Wie zich in Nederland met coaching bezighoudt, komt vroeg of laat de naam Marijke Lingsma tegen. Deze gedragswetenschapper (59) publiceert jaarlijks een van de best verkochte managementproducten: de coachingskalender ‘Scheur je los’. Zij publiceert boeken, kalenders en spellen over coaching en is oprichter van diverse bureaus en coachingsopleidingen.
Lingsma is een grote fan van systeemdenken, waarbij het geheel en een holistische blik centraal staat in plaats van afzonderlijke delen zoals de schuld geven aan het gedrag van een manager of een team. Zij gelooft heilig in leren en het ontwikkelen van potentieel.
Wat vind je zo fascinerend aan coaching?
‘Coaching is een vak, maar vooral ook een levenswijze. Het is iets dat je kunt doen, maar het is vooral een houding. Ik vind dat mensen verantwoordelijk zijn voor hun eigen ontwikkeling. Ik vind het normaal om je af te vragen wat jouw eigen bijdrage is dat een ander zich wel of niet kan ontwikkelen.
Ik vind het mooi een persoon, een team of organisatie te leren meer inzicht te krijgen in patronen die ontwikkeling tegenhouden of klem zetten. Komt er eenmaal beweging in, dan loopt de motor meestal vanzelf. Coaching is voor mij levendig werken en leven door te leren.’
Wanneer is iemand een goede coach?
‘Als ie goed kan luisteren, analytisch vermogen heeft en snel kan schakelen. Er zijn vier succesfactoren: het gaat om resultaat, mensen zijn zelf verantwoordelijk, de ijsberg met belemmerende factoren en overtuigingen die niet altijd zichtbaar zijn en het hier en nu. Het enige moment waarop je kunt kiezen te veranderen.’
Er is een enorme wildgroei aan coaches. Hoe weet je wanneer je iemand een goede coach is?
‘Mensen en bedrijven zijn steeds kritischer en zoeken veel informatie zelf op. Dat is een goede ontwikkeling. Ook zijn er steeds meer beroepsverenigingen met kwaliteitseisen. Er is ook de mogelijkheid om klachten in te dienen. Er zijn het afgelopen jaar slechts 5 klachten binnen en die gingen met name over het schenden van vertrouwelijkheid en niet over de coachingsmethode.’
Hoe verklaar je de toegenomen belangstelling voor coaching in Nederland?
‘Het valt mij op dat er steeds meer behoefte is om zelf te leren hoe jij je het beste kunt ontwikkelen. Zelfmanagement als het ware. Dat vind ik een goede ontwikkeling. Mensen willen steeds meer zelf weten wat ze het beste kunnen doen. Zij vinden het leuk om te reflecteren over welk effect hun gedrag heeft op anderen.’
Die behoefte hadden mensen twintig jaar geleden toch ook?
‘Nee, volgens mij niet. De opleidingen voor het bedrijfsleven waren vooral technisch van aard. Je leerde technieken en er werd zeker niet gekeken naar je eigen rol of bijdrage. Dat soort vragen werden niet gesteld. Nu zijn steeds meer mensen zich bewust van dat het denken invloed heeft op ons handelen. Mijn generatie heeft het later moeten leren, maar de huidige jongeren zijn al veel meer bezig met de eigen ontwikkeling. Zij denken na over wat zij willen en nodig hebben, terwijl ouderen veel meer met het arbeidsproces bezig waren of de uitvoering. Jongeren zijn veel kritischer, hebben een eigen mening en gaan niet overal vanzelfsprekend in mee.’
Hoe verklaar jij het succes van de coachingskalender?
‘Hij staat al jaren op de eerste plaats van bestverkochte managementboeken. Per jaar worden er iets van 50.000/60.000 exemplaren van verkocht. Er wordt in Nederland per jaar een miljoen scheurkalenders verkocht. Dat is opmerkelijk.
Mensen zijn volgens mij erg enthousiast over de one-liners die op de voorpagina staan. Die geven zij ook aan elkaar. Op de achterkant staan steeds kleine stukjes die iedereen elke dag kan lezen. Het is niet moraliserend, maar kort, relativerend en informatief. Er staan stukjes in over persoonlijke effectiviteit, veranderingsmanagement, relaties of leiderschap. Het is ook altijd actueel, omdat we het steeds aanpassen aan nieuwe ontwikkelingen of wat wij op straat of op kantoor horen. Managers lezen niet veel, maar korte stukjes die ze gelijk kunnen toepassen vinden ze geweldig.’
Zie jij jezelf als managementgoeroe?
‘Een goeroe is volgens mij iemand die vooruitloopt. Maar wie bepaalt dat je voorloopt? Volgens mij altijd anderen. Goeroes zeggen dus iets dat anderen boeit en aanspreekt. Dat is op zich knap. Goeroes hoeven overigens niet oud en lelijk te zijn. Ik vind Tica Peeman, de jonge vrouwelijke directeur van Vistrainingen geweldig. Zij handelt steeds vanuit vertrouwen en openheid en is echt een voorbeeld voor modern leiderschap.
Qua leeftijd wil ik niet langer in de voorgrond staan en vind ik dat anderen het moeten overnemen. Qua levenslust is Tina Turner mijn grote voorbeeld en vind ik het geweldig om nog van alles te kunnen doen en betekenen.
Ik word wel eens als moeder van het coaching aangekondigd. Die vind ik niet leuk. Maar goed, ik word als autoriteit op het gebied van coaching gezien en daar ben ik best trots op. Ik vind het fijn dat ik een bijdrage heb geleverd aan de ontwikkeling van het vakgebied. Het is aan anderen om te bepalen of ze mij als autoriteit zien. Dat is ook niet iets dat ik nastreef. Ik heb wel een eigen mening.
Een autoriteit zijn klinkt zo eenzaam. Er zijn veel mensen bezig met persoonlijke en zakelijke ontwikkeling die goed zijn. Het werk van Ofman met zijn kernkwadranten vind ik echt subliem. Een leeg model dat je zelf in kunt vullen. Hij legt niets op. Dat doe ik ook niet. Ik vind het belangrijk dat mensen zelf kunnen kiezen. Ik kan hooguit wat denkwijzen aanreiken.’
De boodschap van Marijke Lingsma
Het is goed als een manager onderkent hoe hij overkomt of wat de effecten zijn van zijn aannames op anderen. Ga bewust om met het nu en de keuzes die je maakt. Er is maar een moment waar veranderingen plaatsvinden en dat is het nu. Het is daarom nooit te laat voor verandering. Als je weet wat jouw bijdrage is in hoe een situatie in stand wordt gehouden dan heb je de sleutel om tot een goede verandering te komen.
Falen is niet het vallen zelf, falen is het niet meer opstaan. Veerkracht en levenslust zijn essentieel. Je eigen waarheid is maar betrekkelijk. Durf bewust te zijn hoe je leeft en werkt.
Heb jij ook een eigen theorie of model?
‘Ik ben echt een aanhanger van het systeemdenken, waarbij je vanuit het groter geheel naar de samenhang van de delen kijkt. Dus niet naar problemen zelf kijken, maar naar wat ervoor zorgt dat iets als een probleem wordt ervaren. Wat maakt een probleem tot een probleem? Mensen willen altijd doelstellingen bereiken en komen direct met oplossingen alsof de ander niet kan denken. Het is beter om de huidige situatie te aanschouwen en te zien hoe men elkaar beïnvloedt en een ongewenste situatie in stand houdt. Je moet eerst kijken wat je daarin kunt veranderen om de gewenste situatie te bereiken. Als een manager zegt dat een probleem bij een medewerker ligt, denk ik meteen dat diegene veel vrijheid en invloed heeft gekregen.’
Waar haal jij je inspiratie vandaan?
‘Door met anderen samen te werken. Bijna al mijn werk, workshops en publicaties doe ik in samenwerking met anderen. Dat houdt me scherp en zo kan ik al mijn ideeën toetsen. Ik heb niet zo de behoefte om mijn eigen verhaal steeds maar weer te vertellen.
Mijn werk is ook maar een deel van mijn leven. Ik vind mijn privéleven net zo belangrijk. Op dit moment ben ik mijn vader van 93 aan het verzorgen. Ik vind het prachtig hoe wij dat met 5 volwassen kinderen allemaal organiseren en onze moeder ondersteunen. Dat vind ik erg mooi.’
Je hebt twee partners aan kanker verloren. Heb je bij de rouwverwerking iets gehad aan je professionele expertise?
‘Eerder andersom, je hoeft niet kanker te krijgen om van het leven te kunnen genieten of te waarderen wat je allemaal hebt. Zo’n proces van ziekte en afscheid nemen is heel mooi en intiem, hoe hard het ook is. Je deelt veel met elkaar, het is een prachtige ervaring. Maar je hoeft niet te wachten tot je bijna dood gaat om meer in het hier en nu te leven en mooie dingen te beleven. Je moet je bij alles wat je doet en aangaat afvragen of je er gelukkiger van wordt. Ik heb laatst bijna weer een bv opgericht. Je kan iets wel leuk vinden om te doen en het ook wel kunnen, maar als je er niet gelukkiger van wordt moet je het niet doen. Ik vraag me vaak af: doe ik de dingen goed en doe ik de goede dingen?’
Hoe verklaar je dat mensen en bedrijven het moeilijk vinden om te veranderen?
‘Vaak worden veranderingen verkeerd aangepakt. Renate Werkman heeft onlangs een promotieonderzoek verricht. 70% van reorganisaties en veranderingen blijken te mislukken omdat er teveel aandacht is voor strategie, procedures en structuren en te weinig oog voor de mensen en wat hun werkelijk raakt.’
Wat is jouw definitie van management en leiderschap?
‘Leiderschap geeft visie, waarom we waar naar toe willen. Management is meer de manier waarop we daar handjes en voetjes aan geven. Helaas wordt het nog veel verward met controle freak zijn. Het controleren van medewerkers die zelf kunnen nadenken. Je creëert daardoor wantrouwen en laksheid. Dan verdwijnt de energie en het innovatief vermogen om zelf dingen op te starten. Er is nog een derde manier: doelen met elkaar bereiken door coaching en intervisie, het met en van elkaar leren.’
Daniel Ofman zei dat in organisaties de baas vaak zelf het probleem wordt. Je hebt zelf ook een adviesbureau opgericht. Wat voor leidinggevende was jij?
‘Ik ben nooit een goede manager geweest. Ik kan niet goed delegeren. Ik ben meer een ondernemende pionier die ervan uitgaat dat anderen zelf wel van alles oppakken. Ik heb een visie en kan in beelden denken en werken. Maar structuur en uitvoering moet iedereen toch zelf doen. Ik heb eigenlijk altijd een manager of projectleider naast me nodig. Ik ben nu wel een goede manager als het om het nieuwe werken gaat waarbij je vanuit de inhoud op afstand stuurt. Dat past veel beter bij mij.’
Wanneer is iemand een goede leidinggevende?
‘Als diegene zijn mensen met rust kan laten. Die voor goede condities zorgt waardoor mensen het beste uit zichzelf en elkaar kunnen halen. Die zijn mensen prikkelt door vragen of opmerkingen waardoor ze moeten nadenken. Die verantwoordelijkheid voor het resultaat en de onderlinge afstemming bij de medewerkers laat en niet overneemt.
Leiderschap betekent een visie hebben en uitdragen en anderen de gelegenheid geven deze visie te omarmen en zich daarin thuis voelen en zich erna te gedragen.’
Waar heb je zelf het meeste van geleerd?
‘Ik leer heel veel, eigenlijk iedere dag. Ik heb veel geleerd door nat te gaan, dus fouten te maken en gewoon weer opstaan en verder gaan. Zo heb ik eens een klus aangenomen waarbij de kans op succes maar 10% was. Dan moet je eigenlijk nee zeggen. Maar ik was te nieuwsgierig en overmoedig. Dat coachingstraject mislukte. Ik was al de vijfde op een rij die het probeerde. Ik had geen kans van slagen. Nu heb ik geleerd dat 10% kans van slagen ook voor Lingsma 10% is.
Ik heb ook geleerd om een duidelijk onderscheid te maken tussen coaching en training. Bij coaching ga je uit van de ander en diens leerbehoefte, bij training draag je een werk-of denkwijze over. Je moet wel goed kunnen aansluiten bij de leerling en diens niveau en ambities. Daar sla ik wel eens stappen over. Ik ben resultaatgericht en ongeduldig. Voor een coach ben ik eigenlijk te dominant.’
De tips van Lingsma voor managers:
- Weet waarom je op deze (management)plek zit: ken jezelf en ken je meerwaarde
- Durf afscheid te nemen als je toegevoegde waarde afneemt
- Ga met anderen om zoals je wilt dat ze met jou omgaan
- Durf medewerkers /anderen het applaus te gunnen
- Vertrouwen duurt maanden om op te bouwen en is zo geschaad
- Durf hulp te vragen aan medewerkers
- ken je opvattingen en aannamen en welk effect ze hebben op anderen
- Veerkracht en betrokkenheid zijn duurzamer dan dominantie en eigenwijsheid
CV Marijke Lingsma
| 1951 | geboren in Soest |
| 1978 | gedragswetenschappen cum laude |
| 1978 – 1987 | studenten coach T.U.D. |
| 1985 – 2002 | medeoprichter Van Harte & Lingsma |
| 1998 – 2005 | oprichter SVC School voor Coaching |
| 1999 – heden | publicaties diverse coachingsboeken zoals ‘Teamcoaching’ |
| 2003 – heden | scheur je los coachingskalender, ieder jaar best verkochte managementproduct |
| 2004 | oprichter Multi Media Coach en publicatie diverse spellen zoals ‘spelen met conflicten’ |
| 2005 – heden | spreker op congressen |
| 2009 | oprichter Coachboulevard, 1-daagse themagerichte coachopleidingen |
