De makkelijkst te herkennen emotie is natuurlijk de lach. Onze mondhoeken krullen omhoog en de ogen knijpen we een beetje dicht. Voelen we minachting dan trekken we één mondhoek omhoog, meestal de linker. Zijn we verbaasd dan valt de mond open, worden de ogen groter en vormen de wenkbrauwen mooie ronde bogen. Angst schiet in de keel en herkennen we aan mondhoeken die naar achter trekken en ogen die groter worden.
Micro-expressies
Er zijn zeven universele emoties: blijdschap, boosheid, minachting, walging, verbazing, angst en verdriet. Elke emotie heeft een eigen expressie die je aan spierbewegingen kunt herkennen. Vaak censureren we deze bewegingen, omdat we het niet gepast vinden om de emotie te tonen. Helaas voor ons is de emotie altijd sneller dan het censuursysteem in ons brein. Ook al proberen we het te verbergen, een kwartseconde hebben we daar geen invloed op. Er kan dan een micro-expressie verschijnen, een korte uiting van de emotie, die net als ademen vanzelf gaat.
Inspelen op emoties
‘Het herkennen van micro-expressies is verplichte kost voor leiders’, zegt Boersma. ‘Als manager wil je weten wat medewerkers en collega’s beweegt. Micro-expressies vertellen dat en zijn een belangrijke informatiebron. Vaak proberen we anderen met rationele argumenten te overtuigen, dat werkt lang niet altijd. Wil je mensen in beweging krijgen, dan moet je onder andere inspelen op de emotie.’
Event Kunst van het vragen stellen
Je gesprekspartner het idee geven dat hij de touwtjes in handen heeft, terwijl jij stuurt? Tijdens De kunst van het vragen stellen leer je hoe dat moet.
lees verder
Iedere emotie heeft een eigen gedragsthema. Zo gaan angstige mensen zaken uit de weg, minachtende personen voelen zich superieur en boze mensen gaan het ‘gevecht’ aan. ‘Ben je je hier als manager van bewust, dan kun je medewerkers op een passende manier aansturen. Het probleem is alleen dat je niet altijd weet wat er precies in medewerkers omgaat. Want wat mensen voelen en zeggen, daar kan een groot verschil in zitten. De micro-expressie kan verraden wat mensen écht voelen.’
Trainen
Hoe herken je die micro-expressies? ‘Leer eerst welke spierbewegingen bij welke emotie horen. De techniek zelf is vrij makkelijk, de spierbewegingen zijn eenvoudig te herkennen’, vertelt Boersma. ‘De snelheid van de micro-expressie moet geen probleem zijn. Onze hersenen zijn voorzien van prima software. Bekijk de micro-expressie een paar keer in slow motion en het wordt eenvoudig om de beweging te herkennen. De moeilijkheid schuilt in het richten van de aandacht. Omdat je in een gesprek ook bezig bent met de inhoud en de regie, gebruik je al veel cognitieve ruimte. In het begin zal het dus lastig zijn om tegelijkertijd te focussen op het herkennen van micro-expressies.’
Oefen daarom in eerste instantie elke dag tien minuten. ‘Thuis, in tv-programma’s of tijdens vergaderingen: wat zie je nou eigenlijk bij mensen? Houd je dat drie maanden vol, dan wordt het een automatisme en ga je er écht iets aan hebben. Zit het eenmaal in je systeem, dan gaat het er ook niet meer uit.’
Leugendetector
Boersma bekent dat het niet altijd een pretje is om micro-expressies te herkennen. ‘Soms zie je dingen die je liever niet wilt zien. Herken je bijvoorbeeld minachting bij je partner, dan is dat vaak een teken dat de relatie op de klippen loopt.’ Toch kan het ook erg handig zijn. In salesgesprekken helpt het bijvoorbeeld inschatten of iemand je vertrouwt, een andere mening heeft of oprecht lacht.
Ook in situaties waarin je vermoedt dat iemand liegt, kan de techniek goed van pas komen. ‘Natuurlijk bestaat er niet zoiets als een Pinokkio neus, er is niet één eigenschap waarmee je leugens kan ontmaskeren. Wel zijn er allerlei gedragingen die met liegen samenhangen. Zo zijn mensen heel slecht in het timen van gefakete emoties. Iemand doet alsof hij verbaasd is, maar reageert net te langzaam. Een goede observatie kan helpen een leugen te ontmaskeren. Maar, zo’n observatie geeft geen reden tot conclusie’, benadrukt Boersma. ‘Gebruik de waarneming om vragen te stellen en het verder te onderzoeken.’
Weer weten over het herkennen van micro-expressies? Job Boersma deelt zijn kennis tijdens De kunst van het vragen stellen. Andere sprekers zijn Coen Verbraak, Sarah Gagestein en Sharon Kroes.
