Werknemers worden steeds vaker persoonlijk en strafrechterlijk aansprakelijk gesteld voor tegenvallers. Dat had eerder moeten gebeuren.
Al enige jaren pleit ik voor meer eigen verantwoordelijkheid in het werk. Niet alleen meer autonomie, wat goed is voor de productiviteit van medewerkers, maar ook voor meer verantwoordelijkheid voor iemands daden en de gevolgen daarvan. Al jaren word ik hierom aangevallen en verguisd, maar een hele serie nieuwsberichten recentelijk lijkt aan te geven dat er een kleine kentering aan de gang is.
Kloof van verantwoordelijkheid
Er bestaat bij veel grote organisaties, zowel overheid als commercieel, iets dat ik ben gaan noemen de 'kloof van verantwoordelijkheid'. Dat is de kloof waar alle verantwoordelijkheid in verdwijnt. Medewerkers en 'lagere' managers roepen steeds dat ze het moesten van hun hogere manager en op een bepaald niveau, vaak bij de raad van bestuur of de minister, zegt iemand dat 'hij natuurlijk niet van alles op de hoogte kan zijn en verantwoordelijk kan zijn voor alles dat bij de mensen onder hem gebeurt'. Dat vindt 'men' dan ook weer logisch en alle persoonlijke verantwoordelijkheid is dan in een heelgrote kloof verdwenen.
Olieramp
Een voorbeeld hiervan is de olieramp in de golf van Mexico, waarvoor BP verantwoordelijk was. Daarbij blijkt uit hele series rapporten dat intern heel veel mensen wisten dat de veiligheidsmaatregelen onvoldoende waren. Het was niet zo dat ze niet wisten óf hun oplossingen zouden werken, ze wisten zelfs zeker dat ze niet zouden werken. Toch is men doorgegaan want… het management wilde dat.
Alternatieve straf
Ik ben van mening dat in de nieuwe wereld van werk waar we naartoe gaan alle mensen die hieraan hebben meegewerkt persoonlijk en individueel verantwoordelijk moeten zijn voor hun acties. Niet de lasser die het gelast heeft, hij heeft waarschijnlijk geen kijk gehad op de oplossing. Maar iedereen wiens handtekening onder het document stond en iedereen die daarbij betrokken is geweest zouden we strafrechtelijk aansprakelijk moeten stellen. Als alternatieve straf zou ik honderden uren dienstverlening in de milieuopruimwerkzaamheden willen voorstellen. Niet verschuilen achter 'dat kost me misschien mijn baan en ik heb een gezin', maar je verantwoordelijkheid naar de maatschappij is voor mij net zo groot.
Eigen verantwoordelijkheid
Steeds vaker zien we nu wel dat partijen echt worden aangepakt voor misstanden. Deloitte mag een jaar lang geen zaken doen met banken die onder toezicht staan van de staat New York. Hier worden nog net niet de accountants zelf aangepakt, maar het is in elk geval wel een heel fikse straf. Recent hoorde ik dat een accountant zelf in Nederland na meerdere 'twijfelachtige' handelingen zelf afstand had gedaan van zijn tekenbevoegdheid van jaarrekeningen. Ook een eerste stap, waarbij ik me afvraag hoe lang het duurt voordat deze mensen ook definitief geen accountant meer kunnen zijn.
De grootste claim ooit
In een andere zaak wil Vestia nu 1,9 miljard euro van de oud-topman Erik Staal terugvorderen. De grootste claim ooit tegen een particulier en ik verwacht ook niet dat ze het geheel ooit zullen krijgen, maar het feit dat ze beslag hebben laten leggen op al zijn huizen en ook zijn pensioen geeft aan dat er paal en perk wordt gesteld aan bepaalde handelingen. Zijn voormalige broodheer stelt deze man dus persoonlijk aansprakelijk. Nu is dit nog een topman, maar die grens zal steeds verder opgerekt worden. In Engeland wil de Britse regering voortaan roekeloze bankiers strafrechtelijk kunnen vervolgen en opsluiten. Wederom een geval van eigen verantwoordelijkheid en dit keer lager in de organisatie. Ook geeft de regering hiermee helder aan dat het 'ik wist er niets van'-argument niet meer geldig is als het je taak is het te weten.
Nadelen
Natuurlijk zitten er ook veel nadelen aan deze ontwikkelng. Het kan immers leiden tot sterk risicomijdend gedrag bij werknemers, terwijl we in een tijd komen waarin juist experimenteren en (onderbouwde) risico's durven nemen het verschil maken. Toch denk ik dat het heel goed is dat we mensen meer individueel verantwoordelijk maken voor hun werk en hun daden. Dat zorgt ervoor dat mensen het goed nadenken over wat ze nu doen, in plaats van blind volgen. Het zal mogelijk ook een grote arbeidsmobiliteit tot gevolg hebben, mensen zullen immers eerder vertrekken als hun management iets wil waarvan ze zelf betwijfelen of het ethisch acceptabel is. Er zal een goede grens gezocht moeten worden, een goede balans, want niets is zwart of wit. Maar de verschuiving naar meer eigen verantwoordelijkheid binnen elke organisatie, nu ook strafrechtelijk, zal uiteindelijk denk ik de economie en de maatschappij ten goede komen.
MEER OVER DE REVOLUTIE VAN WERK?
-
De 7 beroepen van morgen
-
Ook de loodgieter moet aan de 3D-printer
- Waar de computer het nooit zal winnen
- Alle bijdragen van Bas van de Haterd
