Minder markt, meer overheid is tegenwoordig de mode. Dat belooft niet veel goeds. Ook publieke sectoren zouden juist méér markt moeten toelaten.
Sinds de kredietcrisis zit de vrije markt weer eens in het verdomhoekje. Niet alleen in linkse kringen hoor je bijvoorbeeld dat het marktdenken failliet is en dat we terug moeten naar ‘een economie waarin de mens centraal staat'. Ook iemand als Herman Tjeenk Willink, vice-voorzitter van de Raad van State, wees recent nog op de ‘uit het lood hangende verhoudingen in de democratische driehoek staat, markt en burger'.
Marktwerking is echter geen ideologische keuze. Het gaat veel meer om het resultaat van de natuurlijke, evolutionaire neiging van de mens om zijn eigen lot te verbeteren. Helaas wordt die lotsverbetering vanouds gefrustreerd door parasitaire machthebbers, die zich het resultaat ervan toe-eigenen.
De doorbraak van het liberalisme, twee eeuwen geleden, werd mogelijk doordat het productieproces te complex werd om van bovenaf te beheersen. Het profijt van de opkomende handel en industrie bleek moeilijker te confisqueren dan de opbrengst van aan hun land gebonden boeren. En juist die ontketende markt bracht een ware welvaartsexplosie teweeg, zoals we recent ook konden zien in China, nadat de planeconomie er werd opgedoekt.
Maar de markt brengt ook onzekerheid en ongelijkheid en blijft mede daarom omstreden. De Grote Depressie van de jaren 1930 maakte de sterke staat weer populair. Dat leidde tot nationaal-socialisme, communisme en later de verzorgingsstaat. Daarbij ontstond evenwel een bureaucratische machtselite die, net als ooit de vorsten, het profijt van de markt afroomde. Als reactie daarop kwam het eerherstel van de markt, maar nu we weer in de penarie zitten, wordt het heil opnieuw van de overheid verwacht.
Ten onrechte. De overheid moet spelregels voor de markt opstellen, meer niet. Verregaande inmenging in de economie, bijvoorbeeld door banken en autofabrikanten tot gewenst gedrag te bewegen, leidt alleen tot narigheid.
Zelfs in traditioneel publieke sectoren als de zorg, het onderwijs en openbare veiligheid stijgen de kosten, maar faalt de dienstverlening. Blijkbaar worden zelfs die te complex om van bovenaf te bestieren. Het wordt ook daar dus juist tijd dat de uitdijende, parasitaire beheerssystemen plaats maken voor nieuwe vormen van bottom-upsturing. Meer zoals de markt, dus.
