De burn-outcoach is bezig aan een razendsnelle opmars. Vorig jaar stonden er zo’n 2.500 bedrijven ingeschreven bij de Kamer van Koophandel die coachingstrajecten voor burn-outs aanbieden. In 2013 waren dat er nog 862, zocht het FD eerder uit. En dat zijn alleen de officiële cijfers.
Er is een overvloed aan coaches die doorgaans niet medisch zijn opgeleid en hun niet-beschermde beroep ook nog eens mogen uitoefenen zonder beroepscode, keurmerk of klachtenregeling.
Deze ‘ervaringsdeskundigen’ hebben zelf iets ondergaan en denken daarmee, volkomen onterecht, de oplossing voor anderen in handen te hebben. De psyche van de mens is een commerciële speelbal geworden van hobby-psychologen. Mensen die al uitgeblust zijn worden ook nog eens financieel en emotioneel uitgebuit. Ongekwalificeerde coaches duiken er als haviken bovenop om hier geld aan te verdienen.
Wildgroei aan hobby-coaches
Mensen wanen zich steeds vaker een ware coaching-professional. Zonder enige vorm van studie ontfermen huis-tuin-en-keukencoaches zich over het wel en wee van anderen. Familieleden en vrienden storten te pas en vooral te onpas hun persoonlijke anekdotes over je uit en zeggen dat je hetzelfde moet doen. Want dat bracht hen tenslotte ook succes. Deze logica raakt kant nog wal en doet juist meer (emotionele) schade dan goed.
Daarnaast is er ook een wildgroei aan doe-het-zelfcoaches. Zo zijn er platformen en communities van mensen die een burn-out hebben (gehad) en elkaar ‘coachen’, met als gevolg dat ze elkaar voornamelijk nog verder de put in praten. Zij dragen niet alleen hun eigen last, maar halen zich, met hun beperkte draagkracht, ook nog eens de ellende van de ander op de hals.
Mensen die terugkomen van een burn-out blijken andere collega’s veelvuldig te ‘coachen’, niet gehinderd door enige kennis van zaken, met vaak desastreuze consequenties. Zij praten collega’s veelal naar de mond door te waarschuwen voor te veel werkdruk. Daardoor stijgt de perceptie van overmatige druk alleen maar en treedt er een self-fulfilling prophecy op. Ofwel, nóg meer burn-outs.
Binnen organisaties stapelen de risico’s zich verder op. Medewerkers en leidinggevenden coachen er flink op los. Op zichzelf een goede ontwikkeling, ware het niet dat het meestal ontbreekt aan de juiste capaciteiten. De destructieve en narcistische coaching naar collega’s grossiert in het opleggen van eigen perspectieven en het delen van heftige levensgebeurtenissen, in de hoop dat die ander zich ermee kan identificeren en geholpen is.
Coach en psycholoog is een vak
De meeste ‘coaches’ bereiken een averechts effect. Deze pseudo-coaches hebben vooral een vlotte babbel en een slecht luisterend oor. Zij leven in de volstrekt foute overtuiging dat het uitstorten van hun eigen levenstragiek bijdraagt aan het helpen van mensen. Chapeau voor jouw geleerde levenslessen, maar deze zijn persoonlijk. We hebben geen ‘ervaringscoaches’ nodig die deskundig zijn in het oplossen van hun eigen problemen.
De psyche van de mens goed begrijpen en beïnvloeden is een wetenschap van accurate vakkennis en meesterschap. Ik ben niet tegen coaches, maar wel tegen incapabele, ongeschoolde en zelfingenomen kwakzalvers, ofwel de pseudo-coaches.
Ik pleit voor veel meer vakbekwame en goedopgeleide coaches, mentoren, psychologen, therapeuten, artsen en zelfs psychiaters. Zij vermoeien je niet met hun levensverhalen, maar verdiepen zich in jouw specifieke levenssituatie. Zij bieden professionele begeleiding om jou te leren jouw eigen problemen zelf op te lossen. Dat is de échte waarde van een goede coach.
Iedere burn-out kent een andere context en unieke ervaringen zijn geen wetmatigheden voor juiste adviezen. Natuurlijk kan een opgedane levensles waardevol zijn voor een ander, maar het is geen garantie voor de juiste oplossing. Laat staan dat jij dan ook gelijk dé expert bent in de oplossing. Een patiënt die net succesvol geopereerd is, gaat daarna ook niet zelf de chirurg uithangen. Na een ‘praktijkervaring’ heb je de klok wel horen luiden, maar weet je nog niet waar de klepel hangt.
Verspilling van talent
Op cruciale momenten in je leven verkeerde begeleiding krijgen is funest. Door de overvloed aan slechte coaches ontstaat er een tsunami aan foutieve adviezen. Hierdoor raken talenten het spoor bijster, stagneert hun ontwikkeling of jaagt het hen zelfs de verdoemenis in. Pseudo-coaching zorgt misschien wel voor de grootste misstand van deze tijd: de verspilling van talent en mentaal welzijn van mensen.
Als klinisch en organisatiepsycholoog doe ik veel onderzoek naar mentaal welzijn. Een burn-out blijkt een complex thema met 142 definities. Een magische pil bestaat niet. Dus trap niet in de val van pseudo-coaches die jou dé gouden formule beloven. Geen model, dienst of levenservaring heeft de allesomvattende oplossing in zich.
Een goedopgeleide psychische hulpverlener houdt je een spiegel voor. De oplossing zit in de verdieping bij de ander. Luisteren met de intentie om de ander te willen begrijpen. Er is absoluut veel meer gespecialiseerde mensenkennis en mensenkunde nodig. Dat is een feit en de huidige realiteit. Je kunt pas echt mensen helpen als je begrijpt hoe de mens werkt.
Lees ook: Burn-out voorkomen? Dit is wat de werkgever kan doen
