Een baan combineren met kinderen, mantelzorg naast je carrière, een andere rol na een reorganisatie of minder verantwoordelijkheid vanwege gezondheidsklachten. Er zijn allerlei redenen voor demotie. Soms kiezen mensen zelf voor een andere functie, maar het komt regelmatig voor dat demotie door de werkgever wordt ingezet als HR-tool. Uit onderzoek van ADP, Berenschot en Performa Uitgeverij blijkt dat 35 procent van de ruim duizend onderzochte organisaties demotie inzet als middel om medewerkers langer aan het werk te houden. Exacte cijfers over vrijwillige demotie zijn er niet.
Demotie
‘Als rayonmanager bij Randstad had ik ongeveer het hele land als werkgebied. Ik was veel op pad en van huis, onderweg naar klanten. Tegelijkertijd probeerde ik zwanger te worden, een moeilijk en onregelmatig traject met veel ziekenhuisafspraken. Dat was amper te combineren met mijn baan’, vertelt Laura de Jong. ‘Door de hormonen zat ik ook nog anders in mijn vel. Daarom heb ik aangekaart dat ik liever een minder verantwoordelijke functie dichter bij huis wilde.’
De leidinggevende van De Jong reageerde begripvol en bood in eerste instantie meer flexibiliteit en vrije dagen aan, in plaats van een demotie. Toch koos ze bewust voor een stap terug. ‘Het hebben van minder verantwoordelijkheid gaf me enorm veel rust en daarnaast wilde ik mijn team niet tekort doen.’ En dus startte ze binnen Randstad met een nieuwe functie, dicht bij huis en inhoudelijk nog steeds aantrekkelijk. De mindere arbeidsvoorwaarden nam ze voor lief. ‘Het voelde logisch om wat in te leveren. Ik koos immers zelf voor een andere baan en daar hoorden nou eenmaal andere arbeidsvoorwaarden bij.’
Gratis: longread over Vitale Reputatie
Deze gratis longread over Vitale Reputatie is een samenwerking tussen MT en Zilveren Kruis.
lees verder
Onbegrip
Collega’s die op de hoogte waren van haar situatie reageerden begripvol. Toch stuitte De Jong ook op onbegrip: ‘Sommigen zagen het als vergooien van carrièrekansen.’ Een demotie staat volgens Richard Jongsma, HR-adviseur en schrijver van het boek ‘Demotieverhalen’, haaks op wat velen verstaan onder succes. ‘We willen promotie na promotie, een carrière is pas geslaagd als er sprake is van een rechte lijn omhoog. Pas wanneer we met pensioen gaan is het geoorloofd om het rustig aan te doen’, zegt Jongsma. ‘Een denkfout. Sporters nemen gedurende hun carrière ook af en toe rust, om op een ander moment te kunnen pieken.’
René Schalk, bijzonder hoogleraar sociaal werk aan de Universiteit van Tilburg, deed onderzoek naar de impact van demotie. Volgens hem kampt het fenomeen nog altijd met een negatief imago. ‘Mensen zien het als een nederlaag. Iemand is verslagen, kon het werk niet aan.’
Ontwikkeling
Ook Jongsma ziet dat demotie nog in de taboesfeer zit en wordt geassocieerd met disfunctioneren. ‘Na een demotie is het bijvoorbeeld lastig om weer promotie te maken bij dezelfde werkgever, het is een soort genadeklap voor de carrière. Vanwege die negatieve associatie vinden medewerkers het soms lastig om een demotie aan te kaarten. Dan zijn ze bang dat de baas twijfelt aan hun loyaliteit. Terwijl een demotie juist kan bijdragen aan de duurzame inzetbaarheid van medewerkers.’
Demotie kan volgens Jongsma ook positieve impact hebben op professionele groei en ontwikkeling. Bijvoorbeeld als je wil overstappen naar een ander vakgebied. ‘Dan doe je een stap terug en investeer je in een opleiding en vlieguren. Dat kan ook bij dezelfde werkgever zijn. Onze functieprofielen en randvoorwaarden liggen te vast, bedrijven mogen wel wat soepeler zijn. Ga het gesprek aan, bekijk in welke rol de medewerker ook toegevoegde waarde heeft en bied verschillende perspectieven. Met een flexibele benadering hoeft een demotie helemaal niet het einde van de carrière te betekenen.’
Wel ziet Schalk dat een demotie kan demotiveren. ‘Een lagere functie wordt vaak als minder interessant en uitdagend ervaren, de algehele tevredenheid over de inhoud van het werk daalt’, vertelt hij. Een demotie om gezondheidsredenen is daarnaast vaak minder effectief dan verwacht, blijkt uit het onderzoek van Schalk. Kijk je bijvoorbeeld naar emotionele uitputting, dan kan een demotie wel iets helpen maar minder sterk dan je van te voren zou denken.
Rustig aan
Wie het traject van demotie ingaat, doet er verstandig aan om het rustig aan te doen. ‘Voor een demotie is tijd nodig, in één keer overstappen naar een lagere functie kan aanvoelen als een klap. Zeker bij een demotie vanuit de werkgever. Komt het uit de lucht vallen, dan worden mensen boos en beledigd’, zeg Schalk. Hij adviseert om tijdig te communiceren en regelmatig het gesprek aan te gaan.
Jongsma is het daarmee eens: ‘Gedwongen of vrijwillig, een demotie is als een mini-rouwproces. Leren loslaten en de verschillende fases doorlopen gaan voor het aanvaarden van de uiteindelijke nieuwe situatie.’
Promotie
Ook bij De Jong werd er tijd genomen voor het proces. Haar salaris werd in kleine stapjes afgebouwd en ook de lease-auto mocht ze nog een jaartje houden. Heldere communicatie met collega’s en leidinggevenden is volgens haar essentieel: ‘Waar ik van te voren verwachtte dat een demotie zou voelen als falen, heeft het juist voor ontspanning gezorgd. De goede communicatie met mijn leidinggevende heeft daarbij geholpen’, vertelt Laura. ‘Ze is me nooit als minder gaan zien en altijd blijven waarderen. Uiteindelijk kreeg ik zelfs de kans om binnen Randstad weer promotie te maken.’
