Hoe u de bonus terugschroeft

Hebt u in gouden tijden uw werknemers een leuke bonusregeling beloofd, maar zit u als gevolg van de recessie krap bij kas? Er is een juridische uitweg uit dit dilemma. 

U mag in een uiterst geval de bonus terugdraaien, oordeelde de rechter onlangs.

Vanwege de economische crisis hebben veel werkgevers de afgelopen jaren kostenbesparende maatregelen doorgevoerd. Zo ook (Fortis) ASR. ASR besloot eind 2008 om de bonus over dat jaar niet uit te keren vanwege zwaarwegende economische omstandigheden. Kan een werkgever hier zomaar toe overgaan, ook als deze bonus een onderdeel is van de arbeidsovereenkomst? In het geval van ASR besloot een werknemer naar de rechter te stappen om alsnog zijn bonus uitbetaald te krijgen.

De feiten

De betreffende werknemer is sinds 1 november 2007 werkzaam bij ASR. Op grond van zijn arbeidsovereenkomst valt hij onder de bonusregeling van ASR. Op basis van deze regeling kan de werknemer in aanmerking komen voor een bonus van 10 procent van het jaarsalaris, indien hij goed gefunctioneerd heeft. Omdat de werknemer voor het jaar 2008 een goede beoordeling over zijn functioneren had gekregen, ging hij er dan ook van uit dat hij over 2008 een bonus uitgekeerd zou krijgen van € 7.425,60. In dat jaar begon echter ook de economische crisis en daarom besloot ASR de overeengekomen bonus niet uit te keren. ARS beriep zich hierbij op het eenzijdig wijzigingsbeding dat is opgenomen in de arbeidsovereenkomst van haar werknemers. Wat houdt dit beding in?

Eenzijdig wijzigingsbeding

Een werkgever kan in de arbeidsovereenkomst een beding opnemen dat hem de bevoegdheid geeft de overeengekomen arbeidsvoorwaarden met de werknemer eenzijdig te wijzigen, het zogenoemde eenzijdig wijzigingsbeding. De werkgever behoeft dan geen voorafgaande toestemming van de werknemer voor het wijzigen van de arbeidsvoorwaarden, in dit geval, het niet uitkeren van de bonus. 
Wel gelden de volgende voorwaarden:

1. Het wijzigingsbeding dient schriftelijk te zijn overeengekomen met de werknemer. Het beding kan zijn opgenomen in de arbeidsovereenkomst, maar ook in de CAO of een personeelsgids die van toepassing is verklaard op de arbeidsovereenkomst;

2. De werkgever dient een zwaarwichtig belang te hebben bij de wijziging van de arbeidsvoorwaarden. Denk hierbij aan de situatie dat een werkgever de arbeidsvoorwaarden versobert, om daarmee een faillissement af te wenden;

3. Dit belang van de werkgever dient zwaarder te wegen dan het belang van de werknemer, zodat het belang van de werknemer dient te wijken.

Zwaarwichtig belang?

Vaststond dat in de arbeidsovereenkomst van de betreffende werknemer (1) een eenzijdig wijzigingsbeding was opgenomen. De rechter diende daarom te oordelen of  (2) ASR een zwaarwichtig belang had om te besluiten de overeengekomen bonus niet uit te keren en of (3) dit belang van ASR zwaarder woog dan het belang van de werknemer, zodat het belang van de werknemer diende te wijken.

ASR stelde zich hiertoe op het standpunt dat 2008 een rampjaar was voor het bedrijf: Fortis ASR werd overgenomen door de Nederlandse Staat, het aandeel Fortis kelderde en er werd een netto verlies geleden van € 640,= miljoen. ASR was derhalve genoodzaakt ingrijpende kostenbesparende maatregelen te nemen. Een van deze maatregelen was dat geen enkel variabele beloning over 2008 zou worden uitgekeerd. Deze maatregel gold zonder uitzondering voor alle werknemers van ASR, dus ook voor het hogere personeel, waaronder de werknemer. Bovendien, zo stelde ASR, werd het besluit om geen enkele bonus uit te keren, breed gesteund binnen de organisatie. Ook de ondernemingsraad had niet afwijzend gereageerd.  

Gegarandeerde bonus

De werknemer stelde zich onder meer op het standpunt dat hij recht had op uitkering van de bonus, omdat ASR hem een gegarandeerde bonus in het vooruitzicht had gesteld als hij boven de norm zou presteren. De bonus was, met andere woorden, niet gekoppeld aan het bedrijfsresultaat van ASR.

De rechter heeft in dit geval geoordeeld dat ASR, gezien alle omstandigheden, mocht afwijken van de overeengekomen bonusregeling. ASR mocht, met andere woorden, het besluit nemen om over 2008 geen bonussen uit te keren. ASR heeft hiertoe immers aangetoond dat in 2008 sprake was van zodanige omstandigheden, dat het toepassen van de ongewijzigde bonusregeling op grond van de redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar zou zijn.

Algehele steun

De rechter laat hierbij niet alleen het door ASR geleden verlies meewegen, maar acht het eveneens van belang dat het besluit binnen ASR algehele steun vond. Het feit dat noch de ondernemingsraad, noch het overige personeel zich tegen het besluit heeft gekeerd, acht de rechter een belangrijke indicator dat de maatregel, het niet uitkeren van de bonus, noodzakelijk was om kosten te besparen. Het belang van de werknemer, het ontvangen van de bonus, dient dan ook te wijken. 

Wat u hiervan kunt leren: koppel uw bonus altijd aan het bedrijfsresultaat. Indien u als werkgever een bonusregeling kent, neem dan altijd het voorbehoud op dat de bonus niet wordt uitgekeerd indien uw onderneming verlies geleden heeft, dan wel een bepaald, specifiek omschreven, resultaat niet behaald is. In het geval van ASR oordeelde de rechter in het voordeel van de werkgever, omdat de omstandigheden bij ASR overduidelijk zeer slecht waren. In een ander geval zou de rechter anders kunnen oordelen, geheel afhankelijk van de omstandigheden van het geval. 

Dit artikel is geschreven door Lisette Domhoff-Spaaij van USG Juristen