Een satelliet met een geavanceerd instrument aan boord lanceren op uitgerekend vrijdag de 13e: je moet maar durven. Om 11.27 uur Nederlandse tijd wordt die dag (vanuit lanceerbasis Plesetsk in Rusland) de satelliet Sentinel-5P de ruimte in geschoten, met daarop het geavanceerde meetinstrument Tropomi. Maar wat ís Tropomi precies? En: wat kun je ermee? Plaatsvervangend directeur Nico van Putten van NSO (het ruimtevaartagentschap van de Nederlandse overheid) geeft tekst en uitleg.
Wat is Tropomi precies?
‘Tropomi is een meetinstrument dat het mogelijk maakt om luchtvervuiling en allerlei klimaatgassen te meten in de troposfeer, de onderste laag van de dampkring waar wij dus ook in leven. Het geheim van Tropomi schuilt in de hele specifieke sensoren die in het instrument gebruikt worden. De afgelopen kwart eeuw heeft Nederland een enorm goede naam opgebouwd als het gaat om ruimteonderzoek en het bouwen van de optische precisie-instrumenten die daarvoor nodig zijn. Tropomi is ook weer een uitvloeisel van onze grote expertise op dit vlak.’
Is Tropomi de eerste in zijn soort?
Tijdens de klimaatpresentatie van Obama waren Nederlandse beelden te zien
‘Nee. Tropomi’s voorganger OMI – wat staat voor Ozone Monitoring Instrument – werd in 2004 gelanceerd. Sindsdien heeft dit meetinstrument enorm veel data gegenereerd over luchtkwaliteit, broeikasgassen, de ozonlaag en het gat ín die laag. Tekenend voor de impact van dat instrument was de klimaatpresentatie die president Obama een tijdje geleden hield en waarbij op de achtergrond Nederlandse OMI-beelden te zien waren. OMI heeft nog ongeveer 2 à 3 jaar te gaan. Daarna zullen alle data over onze atmosfeer afkomstig zijn van Tropomi.’
In hoeverre is Tropomi een stap voorwaarts ten opzichte van OMI?
‘Tropomi kan een stuk preciezer, in hogere resolutie, naar de aarde kijken. Met Tropomi kunnen we luchtvervuiling straks tot op wijkniveau bekijken. En dat iedere dag weer voor elke plek op de wereld. Waar komt de vervuiling precies vandaan? Waar zijn maatregelen nodig? En hebben de maatregelen effect? Dat zijn de vragen die we straks met Tropomi kunnen beantwoorden.’
Onze kennis over klimaatverandering gaat dankzij Tropomi mogelijk een hoge vlucht nemen
‘De Tropomi-data zijn erg waardevol bij het bestuderen van processen die van invloed zijn op klimaatverandering. Zeker als het gaat om de uitstoot van broeikasgassen in gebieden waarvan ‘op de grond’ weinig data beschikbaar zijn, in onder meer Afrika en Zuidoost-Azië. Onze kennis over klimaatverandering gaat dankzij Tropomi mogelijk een hoge vlucht nemen. Maar ook dichterbij huis kan Tropomi van waarde zijn. Zo oordeelde de rechter recent dat het kabinet meer moet doen om de luchtkwaliteit in Nederland te verbeteren. Tropomi kan helpen om een antwoord te geven op de vraag in hoeverre de genomen maatregelen effect hebben.’
Welke partijen zijn betrokken bij Tropomi?
‘Samen met de Europese ruimtevaartorganisatie ESA zijn wij als NSO opdrachtgever van het project. Als hoofdaannemer heeft Airbus Defence and Space Netherlands het instrument samengesteld. Het hart van het instrument bestaat uit een door TNO ontwikkelde en gebouwde telescoop. En de wetenschappelijke leiding is in handen van het KNMI en van SRON, het Nederlands expertise-instituut voor ruimteonderzoek. Zodra Tropomi de eerste data gaat doorsturen, gaan deze partijen daarmee aan de slag. De satelliet zelf is helemaal door ESA ontwikkeld en wordt dus door een Russische partij gelanceerd. De bouw en lancering van de satelliet is door ESA gefinancierd. En de ontwikkeling en bouw van Tropomi werd grotendeels gefinancierd door de ministeries van Economische Zaken, Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, en Infrastructuur en Milieu.’
We prijzen ons gelukkig met de hoogwaardige optische maakindustrie in Nederland
‘Er is een bredere betrokkenheid van het Nederlandse bedrijfsleven bij de ruimtevaart. Vanuit zijn partnership met TNO is bijvoorbeeld chipmachinefabrikant ASML betrokken. Beide partijen werken al jaren samen en wisselen expertise uit. Als ASML iets ontdekt gebruikt TNO dat in zijn optische instrumenten; andersom gebruikt ASML wetenschappelijke doorbraken vanuit de ruimtevaarttechnologie om zijn chipmachines verder te perfectioneren. Wat dat betreft prijzen we ons gelukkig met de hoogwaardige optische maakindustrie in Nederland.’
Hoe verliep de ontwikkeling van Tropomi?
‘Al direct na de lancering van OMI in 2004 zijn de betrokken partijen – Airbus, TNO, KNMI en SRON – gaan nadenken over de vraag: hoe kunnen we het nog beter doen? Na studies naar de spiegels en de lichtval van de telescoop luidde de conclusie dat het mogelijk moest zijn om een nóg beter instrument te ontwikkelen. Nadat er in 2008 duidelijkheid kwam over de financiering zijn de partijen gestart met de ontwikkeling en de bouw van het instrument. Dat ontwikkeltraject heeft uiteindelijk geleid tot het instrument zoals het er nu ligt.’
Is er al een opvolger in de maak?
Deze sensortechnologie heeft enorm veel potentie
‘Concrete plannen voor een opvolger zijn er nog niet. Wél ontstaan er op verschillende plekken plannen over hoe de Tropomi-technologie ingezet zou kunnen worden voor andere doeleinden. Zo zijn er plannen voor een kleinere versie van het instrument voor deelmetingen. Al met al heeft deze sensortechnologie enorm veel potentie. Niet voor niets zijn we inmiddels in gesprek met partijen van over de hele wereld die deze technologie wel willen kopen.’
Wanneer kunnen we de eerste data verwachten?
‘De lancering staat zoals gezegd gepland voor 13 oktober. Daarna is er ongeveer een halfjaar nodig om het instrument helemaal goed af te stellen. Vanaf dat moment zal de datastroom vanuit de ruimte op gang komen. Of ik vertrouwen heb in de lancering? Het blijft ruimtevaart, dus zeker weten doe je het nooit. Ik heb weleens meegemaakt dat een lancering 7 seconden van tevoren werd afgeblazen. Maar het instrument zélf is er klaar voor, dus daar zal het niet aan liggen.’
Dit artikel is onderdeel van het dossier Made in NL. Bij MT vinden we dat Nederland trotser mag zijn op zijn maakbedrijven. Met Made in NL wil MT de kennisdeling binnen én over de sector bevorderen en maakbedrijven een podium bieden. Opdat we terecht trots zijn op de hidden champions van de maakindustrie. In deze missie wordt MT vergezeld door de volgende partners: Centraal Beheer, MBCF, NIBC, Salesforce en TNO.
Lees ook:
- Dieseko Group kwam de crisis te boven met diversificatie
- Hoe TETCON slim gebruikt maakt van technisch talent
- Transportrisico’s? Zo voorkom je veel gedoe
- Hoe SMART Photonics zijn groei financiert
