De Amerikaanse onderzoeker Srini Pillay is het daar niet mee eens. ‘Enkel focussen zorgt ervoor dat je minder interesse of gevoelens krijgt voor wat in jouw ogen randzaken zijn. Terwijl dat juist voor nieuwe ontdekkingen en wegen kan zorgen,’ aldus de therapeut en assistent-professor psychiatrie aan Harvard Medical School. ‘Bovendien zorgt focus voor tunnelvisie. Je hebt zoveel aandacht voor één punt, dat de rest niet meer belangrijk is.’
Een voorbeeld dat zijn theorie onderstreept is het bekende gorilla-experiment. Mensen wordt gevraagd zich enkel op de witte spelers te concentreren en te tellen hoe vaak zij de bal naar elkaar overgooien. De gorilla die ondertussen door het beeld loopt, wordt door velen totaal over het hoofd gezien. ‘Je krijgt last van tunnelvisie en ziet dingen die belangrijk zijn niet.’
Als tweede voorbeeld noemt Pillay de opkomende digitalisering in veel beroepen. ‘Stel dat je accountant wil worden en daar zo gefocust op bent dat je niet doorhebt dat robots straks veel van je werk kunnen overnemen. Durf je ook naar andere zaken te kijken, dan zul je er eerder een managementcursus naast gaan volgen, in plaats van je blind te staren op het beroep dat je uit wil oefenen.’
Rustmomenten
Maar hoe moeten we dan ons doel bereiken? Volgens Pillay ligt het antwoord in ‘ontfocussen’: af en toe ons brein de rust geven om op te laden, zodat we daarna weer gefocust aan het werk kunnen. ‘Wie enkel focust en begint om 9 uur ‘s ochtends, is aan het eind van de werkdag bekaf. Wie zichzelf af en toe rust gunt, kan veel langer geconcentreerd werken.’
Dat rustmoment wordt nog te vaak opgevuld met scrollen op Facebook of even je mail checken. Volgens Pillay is het juist van belang om je brein écht rust te geven. ‘Ga even naar buiten of zoek een rustig plekje en ga dagdromen. Door je echt op iets anders te focussen, zul je je brein daarna weer optimaal kunnen gebruiken voor dat moeilijke vraagstuk of het voorbereiden van die lastige presentatie.’
Nieuwe ontdekkingen
De achterliggende gedachte van zijn uitspraken is te vinden in het aantal beslissingen dat we onbewust maken. ‘Slechts 2 procent van onze mentale activiteiten worden bewust uitgevoerd. Heel vaak maak je onbewuste keuzes, maar we geloven vooral dat de focus ons het succes heeft opgeleverd. Je hebt vijf stappen bewust gezet, maar ondertussen heb je 55 andere keuzes onbewust gemaakt. Welke je precies naar het succes hebben geleid, is niet duidelijk.’
Pillay benadrukt dat enkel ontfocussen ook niet goed is. ‘Het is juist de combinatie die het zo waardevol maakt.’ Bovendien is ontfocussen goed voor je creativiteit. ‘Door even helemaal nergens aan te denken, is je brein in rust en maakt het nieuwe connecties. Dat leidt tot nieuwe ingevingen. Het is geen wonder dat nieuwe ideeën vaak tot ons komen op de moment dat we niets doen.’
Die nieuwe ontdekkingen kunnen een hoop opleveren. ‘Medicijnen die tegen een hoge bloeddruk getest werden, bleken ook haargroei te bevorderen. Een aantal jaar later werd het middel voor kalende mannen op de markt gebracht. Dat was niet gebeurd als de onderzoekers zich enkel hadden gefocust op hetgeen dat ze oorspronkelijk onderzochten.’
Slapen
Wie zelf wil ontfocussen op de werkvloer, kan volgens Pillay simpel beginnen. ‘Technieken zijn makkelijk in je dag te implementeren en zullen er uiteindelijk voor zorgen dat je productiviteit uiteindelijk omhoog gaat.’ Als voorbeeld noemt hij de dip die veel mensen ervaren na de lunch of rond 16.00 uur. ‘Kies je ervoor om op zo’n moment even een powernap van 20 minuten te doen, dan kun je daarna weer veel productiever aan het werk.’
Voorwaarde is wel dat een werkgever daarvoor open moet staan. ‘Je kunt natuurlijk even onder je bureau gaan liggen, maar een manager die oog heeft voor de rust van zijn medewerkers zal daar uiteindelijk de vruchten van plukken.’ Technieken die iets meer geaccepteerd zijn behelzen onder andere het krabbelen van kleine tekeningen op papier (‘Fijn om je hoofd leeg te maken’) en het maken van een lange lunchwandeling. ‘Op die manier ben je even helemaal uit de werkomgeving.’
Moed
Wie eenmaal weet hoe hij de optimale combinatie van focus en ontfocus kan bereiken, zal volgens Pillay niet alleen productiever, maar ook creatiever worden. ‘Doordat je brein nieuwe verbindingen maakt, zul je meer kunnen denken in mogelijkheden. Dat brengt je verder: bedrijven als Facebook en Amazon ontstonden niet uit een realiteit, maar uit de mogelijkheid die de oprichters zagen.’
Het ontfocussen vraag wel om een bepaalde houding: ‘Je hebt moed nodig en je moet niet bang zijn om dingen te verliezen. Natuurlijk is het het veiligst om te blijven op de plek die je kent, maar het levert meer op om je buiten de gebaande paden te begeven.’ Het is vooral de angst die ons tegenhoudt om breder te kijken dan hetgeen waar we op focussen. ‘Maar de vrijheid die daarmee gepaard gaat, zal uiteindelijk wel het meest opleveren.’
Srini Pillay spreekt op donderdag 21 september tijdens een seminar van The School of Life in Amsterdam over zijn nieuwe boek: Minder focus, meer effect.
