Deze week zat ik in een zaal vol publiek toen ineens allerlei mobieltjes afgingen met een NL-Alert. De meeste mensen reageerden giechelig – een voorspelbare reactie vanuit het brein om met onverwachte spanningen om te gaan: ‘Geen paniek, er is vast niets aan de hand.’ Waar hebben we dat in de geschiedenis vaker gehoord? Sommige dingen leren we nooit.
Er was er een landelijke storing bij telecomprovider KPN waardoor 112 niet meer bereikbaar was. Mensen werden verzocht om bij noodgevallen zichzelf bij het dichtstbijzijnde brandweerkazerne of ‘politieburo’ [sic] te vervoegen. ‘Ok, geen direct gevaar voor mij,’ zag je de mensen denken. Vooral bij de KPN-klanten, want die ontvingen niets. We zijn te afhankelijk geworden en dat maakt ons kwetsbaar. Door essentiële diensten uit te baten, kunnen we moeilijk terugvallen op eigen noodvoorzieningen, want die zijn wegbezuinigd of werken niet optimaal.
Maar wat erger is – naast de risico’s op ontwrichtende gevolgen – uitvallende diensten ondermijnen het vertrouwen van mensen in de digitale systemen die ons zouden moeten beschermen. Je verwacht dat dit een kerntaak is van de overheid, maar wat we zien gebeuren is dat het bedrijfsleven die taak grotendeels overneemt. Een wezenlijk verschil.
Lege huls
Toekomstbestendige leiders snappen dat als je alles uitfaseert uit je onderneming er slechts een lege huls resteert. Hierdoor verdwijnt cruciale kennis en dit maakt je afhankelijk en kwetsbaar en maakt je werknemers onzeker. Dit is waar overheden en ook ondernemingen steeds vaker mee te maken krijgen. Denk aan de slepende 5G-discussie. Sommige diensten zijn zo noodzakelijk geworden dat deze ‘nutsvoorzieningen’ nooit bij slechts enkele commerciële spelers zouden mogen liggen. De macht van techbedrijven wordt steeds groter. Aan de andere kant is netwerktechnologie zo complex geworden, dat internationale samenwerking nodig is.
Maar het kan nog gekker.
Facebook komt met samenwerkende partijen niet alleen met een eigen cryptomunt (Libra), maar tovert meteen een virtuele eigen bank en digitale portemonnee (Calibra) uit de hoed. De Libra wordt gekoppeld aan sterke munteenheden waardoor deze stabieler is dan andere cryptocurrency en betalen wordt makkelijk, want het verloopt ook via Facebook’s eigen Whatsapp (de tegenhanger van de Chinese WeChat waarmee je ook kunt betalen). Handig voor mensen zonder eigen bankrekening, een interessante doelgroep voor Facebook. Vooral als iedereen wereldwijd zijn transactiedata deelt. Wat een data-goudmijn. Elke partij die meedoet, krijgt toegang tot deze honingpot, zeker als je dit koppelt aan kunstmatige intelligentiesystemen die nog beter het gedrag van gebruikers kunnen voorspellen.
Privacy
En daar zit voor mij vooral de crux: digitaal vertrouwen draait om het vermogen van een organisatie om de gegevens en de privacy van individuen te beschermen, niet te misbruiken en als het kan duurzaam veilig te stellen – tegenwoordig een onmisbare noodzaak voor organisaties. Iets waarin veel partijen, waaronder Facebook, vaak nog tekortschieten. Wellicht krijgen Facebook en consorten het vertrouwen van stakeholders en gebruikers. Zou zo maar kunnen. Gezien het absurd grote financiële vermogen en de mogelijkheid om snelheid, frictieloos gemak en zekerheid te bieden aan miljarden mensen voor een lage prijs, kan de Libra uitgroeien tot de grootste en daardoor een van de meest betrouwbare valuta ter wereld.
Kan.
Totdat we op een ochtend wakker worden en we afhankelijk, kwetsbaar en daardoor ook onzeker zijn geworden. Want de macht ligt, hoewel vaak anders wordt gedacht, niet bij de eindgebruiker. Als iedereen zijn vertrouwen verliest en in blinde paniek geld gaat opnemen, is iedereen zijn (virtuele) geld kwijt. Wellicht dat ze dat met hun zelflerende systemen ook kunnen voorspellen. De systemen bij Google en Facebook worden tenslotte dagelijks gevoed met een eindeloze hoeveelheid gratis data van miljoenen gebruikers.
Ik hoop op toekomstbestendig leiderschap. Dat is leiderschap dat duurzaam vertrouwen bouwt door te werken aan digitale systemen die juist afhankelijkheid, kwetsbaarheid en, waar mogelijk, onzekerheid kunnen wegnemen. Waarin iedereen eigenaar is van alle diensten en data. Ik weet het… maar je mag hoop hebben toch?
