij gaat door. Een aan deals verslaafde ‘serial investeerder’ als Boekhoorn is nooit klaar.
Deze lessen komen uit Denken als Marcel Boekhoorn (15 euro) van Jan Bletz, dat vorige week verscheen bij uitgeverij Haystack
