Het zou onze mentale gezondheid verbeteren en meer kansen op de arbeidsmarkt creëren voor mensen die aan zijlijn staan. Over welk wondermiddel heeft de Amerikaanse ondernemer Andrew Yang het in zijn tweets? De vierdaagse werkweek.
Het concept van vier dagen werken en drie dagen weekend zou volgens Yang meer voet aan de grond kunnen krijgen, nu mensen door het coronavirus beseffen dat er meer in het leven is dan werk.
Nieuw is het concept allerminst: John Klein Hesselink, gepensioneerd onderzoeker die voorheen werkzaam was bij TNO, deed voor de eeuwwisseling al onderzoek naar het fenomeen. ‘Voor die tijd hadden mensen enkel oog voor fulltimebanen, maar vlak voor de eeuwwisseling kwam het fenomeen op.’ Wat overigens niet betekent dat mensen minder gingen werken, stelt Klein Hesselink. ‘Men ging 4 dagen 9,5 uur werken, om die ene dag vrij te hebben.’
Kostenbesparing
De beweegredenen liepen sterk uiteen, maar waren vooral gericht op kostenbesparing. Zo besloot de sigarenindustrie de vierdaagse werkweek in te voeren, zodat ze konden besparen op elektriciteit in de fabriek. ‘Het sigarenrokende volk stierf langzaam uit, dus elke kostenbesparing was welkom.’
Het waren de eerste scheurtjes in een systeem waarin de fulltimebaan heilig was. Tegenwoordig zijn er veel meer werkvormen – werkweken van 36 uur, waarin mensen ervoor kiezen vier dagen negen uur te werken. De parttimebaan voor mensen die meer vrijheid willen. Bedrijven die hun medewerkers een contract aanbieden voor 32 uur en die laatste dag vrij ter invulling laten.
Een van de bedrijven die voor dat laatste koos is Noah Road, een startup die krapte op de arbeidsmarkt tegengaat door tweejarige omscholingtrajecten te combineren met werkervaring. De zestien medewerkers van het bedrijf werken vier dagen in de week, de vijfde dag is voor persoonlijke ontwikkeling. ‘Sommige mensen gaan sporten of brengen meer tijd met hun gezin door, anderen helpen we met een coachingstraject om beter te worden in hun werk’, legt medeoprichter Leonie van Eeten uit.
Van Eeten merkt dat zowel de werknemer als het bedrijf ervan profiteert dat medewerkers een vrije dag hebben. ‘Onze medewerkers denken constant na over hun persoonlijke ontwikkeling en wat voor hen belangrijk is. Het is bovendien een goede manier om het gesprek aan te gaan over het onderwerp en hoe zij hun drijfveren en talenten kunnen inzetten binnen het bedrijf.’ Zo helpt een trainee, die energie krijgt van het leggen van nieuwe contacten, voortaan met de intakegesprekken van nieuwe kandidaten. ‘Op die manier doet iemand waar hij goed in is, energie van krijgt en profiteren wij er ook van.’
Combineren
Zou het dan niet terecht zijn om medewerkers ook voor vijf dagen te betalen? Van Eeten is bang dat het ten koste zou gaan van de vrijblijvendheid van de vrije dag. ‘Als werkgever heb je dan tóch het idee dat je aanspraak maakt op de tijd van de werknemer, terwijl het juist een gevoel van vrijheid moet geven.’
Onderzoeker Klein Hesselink ziet de vijfde dag weliswaar vrijheid geeft, maar de overvolle andere dagen de productiviteit niet ten goede komen. ‘Het is tamelijk inefficiënt om negen uur lang te werken. Vooral als je repeterend werk hebt of fysiek zwaar werk doet, is dat lastig. Bovendien is het lastiger te combineren met een gezinsleven. Je werkt de rest van de week extra hard om daarvan een dag uit te rusten’, concludeert hij.
Hij ziet dan ook niet veel in de vierdaagse werkweek anno 2020. ‘Toen deeltijd werken onbespreekbaar was, was het een goed alternatief. Maar vandaag de dag is er zoveel meer flexibiliteit in werkuren, dat dat al een heleboel vrijheid geeft. Dat is eigenlijk een veel beter alternatief.’
Buitenlands perspectief
Heeft de Amerikaanse ondernemer Andrew Yang dan helemaal geen punt met zijn pleidooi? Hij staat niet alleen in zijn standpunt, ook Microsoft voerde in Japan vorig jaar een vierdaagse werkweek in, waardoor de productiviteit met 40 procent omhoogging.
Klein Hesselink ziet vooral een verschil in werkcultuur, waardoor het in Nederland eigenlijk niet nodig is. ‘In Amerika hebben ze in de houtindustrie een tijdje drie werkdagen van twaalf uur geprobeerd, omdat mensen ver van hun werk woonden. Medewerkers sliepen tussendoor in motels en hadden zo een weekend van vier dagen.’ Maar in plaats van veel vrijheid, resulteerde het vooral in slechte resultaten. ‘Mensen waren aan het eind van hun dienst zo moe dat ze bijna niets meer deden.’
Eigenlijk zouden we volgens hem dus blij moeten zijn dat de vierdaagse werkweek niet gebruikelijk is. ‘De alternatieven die wij hebben in flexibele werktijden en thuiswerken, zijn veel betere alternatieven.’ Ook bij Noah Road werden de werktijden wat meer fluïde tijdens de huidige coronacrisis. ‘Mensen gaan flexibeler om met hun vrije dag, waardoor ze bijvoorbeeld twee middagen vrij nemen in plaats van een dag. Dat geeft nóg meer vrijheid.’
