De waterstand van een aantal Nederlandse rivieren is sinds een paar weken extreem hoog. John Mazeland, directeur Business Alliance Nederland Duitsland plaatste onlangs deze treffende foto met bijbehorende tekst op social media:
”Gisteren naar het hoogwater wezen kijken bij ons in de Waal bij Nijmegen. “Verboden toegang i.v.m. hoogwater” staat op het bord. Er is een hek geplaatst. Het mag allemaal niet baten. Het is gezellig druk achter dat hek. In Duitsland zouden meer mensen zich aan het bord houden. Als Nederlander vind ik onze versie wellicht minder veilig, maar wel spannender…”
De toekomst is onzeker
Dagelijks worden we geconfronteerd met het feit dat we niet weten wat er morgen gaat gebeuren; de toekomst is onzeker, en toch leven we gewoon door. Iedere cultuur heeft zijn eigen methodes om stress, die veroorzaakt wordt door onzekerheid, te verlichten. Zo kunnen wetten en regels een samenleving een veilig gevoel geven.
Controleren of accepteren
De mate waarin we ons als mens bedreigd voelen door onzekere situaties is deels cultureel bepaald. Hoe gaan mensen om met een leven dat onvoorspelbaar is: proberen ze zoveel mogelijk onzekerheden te vermijden, of accepteren ze dat het leven gaat zoals het gaat?
Onzekerheidsvermijding en onzekerheidsacceptatie
Hoogleraar Geert Hofstede onderzocht jarenlang het fenomeen onzekerheid. We kunnen onderscheid maken tussen twee culturen: onzekerheidsvermijdende culturen en onzekerheidsaccepterende culturen.
De kenmerken van onzekerheidsvermijdende landen zoals bijvoorbeeld Portugal, België en Duitsland zijn:
– Er is een algemene emotionele behoefte aan voorspelbaarheid en wetten en regels. Die regelgeving en de handhaving daarvan worden als bron van zekerheid en vertrouwen gezien, zelfs als die regels onzinnig en contraproductief zijn.
– Deze culturen koesteren een sterk geloof in deskundigheid op het werk. Een antwoord als ‘Ik kom er later op terug’ of ‘dat komt wel goed’ kan wantrouwen scheppen.
– In deze landen zien we vaak dat mensen hun emoties tonen of hun stem verheffen. De stress die onzekerheid meebrengt vindt op die manier een uitweg. Bovendien weet iedereen dan precies van elkaar hoe ze zich voelen.
– In deze culturen geldt vaak; wat anders is, kan gevaarlijk zijn.
De kenmerken van onzekerheidsaccepterende landen zoals Zweden, Canada en Groot Brittannië zijn:
– In deze landen vinden mensen dat er alleen regels moeten worden vastgesteld als die strikt noodzakelijk zijn. Er wordt veel waarde gehecht aan een bepaalde vrijheid.
– Deze culturen koesteren een sterk geloof in gezond verstand.
– Mensen uiten hun emoties vaak niet. De stiff upperlip van de Engelsen is een bekende, en in Spanje zeggen ze als iemand pretendeert dat er niets aan de hand is “Doe niet alsof je Zweed bent.”
– In deze culturen is de motivatie om te ondernemen over het algemeen positiever. Men is bereid om onzekerheid te accepteren om zodoende succesvol en onafhankelijk te worden.
– In deze culturen geldt vaak: wat anders is, kan interessant zijn.
Nederland een geval apart
Hoewel we gemiddeld scoren in dit onderzoek, neigt Nederland – volgens veel ondernemers en managers die ik interviewde – naar een onzekerheidaccepterende cultuur. Zo vertelde een Belgische ondernemer: “Veel Belgen hechten aan status en zekerheid. Ze werken daarom graag lang voor dezelfde baas, en worden gemotiveerd door veiligheid en zekerheid. Mensen in België laten bijvoorbeeld vaak op jonge leeftijd al een huis bouwen voor de rest van hun leven.’
In Nederland is regelmatig veranderen van werkgever heel normaal. Hier worden mensen eerder gemotiveerd door waardering, ruimte voor sociale behoeften en persoonlijke ontwikkeling. Veel Nederlanders vinden bijvoorbeeld het maken van een wereldreis belangrijker dan het bezitten van een groot huis.
Geval apart
Verder is Nederland een geval apart: aan de ene kant hebben we – vaak tot ergernis van ondernemers – veel noodzakelijke wetten en regels. Die zijn er o.a. om te voorkomen dat we natte voeten krijgen. Tegelijkertijd wil dat nog niet zeggen dat Nederlanders zich graag aan de regels houden. Daarvoor is onze afkeer van hiërarchie en de hang naar onafhankelijkheid en zelfredzaamheid te groot.
Staat er een bord met ‘verboden toegang’, dan vinden we meestal – in tegenstelling tot in bijvoorbeeld Duitsland – dat we heel goed zelf kunnen bepalen of iets wel of niet gevaarlijk is.
