Elke overvloed creëert een nieuwe schaarste. Waar banen verdwijnen, ontstaan ook nieuwe. Dat betekent kansen voor lager opgeleiden.
Ik schreef hier al eerder over de 7 beroepen van morgen en de vaardigheden van de toekomst. In die 7 beroepen van morgen zat één middelbaar geschoold beroep: de technisch toepasbare beroepen zoals loodgieter, elektriciën en stukadoor. Daarmee kun je echter niet alle beroepen die verdwijnen vullen. Ik heb hier al veel geschreven over bijvoorbeeld de 3D-printer en de zelfrijdende auto. Een beroep als chauffeur zal daardoor verdwijnen, net als parkeerwacht. En ook het aantal monteurs zal sterk dalen.
Nieuwe schaarste
Als futurist voor de arbeidsmarkt krijg ik vaak de vraag: wat moeten we dan met al die mensen? Ontstaan er nog wel nieuwe banen waar zij in terechtkunnen? Het antwoord is: ja, er ontstaan altijd nieuwe banen. Ik weet niet of het er genoeg zullen zijn, maar elke overvloed creëert een nieuwe schaarste. En dus ook ook nieuwe banen. Ik wil in dit geval focussen op drie nieuwe soorten banen voor medewerkers op LBO- of MBO-niveau.
#1. Reparateurs
Waar zeker een grote hoeveelheid nieuwe banen zullen ontstaan is de reparatie-industrie, mede ingegeven door de 3D-printer. Recent was ik bij Shapeways, spin-off van Philips en inmiddels een van 's werelds grootste 3D-printbedrijven. Ze zien daar een grote toename van de productie van onderdelen. Veel producten worden namelijk gemaakt om kapot te gaan. De maximale levensduur van iets wordt bepaald door de levensduur van de zwakste schakel. Auto's repareren we, maar veel andere apparatuur (telefoons, magnetrons en TV's) niet. Dat gaat veranderen, mede door 3D-printers, en daar ontstaat veel werk.
Broodbakmachine
Hiervan hoorde ik bij Shapeways een mooi voorbeeld. Recent was er daar iemand die een Panasonic broodbakmachine had die kapotging. Dat bleek veroorzaakt door een heel klein onderdeel dat met de stroomgeleiding te maken had. De man heeft het onderdeel toen nagetekend en laten printen bij Shapeways. En bij de derde poging werkte het. Hij heeft het vervolgens op de website gezet en inmiddels is het meer dan 70 keer gekocht. Er zijn dus nu 70 broodbakmachines van één type die weer werken, die normaal waren weggegooid. Het repareren van apparatuur, met daarbij het identificeren van wat er kapot is én het kunnen (laten) maken van het onderdeel bij partijen als Shapeways is een baan van de toekomst voor veel lager en middelbaar geschoold personeel.
#2. City farming
Boeren, maar dan in de stad. Op daken van gebouwen, in leegstaande kantoor- en fabriekpanden of in flatgebouwen die over twee jaar gesloopt moeten worden. U kunt er om lachen, maar het gebeurt al. In Amsterdam wordt er al sla gekweekt, met techniek van Symbicity, en in Utrecht zijn er bijvoorbeeld subsidies voor mensen die een 'groen dak' willen aanleggen.
Hoewel een goede boer zijn allesbehalve eenvoudig is, is het wel iets dat relatief eenvoudig te leren is. Er is geen HBO of universitaire studie voor nodig. Stadsboeren moeten weer net iets anders leren, maar ook hier ontstaan banen. Dit kan komen vanuit de overheid (gebouwen die tijdelijk gebruikt moeten worden), het bedrijfsleven (de tuin op het dak moet ook onderhouden worden) en particulieren (leuk, met de hele wijk een groentetuin op het dak, maar laten we met onze drukke banen maar een 'tuinman' inhuren).
#3. City mining
De meeste nieuwe banen ontstaan naar verwachting in wat city mining wordt genoemd. Deze term is nog nauwelijks te horen in dit land, maar het is een term waar we ons maar beter snel verder in moeten verdiepen. City mining duidt op het principe dat uit de producten die we weggooien waardevolle onderdelen kunnen worden gehaald.
Met name mobiele telefoons zijn hiervoor zeer geschikt. Hierin zitten bakken met waardevolle aardmetalen, dé reden dat deze telefoons zo duur zijn. Deze telefoons gooien we nu vaak weg, terwijl ondertussen in China en Afrika mensen onder erbarmelijke omstandigheden in mijnen de spullen hiervoor uit de grond halen. Momenteel zien we overigens al dat veel oude telefoons verscheept worden naar Afrika, waar mensen vervolgens de metalen eruit halen. Maar waarom zouden we in hemelsnaam die oude producten verschepen om vervolgens daar de grondstoffen eruit te halen en ze daarna weer terug te verschepen? Waarom leren we dat niet zelf te doen?
City mining is een grote en belangrijke ontwikkeling waarbij veel banen zullen ontstaan. Deze ontwikkeling wordt natuurlijk deels tegengewerkt door de reparatie-ontwikkeling, maar in beide trends ontstaan banen voor de lager en middelbaar geschoolden.
#4. Microjobs
Naast de bovenstaande drie nieuwe beroepen zie ik ook een grote groei ontstaan in zogeheten 'microjobs'. Dit is een term die meteen veel weerstand oproept, want 'we willen volwaardige banen' en geen halve baantjes. Het is echter ook een trend waardoor er ook veel banen kunnen ontstaan die anders gewoon niet kunnen worden uitgevoerd. Neem de Mechanical Turk van Amazon. Hier kun je kleine digitale handelingen doen tegen een vast bedrag per handeling.
De dienst is begonnen om plaatjes van verkopers van derden goed te keuren zodat er geen porno bij zat. Een bezigheid die niet te betalen is als fulltime baan. Een Nederlands bedrijf dat dergelijke microjobs faciliteert is Roamler. Hier kun je taken doen via je mobiele telefoon, bijvoorbeeld kijken of een product in de schappen ligt of dat de lampen van de abri's nog branden. Hierdoor ontstaan er veel nieuwe banen, omdat we wel 2 euro kunnen betalen voor een check, misschien wel 5, maar iemand inhuren veel duurder is. Wingham Rowan heeft een mooie TED-talk over dit fenomeen gegeven. Ik begrijp de weerzin ertegen, maar ben zelf ook pragmatisch: het is een gegeven dat dit gebeurt en een baan en wat inkomsten is beter dan helemaal geen baan en geen inkomsten. Dat perspectief is nog veel somberder. Dus laten we blij zijn met elke baan die ontstaat.
