Met een derde plaats scoort KLM uitstekend in de MT500. Zorgt ceo Pieter Elbers ook voor betere verhoudingen met de Fransen?
Twee culturen op één kussen, dat gaat niet altijd goed. Het eerste huwelijk van KLM, met het Italiaanse Alitalia, strandde in 2000 in het zicht van het altaar. Het tweede huwelijk, met Air France, vertoont inmiddels talloze barsten, na vele jaren van vooral wederzijds onbegrip. Het chagrijn zit met name bij KLM, dat met lede ogen moest aanzien hoe de Fransen steeds dominanter werden, terwijl het juist KLM is die het geld verdient.
Belangrijk knooppunt
Bij de fusie in 2003 spraken beide vliegmaatschappijen nog af dat ze zoveel mogelijk zelfstandig zouden blijven functioneren. Schiphol zou een belangrijk knooppunt blijven en geen vluchten hoeven afstaan aan Charles de Gaulle in Parijs, en KLM zou zijn bestemmingennetwerk behouden. Hoewel de Fransen die laatste twee afspraken in grote lijnen respecteerden, werd KLM wel steeds meer autonomie afgesnoept. De komst van topman Alexandre de Juniac in 2013 versnelde dit proces.
Politieke ervaring
De Juniac heeft niet alleen zakelijke, maar ook politieke ervaring. Hij werkte voor Nicolas Sarkozy, en was ook privésecretaris van Christine Lagarde, toen de huidig IMF-directeur nog Frans minister van Economische Zaken was. Eenmaal Air France-KLM-ceo toog hij als volleerd machtspoliticus te werk. Hij centraliseerde talloze staffuncties, zodat deze banen terechtkwamen op het hoofdkantoor in Parijs. Er vloeide daardoor steeds minder ‘blauw bloed’ door de bovenste managementaderen van het bedrijf. Iets wat vorig KLM-ceo Camiel Eurlings gewoon liet gebeuren, ondanks zijn eigen goed ontwikkelde politieke instinct.
Val van bon-vivant
De zodoende onvermijdelijke en zeer publieke val van de Limburgse bon-vivant, oktober 2014, zorgt daarna voor een kentering in de verhouding tussen KLM en Air France. Eurlings’ opvolger Pieter Elbers is namelijk uit heel ander hout gesneden. Hij is een echte KLM-man, werkt er al meer dan 20 jaar. Hij begon ooit, vers van de HEAO, als manager vliegtuigbelading en werkte zich sindsdien treetje voor treetje omhoog op de corporate ladder.
Penibele situatie
Samen met president-commissaris Hans Smits probeert Elbers als ceo de scheefgegroeide machtsverhoudingen weer recht te trekken. Geen makkelijke taak, gezien de penibele situatie waarin het bedrijf verkeert. De holding heeft een schuld van 5,4 miljard euro en lijdt flinke verliezen. In 2014 steeg de omzet weliswaar licht (0,3 procent), maar de operationele winst viel flink lager uit. Ook het eerste kwartaal van 2015 sloot met rode cijfers (een verlies van 559 miljoen euro). Wat daarbij wringt is dat ‘onze’ KLM nog steeds winst maakt, terwijl Air France de verliezen boekt.
De feiten
‘Als je kijkt naar de feiten, dan is KLM een bedrijf geworden met een omzet van 10 miljard euro’, blikte Elbers vorig jaar bij nu.nl tevreden terug op de fusie. ‘In 2004 was dat nog 6 miljard. We hebben sindsdien meer bestemmingen en een geweldige joint venture op de Noord-Atlantische route. Dus als je kijkt naar de feiten, dan gaat het prima.’
Heftige protesten
Maar in een interview met NRC Handelsblad geeft De Juniac eerlijk toe dat Air France – anders dan KLM – veel te laat is gaan reorganiseren, waardoor het onvoldoende was voorbereid op de crisis en de opkomst van budgetmaatschappijen. En pogingen om daaraan iets te doen door de eigen (van oorsprong Nederlandse) prijsvechter Transavia te vergroten, stuitten op heftige protesten van AirFrance-medewerkers.
Schaken op twee borden
Elbers is zo gedwongen te schaken op twee borden. In Nederland wil hij de komende 5 jaar 700 miljoen bezuinigen op personeelskosten. Gedwongen ontslagen worden niet uitgesloten. Tijdens een besloten bijeenkomst vertelt Elbers de medewerkers dat het bedrijf ‘sneller, efficiënter en goedkoper’ moet. De productie moet met 4 procent omhoog. Ook wordt gesneden in managementlagen, kondigt de topman aan.
Beschermen tegen kolonisatie
Op het andere bord moet Elbers KLM ook zien te beschermen tegen Franse kolonisatie. Begin dit jaar opende De Juniac vrij onverwachts de aanval. Moederbedrijf Air France-KLM wil de financiële zeggenschap over KLM meer naar zich toe trekken (de kas, met daarin 1 miljard euro, incluis). De Juniac en medebestuurder Pierre-François Riolacci dreigen met opstappen als de Hollanders niet aan hun eisen voldoen. Hoog spel, maar Elbers en president-commissaris Hans Smits buigen niet. Met hulp van de commissarissen en aan KLM verwante stichtingen wenden ze het onheil af.
Volhardendheid
Elbers’ volhardendheid maakt schijnbaar indruk, want de Franse bestuurders kiezen eieren voor hun geld. Begin mei wordt bekend dat er een nieuwe bestuursstructuur komt, waarin KLM en Air France gelijkwaardiger zijn. Smits krijgt waarschijnlijk een dubbelrol en neemt ook zitting in het holdingbestuur. De besturen van beide bedrijven worden meer geïntegreerd en de holding krijgt minder macht.
Vechtscheiding dreigt
De onderhandelingen over de nieuwe inrichting van de organisatie zijn in volle gang. Als het lukt, dan is het een glorieuze overwinning voor Elbers, met als resultaat een robuustere organisatie met minder interne strijd. Maar mislukken de onderhandelingen, dan dreigt misschien wel een vechtscheiding. Voor Elbers – en KLM – wordt het een spannende zomer…
Foto via Flickr.com
Deze hele week behandelen we elke dag een topnotering uit de MT500, die recent in printeditie verschenen is. Ben je nog geen abonnee? Vraag de huidige editie dan aan als gratis proefnummer.
