De creatieve industrie en de creatieve klasse zijn begrippen die aan het begin van deze eeuw postvatten dankzij de Amerikaanse politicoloog en filosoof Richard Florida. In zijn boek ‘The Rise of The Creative Class’ hamert Florida erop dat creatieve klasse cruciaal is voor de ontwikkeling van een stad. Zonder creatieven zou een stad geen toekomst hebben.
Er is veel kritiek op deze wat simplistische these. Zo neemt het aantal banen en aantal snelgroeiende bedrijven in de steden die goed scoren op Florida’s Creative Index helemaal niet harder toe dan elders. Desondanks is Florida een veelgevraagd spreker en adviseur. Zijn ideeën zijn ook door veel Europese steden omarmd. Zij maken het aanjagen van de creatieve industrie vaak tot een van de speerpunten van het stedelijk beleid.
Dat het snel kan gaan in het land van de creatieven is wel duidelijk. Het nu opeens toonaangevende Berlijn, waar Gidsy volgens eigen zeggen makkelijk zijn groeikapitaal vergaart, had volgens het Duitse tijdschrift Der Spiegel in 2007 nog de boot gemist. Talinn, Amsterdam, Dublin en Barcelona stonden toen wel op het lijstje van steden met de grootste creatieve klasse.
Dit artikel is een productie van journalisten Djaja Ottenhof en Bas van Essen.
Moskou
Waar Berlijn achter een Ijzeren Gordijn zat, en jaren later bewijst dat de onder het communisme opgegroeide jeugd een vijver aan talent vormt, geldt hetzelfde voor Moskou. Al zijn de mensen er qua mentaliteit nog altijd minder westers dan die in de Duitse hoofstad. Of het nu om politiek, cultuur of technologie gaat, het land heeft iets onvoorspelbaars en ondoordringbaars. Maar zeg je geen Russische startup te kennen? Dan zit je fout, want de naam van virussoftware Kaspersky moet een belletje doen rinkelen.
Het klopt, er zijn ook veel onbekende namen, die door de grootte van de Russische markt niet per se in de rest van Europa hoeven door te breken. En ook onbekende venture capitalists. Maar wel VC’s met veel kapitaal, niet zelden vergaard dankzij olierijkdommen. Investeerders die makkelijk wat geld kunnen missen, maar wel graag hun naam willen laten rondgonsen in het westen. Kijk maar naar de miljonairs die uit een soort van ijdelheid kapitalen in topvoetbalclubs stoppen.
Ook de sfeer is motiverend. Oskar Hartmann, de oprichter van groupbuying website KupiVIP.ru, is in Duitsland geboren, maar kiest er voor om te leven in Moskou. Waarom? Volgens hem is hier een hectische energie die alleen geëvenaard wordt door New York City. “Je hebt het gevoel alsof je in het centrum van het universum bent.”
Kopenhagen
Kopenhagen is niet echt een top-off-mind plek, wanneer een Europeaan een bloeiende startupstad moet opnoemen. Maar er borrelt wel degelijk iets in de Deense hoofdstad. Zo is er ‘The Founder House’, een co-werkruimte en academie voor jonge webstartups. Alleen het grootste ontwikkelaarstalent mag er werken, want The Founder House is een faciliteit waarvoor je wordt gevraagd. In ruil voor financiering en begeleiding verwacht het instituut een hoop ambitieuze bagage om de wereld te willen veranderen.
En anders bewijzen een aantal aanwezige bedrijven wel dat Kopenhagen een goed startupklimaat heeft. Zie bijvoorbeeld het in 2009 opgerichte Podio, dat het mogelijk maakt voor werknemers om online samen te werken en eigen applicaties te creëren. Het bedrijf ontving 3 miljoen euro groeikapitaal van Sunstone Capital, een Deens investeringsvehikel. Dankzij die injectie heeft het nu ook een vestiging in San Francisco. Volgens mede-oprichter John Froda is Kopenhagen een ideale plek, omdat Denemarken een cultuur en traditie van samenwerking heeft, goede ontwikkelaars en vormgevers herbergt, en men er al vroeg Engels leert op school. Daardoor kan de stad makkelijk internationaal talent aantrekken, dat zich in Kopenhagen thuis voelt. Een beetje zoals Amsterdam dus.
Nog niet overtuigd? Zie ook de aanwezigheid van succesvolle startups als Tradeshift, Ruby on Rails en de bekende documentdienst Issuu, die inmiddels dagelijks 15.000 uploads ontvangt. Issuu wordt gesteund door een investering van Paypal.
Stockholm
Ook Stockholm is zo’n verborgen Scandinavische parel. De nuchtere, ingetogen Noord-Europeanen dragen misschien niet zo uit dat ze met hele mooie dingen bezig zijn, maar onder de oppervlakte gebeurt er van alles. Vier keer per jaar ontmoeten een honderdtal ondernemers en een handvol venture capitalists elkaar op een geheime locatie in Stockholm om poker te spelen. “Het is een gesloten groep, waar je alleen op uitnodiging bij mag komen”, zegt evenementorganisator Kristofer Arwin, de oprichter van Kelkoo en TestFreaks. “We waren met 20 ondernemers. Nu zitten er ongeveer 160 in het netwerk.”
Stockholm heeft net als Kopenhagen goed Engels sprekende ondernemers, hoogstaande opleidingen en een hoge levensstandaard. Tot wat voor successen leidt dat? Kijk naar Spotify, Skype, The Pirate Bay en MySQL, en je weet genoeg. Een analyse door venture-capitalist Creandum toont dat over de afgelopen vijf jaar 2,6 miljard euro is gestoken in een Noord-Europees techbedrijf. Meer dan de helft daarvan komt uit Zweden.
Barcelona
Barcelona is met zijn architectonische hoogtepunten en bruisende mediterrane cultuur een toeristische bestemming van formaat. Maar de Catalaanse stad is ook een trekpleister voor buitenlands creatief talent. De Spaanse economie zit in een diepe crisis. Maar Barcelona weet zich hier nog enigszins aan te onttrekken: de arbeidsparticipatie is hoger dan gemiddeld in Spanje en Europa en de werkloosheid lager.
De stad investeert flink in de kenniseconomie. Een voorbeeld is het project 22@ waarmee bijna 200 hectare oud industrieel gebied nieuw leven wordt ingeblazen. Hierbij moeten nog eens 130.000 nieuwe banen worden gecreëerd.
Amsterdam
Bijna de helft van alle banen in de Nederlandse hoofdstad ligt naar verluid in de creatieve sector. In Der Spiegel werd de diversiteit van de Amsterdamse bevolking aangemerkt als sterk punt, net als de geschiedenis die de stad heeft met krakers.
Voor de gemeente is de creatieve industrie een belangrijk aandachtsgebied. Het meest in het oog springend is het broedplaatsenbeleid. De gemeente neemt oude leegstaande kantoren in beheer en verhuurt deze voor een kleine prijs aan kleine bedrijfjes en zelfstandigen. In tegenstelling tot het nu veelgeprezen Berlijn pleit tegen Amsterdam dat het vinden van een woning heel moeilijk is en de huren van de paar beschikbare woningen heel erg hoog liggen.
Londen
De stad aan de Thames is wat betreft economie natuurlijk vooral bekend van The City, veruit het grootste financiële centrum van Europa. Maar Londen heeft ook een grote creatieve sector. Oost-Londen geldt als een cluster waar het krioelt van de internet start-ups.
Leven in Londen is in vergelijking tot veel andere steden exorbitant duur: hoge huren en dure clubs waar een avondje stappen zo enkele honderden ponden kan kosten. Om te genieten van het bruisende leven moet je toch al gauw enkele duizenden ponden per maand verdienen.
Berlijn
De Duitse hoofdstad staat de afgelopen tijd flink in de aandacht als the-place-to-be voor jong en creatief. CNN Money noemt Berlijn een arme maar sexy start-up hub. Maar de laatste tijd is het kapitaal beginnen te stromen. Het totale vermogen geïnvesteerd in internet start-ups is volgens Der Spiegel sinds 2009 met een factor drie toegenomen tot meer dan 150 miljoen euro.
Sterke punten van de stad zijn de lage woonlasten en het bruisende uitgaansleven. Ook hangt er een sfeer die het gevoel geeft dat de creatieve industrie nog maar aan het begin van een bloeiperiode staat. Dit in tegenstelling tot bijvoorbeeld Londen dat volgens de krant Deutsche Welle meer ‘gevestigd’ is.
Talinn, Riga en Vilnius
De Baltische staten noteren als een van de weinige landen in Europa duidelijke economische groeicijfers. Het is een van de tekenen dat Litouwen, Letland en Estland in de lift zitten en een interessante zakenpartner vormen. Ook omdat de naties veel en goedkoop ontwikkelaarstalent herbergen, evenals goedkope kantoorruimtes. Nooit van opbloeiende startups in Talinn gehoord? Check dan GrabCad, Erply, Pipedrive of Sportlyzer.
De oprichting van deze sites is te danken aan Garage 48, een maandelijkse Hackathon van twee dagen. En ook in de hoofdstad van Litouwen, Vilnius, ontstaan steeds meer organisaties die de groei en oprichtingen van startups stimuleren. Sinds enkele jaren bestaat bijvoorbeeld StartupHighway, een accellerator die beginnende bedrijfjes 14.000 euro startkapitaal biedt, in ruil voor een klein aandeel. Daarnaast bestaat in het Estse Riga sinds kort de TechHub Riga, die in maart zijn deuren opent voor vernieuwende internetondernemers die hulp, contacten en investeringen behoeven.
