Elon Musk, Jeff Bezos, Mark Zuckerberg en andere techmiljardairs zullen zich wel even in hun koffie hebben verslikt toen ze het nieuwste boek van Douglas Rushkoff onder ogen kregen. Daar gaat hun zorgvuldig opgepoetste imago van redders van de wereld.
De klimaatverandering, de zeespiegelstijging, massale volksverhuizingen, pandemieën… Noem alle problemen van de wereld maar op, ze zijn volgens deze mannen op te lossen dankzij de voortschrijdende technologie.
Al deze claims worden echter vakkundig om zeep geholpen in het boek Survival of the Richest: Escape Fantasies of the Tech Billionaires.
Vooral ontsnappen aan de massa
De kolonisatie van Mars van Musk, het terugdraaien van veroudering door Peter Thiel of een Ray Kurzweil die zijn brein in een supercomputer wil uploaden, hebben niets te maken met het verbeteren van de wereld. Integendeel, schrijft Rushkoff.
Bezos gaat de ruimte in, Musk naar Mars en Zuckerberg sluit zich op in zijn eigen metaverse
Deze superrijken willen juist ontsnappen aan de ellende in de wereld die ze nota bene gecreëerd hebben met hun digitale technologie. ‘Voor hen gaat de toekomst van technologie maar over één ding: ontsnappen van de massa.’
Hoe ze dat doen? Bezos gaat de ruimte in, Musk naar Mars, Thiel emigreert naar Nieuw-Zeeland, en Zuckerberg sluit zich op in zijn eigen metaverse. Volstrekt zinloos, aldus Rushkoff.
Afleiden maar
Hij beschrijft in zijn lijvige boek hoe digitale technologie sinds de jaren negentig uit de handen van naïeve vrijdenkers is gehaald en omgeslagen is naar keihard corporate kapitalisme. Exponentiële groei en megawinsten zijn leidend geworden voor deze ‘revolutie’ en niet het verbeteren van onze maatschappij.
De happy few profiteert, domineert en bereidt zich voor op een exit. De rest van de wereld wordt alleen maar armer, zieker en hongeriger. Technologie is de manier om de massa in toom te houden en te controleren. Gebruikers worden gemanipuleerd, dankzij toepassingen uit de voortschrijdende gedragswetenschappen.
Algoritmes zorgen er wel voor dat we voldoende worden afgeleid van wat er echt aan de hand is met kattenplaatjes, babyfoto’s en grappige filmpjes op social media. Of beter nog, met volledige onderdompeling in een andere realiteit met een vr-bril.
Silicon Valley-mindset
Douglas Rushkoff beschrijft hoe de hele wereld langzaam maar zeker in de ban is geraakt van de Silicon Valley-mindset. Rushkoff noemt dat ‘The Mindset’ in zijn boek. Winnen betekent voor deze mannen genoeg geld verdienen om zichzelf te isoleren van de schade die ze aanrichten met de manier waarop ze dat geld verdienen.
Denk aan de ontginning van zeldzame metalen die onze natuurlijke habitat vernietigt, maar die wel nodig zijn voor al die digitale technologie. Of aan de slavernijachtige constructies waarin mensen moeten werken voor het maken van smartphones.
Maar op zee gaan wonen in een drijvende villa, of ondergronds gaan in een versterkte bunker, is niet voldoende voor deze mindset. De beste manier om je te beschermen tegen toekomstig oproer van de massa is de wereld herinrichten volgens je eigen persoonlijke specificaties.
Herinrichten van de wereld
Daar slagen ze ook al behoorlijk in, geeft Rushkoff mee. Privacy bestaat niet meer. Heel wat banen zijn geautomatiseerd, steeds meer mensen werken met kortlopende contracten in de gig economy, nota bene voor de bedrijven die hun vaste banen hebben vernietigd.
Bevalt het niet, dan starten ze opnieuw. Net zoals je een haperende computer uitzet.
De lokale handel en de media zijn aan het verdwijnen vanwege het steeds groeiende digitale aanbod. Kleinere bedrijven worden geblokkeerd door het lobbywerk van de groten die hun monopolie willen beschermen.
De volgende stap in deze herinrichting: het vervangen van overheden. De techjongens zullen zelf wel experimenteren met nieuwe vormen van communities en regelgeving. Bevalt het niet, dan starten ze gewoon weer opnieuw. Net zoals je een haperende computer uitzet.
Mensen? Pfff, niet nodig
Hoe langer we de sociale, economische en milieugevolgen van digitale technologie negeren, hoe problematischer ze worden, waarschuwt Rushkoff. Alleen vinden duurzaamheid en circulariteit geen aansluiting bij deze mindset, dat levert namelijk te weinig groei en geld op.
Volgens de techmiljardairs zijn echter niet zij, maar de mens eigenlijk de basis van het probleem. Hoe minder mensen je nodig hebt, hoe beter voor je bedrijf én je aandeelhouders. En dus maakt Amazon via Made for You met robots inmiddels je nieuwe volledig gepersonaliseerde T-shirt.
De illusie is dat de technologie al het werk doet, schrijft Rushkoff. ‘Maar robots doen niet al het werk, het zijn mensen die katoen plukken, mensen die de mijnen ingaan om materiaal voor de robots te halen en mensen die verouderde robots op afvalbergen ontmantelen.’
Technische oplossingen
De mindset van Silicon Valley gaat ervan uit dat alles gecodeerd kan worden, dat alles kan worden omgezet in een digitale vorm. Hebben we alles omgezet naar data, dan kan elk probleem worden opgelost met digitale technologie.
Breek alles af, en start opnieuw met oplossingen die veel geld opleveren, liefst meer dan hun voorgangers. ‘Move fast and break things’, wees een held, trek je niets aan van de echte wereld en kijk vooral niet achterom.
‘We komen met nog een superoplossing, nog een manier om het strand te barricaderen tegen het water, onze longen tegen vervuiling, onze bodem tegen erosie en om ons technocratisch maatschappijmodel van zijn ondergang te vrijwaren.
We moeten een nieuwe chemische stof uitvinden, een microprocessor, een blockchain, een genoom, een nanobot of een combinatie van deze dingen om ons naar de volgende nieuwe wereld te leiden.’
Maak andere keuzes
Zelfs al zouden deze oplossingen van de technocratische elite werken, dan ontkennen ze wat ons mensen maakt, onze behoefte aan zingeving, aan bijdragen aan dingen die groter zijn dan wijzelf. En ja, daar mogen we best wat onvoorspelbaar en irrationeel gedrag bij vertonen.
We kunnen stoppen met het ondersteunen van bedrijven van techgiganten
Douglas Rushkoff heeft geen plan om de wereld te redden, maar hij geeft wel aan hoe we ons beter kunnen wapenen tegen de effecten van de machinaties van deze techmiljardairs en hoe we alternatieven kunnen ontwikkelen.
De wereld is nog niet ten onder gegaan en we hebben wel degelijk een keuze. ‘We kunnen stoppen met het ondersteunen van bedrijven van techgiganten en de manier van leven die zij pushen. We kunnen minder doen, minder consumeren en minder reizen. We kunnen lokaal kopen, elkaar meer helpen en coöperaties ondersteunen.
Zachtere houding
We kunnen monopoliewetgeving gebruiken om concurrentieverstorende kolossen op te breken, milieuregelgeving om verspilling te beperken en vakbonden inzetten om de rechten van gig-werkers te bevorderen.
We kunnen het belastingbeleid omdraaien: wie passieve vermogenswinsten ontvangt op zijn of haar vermogen moet hogere tarieven betalen dan de mensen die actief moeten werken voor hun inkomen.’
Rushkoff beseft dat dit indruist tegen de wetten van de economie. ‘Maar sinds wanneer zijn wij mensen hier om de economie te dienen? Dat geloof is een kunstmatig verschijnsel van de mindset.’
Let op de ‘maar’ in hun grootse plannen, technologische oplossingen en grote resets
Exponentiële groei blijven najagen, zal catastrofale gevolgen hebben voor ons klimaat en ons sociale systeem. ‘Er is geen “oplossing” voor onze problemen anders dan het handhaven van een zachtere, meer open en meer verantwoordelijke houding ten opzichte van elkaar.’
Vangnet is al ingebouwd
Tot slot roept hij op aandachtiger te luisteren naar de beloften van de techgiganten en de ‘wereldleiders die in hun ban zijn.’ Let op de ‘maar’ in hun grootse plannen, technologische oplossingen en grote resets. Er is altijd een element van winst, een tijdelijk compromis of een externe uitdaging die op een later tijdstip moet worden opgelost.
De techmiljardair heeft voor deze onzekerheden al een vangnet ingebouwd, voor zichzelf uiteraard. Hij zal echter plechtig beloven om hier later op terug te komen. ‘Dat is de grote leugen van de mindset, tegen ons en tegen zichzelf. Er is geen ontsnappen aan en er is geen later. Als we het niet op dit moment doen, doen we het helemaal niet meer.’
Wie is Douglas Rushkoff?
De Amerikaan Douglas Rushkoff behoort volgens MIT tot de tien meest invloedrijke intellectuelen van deze wereld. Hij is niet alleen auteur van twintig boeken, documentairemaker en adviseur van bedrijven, maar ook professor in Media Theory en Digital Economics aan CUNY/Queens.
Rushkoff heeft ook een link met ons land: hij promoveerde in 2012 aan de Universiteit Utrecht op het proefschrift Monopolygelden, de mediaomgeving van corporatisme en de uitweg van de speler.
Zijn nieuwe boek zal misschien een aanklacht worden genoemd, zwaar overdreven, of juist een correcte analyse, een eyeopener of wat dan ook. Hoe je er ook over denkt, Rushkoff komt wel degelijk over de vloer bij de techmiljardairs van deze wereld.
Zo is namelijk dit nieuwe boek gestart: met een uitnodiging van een select rijkeluisclubje. Enkele miljardairs die zijn advies vroegen over hoe ze zich moesten voorbereiden op wat zij ‘the event’ noemen, verwijzend naar de toekomstige Apocalyps.
