We willen natuurlijk geen slechte secretaresses, directeuren, productiemedewerkers, receptionisten en managers. We willen goede medewerkers! En dus wordt er overal continu gewerkt aan het verbeteren van mensen en de bedrijfscultuur. Programma’s, trainingen en functies worden ervoor opgetuigd en miljoenen worden eraan besteed. Maar de opbrengsten vallen vaker tegen dan mee.
Verzet
De basisreden waarom zoveel verbeter- en verandertrajecten spaak lopen, is oersimpel. Ze zijn erop gericht om mensen te veranderen. Ze moeten dingen anders gaan doen, andere dingen doen of zelfs anders denken. Je eigen gedrag veranderen is al lastig, laat staan dat van een ander. Kortom, het veranderen van de ander werkt dus niet. Mensen kunnen en willen wel veranderen, maar willen niet veranderd wórden.* Het resultaat: verzet. Verzet tegen de verandering en tegen wat je wilt bereiken. Vaak is het verzet stil en blijven mensen gewoon doen wat ze altijd al deden. En soms is dat verzet verre van stil en doen mensen heel opvallend precies het tegenovergestelde. Maar verzet is er. De tijd ligt achter ons dat mensen iets doen voor je alleen maar vanwege je uniform, titel of positie.
De meest wijze les die je als leidinggevende kunt leren, is dat je geen directe invloed hebt op je mensen. Mensen zijn niet maakbaar, dus laat dat idee los. Dat lijkt moeilijk, maar het simpeler dan je denkt; je moet gewoon je focus verleggen.
People paradox
Medewerkers zijn steeds belangrijker in onze kenniseconomie, die voor driekwart bestaat uit dienstverlening. Zij bezitten die kennis en zij verzinnen en verlenen die diensten. Ook al staan ze niet op de balans, het échte ondernemerskapitaal zit in je mensen!
Ziedaar, een heerlijke people paradox is geboren: mensen worden steeds belangrijker voor succes maar tegelijkertijd krijg je steeds moeilijker iets van hen gedaan.
Mensoptimalisatie
De oplossing: verleg je focus van het beter maken van mensen naar het beter maken van hun werkomgeving en de bedrijfscultuur. Mensen worden er namelijk enorm door beïnvloed. En die werkomgeving, daar heb je als leidinggevende wel degelijk invloed op. Die is wél maakbaar.
Mensoptimalisatie noem ik dat, het creëren van een werkomgeving waar presteren een vanzelfsprekendheid is. Dat woord optimalisatie is niet toevallig gekozen. Het betekent zoiets als ‘zo goed mogelijk gezien de omstandigheden’. En die omstandigheden, de werkomgeving, die ga je bewust bouwen. Naar een omgeving waar zaken zoals motivatie, trots en betrokkenheid floreren, waardoor de menselijke prestaties opgestuwd worden. Een omgeving waar doelen gehaald worden met zo weinig mogelijk middelen.
Nobelprijswinnaar Daniel Kahneman zei het onlangs nog tijdens Ben Tiggelaar’s dagseminar psychologie in een dag: ‘Je moet condities creëren waaronder het gedrag dat wenselijk is gemakkelijker en natuurlijker wordt om uit te voeren. Dat is voor mij de sleutel tot gedragsverandering.’ Om zo’n werkomgeving te creëren, werk je naar mijn mening op zo’n zes terreinen.
#1. Het harde fundament
Worden de lonen op tijd betaald? Zijn de roosters op tijd klaar? Is de vakantieplanning op orde? Is de fysieke veiligheid geborgd? Voor bedrijven die deze hygiënefactoren niet op orde hebben, is het bijna onmogelijk om te gaan werken aan zoiets als motivatie.
#2. Het zachte fundament
Je kunt mensen niet direct beïnvloeden, maar zij worden wel beïnvloed door de cultuur. De bedrijfscultuur stuurt o.a. het gedrag van mensen. Hoe een receptionist de telefoon opneemt, hoe een productiemedewerker zijn product maakt, hoe een manager leiding geeft enzovoorts. Cultuur bepaalt de kwaliteit van de organisatie. Culturen die onbewust en toevallig ontstaan, zijn nooit succesculturen; een succescultuur moet je bewust bouwen.
#3. De werkgemeenschap
Een gemeenschap op het werk is heel erg waardevol vanwege een simpele reden: gemeenschappen kennen een opbrengst die we heel graag oogsten. Motivatie, betrokkenheid en commitment zijn bijvoorbeeld inherent aan gemeenschappen. Creëer een werkgemeenschap en je bent een eind op weg naar hogere prestaties en meer succes.
#4. Op koers
Organisaties én mensen hebben richting nodig om effectief te functioneren. Hardlopers lopen niet voor niets op een baan met strepen erop; het heeft geen zin om hard te lopen als je niet weet waar de finish is. Richt de energie in de organisatie en voorkom dat mensen als koploze kip rondtuffen.
#5. Follow the leader
Als je een koers uitgezet hebt, moet je mensen ook nog die richting in krijgen. De tijd is geweest dat je mensen die richting in kon drijven, tegenwoordig kun je mensen alleen nog effectief leiden. Leiderschap is belangrijker dan ooit en zal steeds belangrijker worden. Leiders zijn ook bouwvakkers; ze bouwen bijvoorbeeld in de gekozen richting en aan de bedrijfscultuur. Leiders motiveren en inspireren, brengen mensen in beweging, laten veranderingen beklijven en ontwikkelen mensen. Leiderschap is de levensader van elke organisatie!
#6. De juiste middelen
Als mensen geïnspireerd zijn en intrinsiek willen presteren om doelen te halen, hebben ze wel middelen nodig om die doelen te kunnen halen. Je bedwingt geen berg zonder klimijzers, touw en proviand. Dat is wat management is: het voorzien in de middelen die mensen nodig hebben. Management is dus gericht op dingen, middelen en beheersing terwijl leiderschap draait om mensen, doelen en ontwikkeling. Goed management is essentieel voor prestaties en een succesvolle bedrijfscultuur.
Eigenbelang
‘Maar dat klinkt als een hoop werk’, hoor ik je denken. ‘Ze doen maar gewoon wat ze moeten doen. Daar worden ze voor betaald.’ Maar stel je eens een wereld voor waarin je als bedrijf meer resultaten boekt (omzet, winst), daarvoor minder middelen gebruikt terwijl de mensen – en jijzelf – tegelijkertijd werken met meer plezier en minder frustraties. Als je het niet doet voor het belang van je medewerkers, mag je het voor je eigen belang doen. Want dat is zeker zo groot. Tegelijkertijd valt het wel mee met de moeite die je moet doen, want er vallen allerlei puzzelstukken in elkaar als je zo multidisciplinair bezig bent en het resultaat van het één versterkt het ander. En je boekt ten minste resultaat, iets wat van de meeste veranderprogramma’s niet gezegd kan worden.
* Quote van Remco Claassen.
Dit artikel is een herplaatsing van een artikel dat eerder bij MT verscheen.
Collegereeks Psychologie van Leiderschap
Meer leren over dit onderwerp? Tijdens deze unieke hooglerarenreeks aan Nyenrode Business Universiteit krijg je inzicht in het psychologische onderdeel van leiderschap en (on)bewust menselijk gedrag.
lees verder
