Betalen met je mobiele telefoon is flink in opkomst. Amerikanen gaven het afgelopen jaar 112 miljard dollar uit door hun telefoon te scannen. Fors? Een schijntje wanneer je het afzet tegen de 5,5 biljoen (!) dollar die Chinezen dat jaar mobiel hebben afgerekend. Vooruitstrevende jongens, zou je denken. Toch zit er een gemeen addertje onder het gras.
Een groot deel van de mobiele betalingen in China gaat via Alipay, dat in het leven is geroepen door Ant Financial, een dochteronderneming van internetreus Alibaba. Alibaba is net als het Amerikaanse Amazon groot geworden met een webwinkel, waarna het allerlei nevenactiviteiten heeft aangeschaft of uitgebouwd: hosting, streaming en sociale netwerken en betalingen. Alibaba weet meer en meer van de (Chinese) consument en krijgt met de overheid in zijn kielzog ongekende grip op het leven van zijn gebruikers.
George Orwell
Dit ondervond journaliste Mara Hvistend, die voor Wired onderzoek deed naar de impact van Alipay. Wat begon als een gebruiksvriendelijke betaaldienst, ontpopt zich tot een nachtmerrie die zelfs George Orwell niet heeft voorzien. Gebruikers worden beoordeeld met een driecijferige code tussen de 350 en de 950. Met een lage score word je bestempeld tot sociale paria: een auto huren, vliegtickets boeken of een hypotheek krijgen, vergeet het maar. Een hoge score en alle deuren gaan (letterlijk) voor je open.
De exacte variabelen van het algoritme zijn top secret, maar medewerkers van ontwikkelaar Ant Financial hebben aangegeven dat in de toekomst ‘het langdurig spelen van videogames’ of ‘afkijken bij schoolexamens’ een negatieve invloed op je score kunnen hebben. Met als credo: slecht gedrag moet worden bestraft.
Dissidenten
De medaille van Sesame Credit kent twee kanten. Enerzijds helpt het brave burgers aan toegang tot hotelreserveringen, vliegtickets, fietsverhuur of leningen. Ideaal voor voor miljoenen Chinezen uit de opkomende middenklasse die nog geen krediethistorie hebben, maar wel willen reizen of een huis kopen.
Wie niet goed valt binnen het systeem, dankzij een late betaling of afkeur van de overheid, komt terecht in een sociale spiraal des doods: jouw lage score trekt die van je vrienden omlaag – die vervolgens niet meer met je geassocieerd willen worden. Je komt niet meer in aanmerking voor grote aankopen of moet bij reserveringen forse borgsommen betalen omdat je als dubieus wordt bestempeld.
Hvistend noemt in het Wired-artikel het voorbeeld van Liu Hu, een 42-jarige journalist die was veroordeeld tot het betalen van een boete voor laster wegens een stuk dat hij had geschreven. De betaling was als ‘niet ontvangen’ bestempeld en deed Hu op een lijst van wanbetalers belanden: de vliegmaatschappijen wilden geen boeking van hem accepteren. Pogingen om de fout recht te zetten vonden geen gehoor bij bedrijven of de overheid.
Bezint eer gij begint
Een kredietsysteem helpt ondernemers en corporates om financiële risico’s bij klanten te signaleren, maar wanneer iemands hele leven draait om het op peil houden van zijn of haar financiële reputatie heiligt het doel niet langer de middelen. Vrezen om bij de apotheek een pakje paracetamol te kopen omdat ‘het algoritme’ alarm slaat dat je door een naderende ziekte niet langer kunt werken, is geen fijn vooruitzicht.
Laat China een wijze les zijn voor de mobiele betaalrevolutie die ook Nederland staat te wachten. Techgiganten zullen het enorm aantrekkelijk maken om hun platform te gebruiken voor het afrekenen van producten en diensten: gebruiksgemak, financiële incentives en het toepassen van gamification. Na zoekgedrag en sociale feeds zijn betaalgegevens immers de heilige datagraal die de toekomstige beurswaarde van je bedrijf bepaalt.
Voor je het weet, ben je als consument weinig meer dan drie cijfertjes in een computersysteem. Geen wonder dat Alibaba-oprichter Jack Ma af en toe een traantje wegpinkt.
