Een goede kennis van me werd onlangs aan de kant gezet door een Amerikaanse multinational. Crisis, weet u wel. Erg rouwig was het slachtoffer echter niet, hij kreeg immers een flinke zak geld mee. Daar had hij natuurlijk een mooie nieuwe Range Rover van kunnen kopen. Of een tweede huisje, ergens in Oost-Europa.
Maar mijn kennis koos een andere bestemming: binnenkort begint hij aan een voltijds MBA-studie aan een gerenommeerde universiteit. Dat doet hij met een doel: een betere baan bemachtigen. En daarmee natuurlijk ook: een hoger salaris. Op zijn leeftijd (dik in de 30) en met een gezin (vrouw, twee kinderen) dat financieel van hem afhankelijk is er ruim een jaar tussenuitgaan, dat kun je best een moedig besluit noemen. Alleen god weet of de crisis tegen 2011 voorbij is en of er dan vacatures zijn voor iemand met het internationale profiel en de commerciële ervaring van mijn kennis.
Maar dat is natuurlijk niet de enige vraag. Want is het überhaupt nog wel zo verstandig om een MBA-titel na te streven? Want waren het niet de theorieën die op deze business schools werden onderwezen, die uiteindelijk hebben geleid tot de grootste economische krimp sinds de jaren '30, een ongekende bankencrisis, kolossale verliezen bij bedrijven, de ineenstorting van financiële markten en massaontslagen?
Ho ho, hoor ik u denken, het gaat toch te ver om juist de MBA's verantwoordelijk te houden voor de malaise van de afgelopen 15 maanden? Klopt. Het waren natuurlijk niet de professoren die de falende bedrijven hebben bestuurd of die beslisten dat banken krediet zowat gratis moesten weggeven aan iedereen die maar wilde. Maar het valt aan de andere kant ook niet te ontkennen dat managers massaal zijn geïndoctrineerd door MBA-scholen en hun theorieën van financial engineering, moderne (lees: riskante) corporate finance, optimalisering van shareholder value, op bonus gebaseerde beloningsmodellen et cetera. Zo is er een bestuurlijke en financiële elite ontstaan die uniform de zegeningen van liberalisering van (financiële) markten propageerde. En zichzelf ongegeneerd op duizelingwekkende inkomens trakteerde. Het was heus geen toeval dat het bij Enron, Lehman Brothers, RBS en Merrill Lynch wemelde van de MBA'ers.
Inmiddels is er schaamte. In de Verenigde Staten schijnen veel MBA'ers hun titel nu liever even te verzwijgen. Business schools passen aarzelend hun programma's aan. Op Harvard en andere bekende universiteiten leggen sommige pas afgestudeerden sinds kort een eed af om te verklaren dat ze in hun werk ‘de belangen van alle stakeholders' in acht zullen nemen. En dat ze ‘het eigenbelang niet laten prevaleren boven het belang van de onderneming of de samenleving'. Flauwekul natuurlijk. Zo'n eed is niets waard als er geen enkele sanctie op overtreding staat. Net zo min als het iets uithaalt als er op MBA's ineens meer aandacht komt voor ethiek of maatschappelijk verantwoord ondernemen.
Waar het op de business schools aan schort is het aanleren van een kritische houding. MBA'ers zijn maar al te vaak meelopers. Ik ken er vele. Wat me opvalt is dat ze in katzwijm liggen zodra ze een grote naam uit de zakenwereld mogen ontmoeten of als ze bij een ‘topbedrijf' stage mogen lopen. Voor scepsis is geen plaats. Kwalijk is ook dat er vaak innige persoonlijke relaties tussen MBA's en bedrijven bestaan. Ik wens mijn kennis uiteraard het allerbeste. Maar als MBA'ers en business schools zich niet werkelijk aanpassen, dan mag hij slechts hopen dat bedrijven zo stom zullen blijven om iemand met die dure titel ook extra te betalen.
Hans Crooijmans is een in bedrijfseconomie gespecialiseerde journalist en columnist. Hij werkt vanuit Moskou. Alle columns van Hans Crooijmans vindt u in het speciale online overzicht.
